Morgunblaðið - 09.06.2015, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. JÚNÍ 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ríkisstjórninkynnti ígær áætlun
sína um að aflétta
gjaldeyrishöftun-
um sem bráðum
hafa verið við lýði í
sjö ár. Mikil vinna hefur verið
lögð í að binda þannig um
hnútana að íslenskt efnahagslíf
taki ekki aðra kollsteypu við að
höftin verði afnumin.
Íslenskt efnahagslíf hefur
verið í skjóli hafta og reyndar
búið við nokkurn stöðugleika.
Höftin hafa hvað sem því líður
skaðleg áhrif á efnahagslífið,
sem magnast eftir því sem tím-
inn líður. Þau veita ákveðna
vernd, ekki síst þrotabúunum,
sem hafa eins öfugsnúið og það
kann að hljóma fengið svigrúm
til að ná sem mestu til baka
fyrir eignir sínar, en eru um
leið eins og spennitreyja fyrir
efnahagslífið almennt.
Fall íslensku bankanna hafði
mikil áhrif á íslenskt efnahags-
líf. Íslenska krónan féll um
helming og skellurinn var
mikill fyrir almenning.
Í kynningu á aðgerðunum í
gær kom fram að um væri að
ræða einhver mestu „gjaldþrot
sögunnar á heimsvísu sem
leysa þarf úr innan eins
minnsta hagkerfis Evrópu með
einn minnsta gjaldmiðil
heims“. Kom fram á einni
glæru að mesta gjaldþrot frá
upphafi í Bandaríkjunum, fall
Lehman-banka, hefði verið upp
á 691 milljarð dollara og sam-
svarað 5% af landsframleiðslu
þar í landi. Fall íslensku bank-
anna þriggja hefði verið upp á
182 milljarða dollara, sem er
margföld landsframleiðsla Ís-
lands, eða 1.035%. Þessar tölur
sýna við hvað hefur verið að
eiga.
Endurreisn nýju bankanna
hefur kostað sitt. Ríkið lagði
213 milljarða króna í endur-
fjármögnun þeirra. Vaxta-
gjöldin af þessu framlagi ein og
sér eru 10 milljarðar króna á
ári og einn helsti útgjaldaliður
á fjárlögum.
Síðan vofir yfir efnahagslíf-
inu hin svokallaða snjóhengja,
sem fram kom í gær að næmi
1.200 milljörðum króna, sem
skiptast í krónueignir slitabúa
fallinna fjármálastofnana,
kröfur slitabúanna á innlenda
aðila í erlendri mynt og
aflandskrónur. Fyrstu tveir
liðirnir eru samanlagt 900
milljarðar króna. Ljóst er hvað
myndi gerast ef þetta fé leitaði
allt út úr landinu á sama tíma.
Kröfuhafar þrotabúanna
hafa hingað til ekki lagt fram
viðunandi lausn þannig að unnt
yrði að gera þau upp. Stjórn-
völd gátu því ekki annað en
gripið til sinna ráða. Á kynn-
ingunni í gær var talað um tvo
kosti. Annars vegar gætu slita-
búin fallist á svokölluð stöðug-
leikaskilyrði og
hefðu frest til þess
til áramóta, en ella
yrði þeim gert að
greiða 39% stöðug-
leikaskatt. Eig-
endum aflands-
króna verður boðið upp á
uppboðsleið og endurfjárfest-
ingar.
Í kynningunni í gær kom
fram að ekki kæmi til greina að
kröfuhafar gætu vænst þess að
hagsmunir þeirra yrðu „efndir
ef þeir eru andstæðir grund-
vallarhagsmunum þjóðar-
innar“.
Ljóst var af orðum Sigmund-
ar Davíðs Gunnlaugssonar for-
sætisráðherra í gær að hann
gerir ráð fyrir því að þessar
aðgerðir muni skila miklu í
ríkissjóð – allt að 900 millj-
örðum – hvora leiðina sem
kröfuhafar kjósi að fara.
Bjarni Benediktsson fjár-
málaráðherra sagði að með
þessum aðgerðum væru leifar
bankahrunsins hreinsaðar upp
og hagkerfið opnað fyrir fjár-
magnsflutninga: „Útkoman
verður betri hagur almennings,
sterkari staða ríkissjóðs og
stórbætt skilyrði fyrir fyrir-
tæki til að vaxa hér og dafna.“
Meðferð þess fjár sem gert
er ráð fyrir að heimtist með að-
gerðunum skiptir einnig máli.
Forsætisráðherra og fjármála-
ráðherra boðuðu í gær að féð
yrði notað til að grynnka á
skuldum þjóðarbúsins um allt
að 30%. Það boðar gott því að
með slíkum aðgerðum yrði
grunnur íslensks efnahagslífs
styrktur án þess að eiga á
hættu að efnahagslífið ofhitn-
aði.
Svo gæti farið að kröfuhafar
létu reyna á réttmæti aðgerð-
anna fyrir dómstólum, en við
undirbúning þeirra hefur verið
gert ráð fyrir þeim möguleika
og verður að ætla að þær séu á
traustum lagalegum grunni.
Þess utan voru kröfurnar
margar keyptar á hrakvirði og
munu eigendur þeirra samt fá
sitt margfalt til baka. Þeir
gætu því séð sér hag í því að
fallast á þessi skilyrði frekar
en að sitja fastir í lagaflækjum.
Afnám hafta er mikilvægasta
verkefni þessarar ríkis-
stjórnar. Þrátt fyrir stöðug-
leika undanfarin misseri hafa
hin óuppgerðu þrotabú hinna
föllnu banka legið eins og mara
yfir efnahagslífinu. Lykilatriði
var að áætlun um afnám hafta
yrði þannig úr garði gerð að
efnahagslífið færi ekki úr
skorðum og hvað sem liði
áróðri og þrýstingi yrði þess
gætt að hagsmunir almennings
gengju fyrir. Þetta eru svo
mikilvægir hagsmunir að þeir
eru hafnir yfir hið hefðbundna
stjórnmálaþras og boða við-
brögð stjórnarandstöðunnar í
gær gott í þeim efnum.
Kröfuhöfum settir
kostir með hags-
muni almennings að
leiðarljósi}
Ráðist í losun hafta
A
llir sem eiga – eða hafa átt – uppá-
haldslið í fótbolta þekkja þau
óskrifuðu lög að maður skiptir
ekki um lið. Einhvern tímann á
lífsleiðinni velur maður sér lið og
heldur tryggð við það, alveg sama hvað. Þeir
sem skipta um lið þykja þar af leiðandi ekki
ýkja merkilegur pappír, sér í lagi ef þeir skipta
um lið þegar á bátinn gefur og halda til lags við
sigursælli klúbb í staðinn. Slíkir tækifæris-
sinnar uppskera ekkert nema háðsglósur og
það réttilega. Einn góður vinur minn hélt hér
áður fyrr með Wimbledon, því vitskerta hyski,
en skömmu eftir að liðið var gert að Milton
Keynes Dons afréð hann að halda með Arsenal.
Fyrir bragðið hefur hann oft fengið skömm í
hattinn þegar vinahópurinn hittist, þó meira í
gamni en alvöru. Öðlingur einn, frændi kon-
unnar minnar, heldur með Leeds og mun gera fram í rauð-
an dauðann, sama hverju fram vindur innan gafls hjá þessu
sögulega fótboltaliði, og það finnst mér smart. Annar fyrr-
verandi vinnufélagi minn megnaði ekki að halda lengur
með Chelsea eftir leik liðsins gegn Frakklandsmeisturum
Paris Saint-Germain í Meistaradeild Evrópu nú í vor. Svo
herfilega var honum misboðið af hegðun Chelsea-manna í
leiknum að hann sá sig knúinn til að gjöra eftirfarandi
kunnugt á Fésbók: „Eftir 30 ár hef ég ákveðið að skilja við
þá bláu. Get þetta lið ekki lengur. Innst inni hef alltaf verið
rauður enda var það fyrsta liðið sem ég hélt með. YNWA.“
Hér gegnir vitaskuld allt öðru máli því í raun er hann að
leiðrétta fyrri flutning milli liða. Það sem gerir
sannfæringu hans ennþá fallegri er sú stað-
reynd að Chelsea varð Englandsmeistari en
Liverpool súnkaði niður í 6. sætið á lokasprett-
inum við litla reisn. En svona er boltinn – eng-
inn fær umflúið sína sannfæringu.
Tilefni til þessara hugleiðinga er það að um
daginn fann ég innra með mér þessar sömu
kenndir til að skipta. Ég ólst ungur að árum
upp í Hlíðunum og hélt því með Val. Rauður
var líka eini liturinn sem komst að hjá Liver-
pool-manninum mér og var svo um langt árabil.
En nú hef ég þrívegis átt lögheimili í Hafnar-
firði, síðast á núverandi stað, ég hef átt gull-
fallega Gaflaradömu að lífsförunauti í rúm tutt-
ugu ár og sonur okkar hjóna æfir með
Fimleikafélagi Hafnarfjarðar og er svo eldheit-
ur í svart-hvítri FH-trú sinni að ómögulegt er
annað en að hrífast af stráknum. Í þriðju umferð Íslands-
mótsins í fótbolta þetta sumarið sóttu FH-menn Valsara
heim að Hlíðarenda. Fóru leikar svo að rauðklæddir
heimamenn báru sigurorð af Hafnfirðingum, 2-0. Þarna
kom augnablikið, þegar mér grömdust úrslitin frekar en
hitt. Ekki þurfti ég frekari vitnanna við, ég hafði heldur
óskað þess að FH sigraði.
Það skal því kunngert hér með að ég held með FH í ís-
lenska boltanum. Menn verða bara að fussa og sveia ef þeir
vilja en ég tel mig hafa til þess fullgildar ástæður og að-
stæður. Við getum svo rætt þetta nánar á vellinum.
Áfram FH. jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Að skipta um lið
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Skúli Halldórsson
sh@mbl.is
Sakborningar í ölvunar-akstursmálum skiptast aðverulegu leyti í tvo ólíkaflokka, unga ökumenn og
eldra fólk með áfengisvandamál. Er
þetta meginniðurstaða rannsóknar
sem þingmaðurinn Vilhjálmur Árna-
son gerði fyrir meistaraprófsritgerð
sína í lögfræði við Háskólann í
Reykjavík. „Annars vegar eru það
ungir ökumenn sem hafa ekki áttað
sig á alvöru málsins og þeirri hættu
sem þeir skapa. Hins vegar er það
hópur eldra fólks sem á við áfengis-
vandamál að stríða,“ segir Vil-
hjálmur.
Við rannsóknina greindi Vil-
hjálmur gögn lögreglunnar meðal
annars eftir vikudögum. „Með þeirri
aðferð fann ég út þessa tvo hópa. Um
helgar er mikið af ungu fólki á heim-
leið af skemmtanalífinu en á virkum
dögum er það eldri hópur sem dreif-
ist jafnt yfir vikuna, og þá er áfeng-
ismagnið töluvert hærra. Þetta eru í
raun það ólíkir hópar að erfitt er að
finna lausn sem virkar fyrir þá báða.“
Fólk hvatt til ölvunaraksturs
Enda finnst engin töfralausn, að
sögn Vilhjálms. „Ýmsar breytingar
þurfa að eiga sér stað, meðal annars
viðhorfsbreyting í samfélaginu gagn-
vart ölvunarakstri. Í yngsta aldurs-
hópnum sýndu gögnin að vinir við-
komandi voru oftar að hvetja til
ölvunaraksturs í stað þess að koma í
veg fyrir hann, einfaldlega vegna
þess að þá vantaði far.“
Eitt helsta vandamálið endur-
speglast í því að fólk trúir því ekki að
viðurlögum vegna ölvunaraksturs
verði komið yfir það, en það kom
fram þegar Vilhjálmur tók viðtöl við
fólk sem hafði hlotið dóm fyrir
ölvunarakstur, til að fræðast um við-
horf þess.
„Oft áður keyrt fullur og
aldrei verið stöðvaður“
„Þá kom í ljós að fólk vissi alveg
af viðurlögunum og að það gæti verið
svipt ökuréttindum, en það átti ekk-
ert von á því að löggan væri staðsett á
nákvæmlega þessum stað og stund-
um var viðkvæðið að viðkomandi
hefði oft áður keyrt fullur og aldrei
verið stöðvaður af lögreglu.“
Af og til kemur upp umræða þar
sem krafist er harðari refsinga fyrir
ölvunarakstur, en Vilhjálmur setur
spurningarmerki við þá leið. Nefnir
hann að betri lausn kunni að finnast í
nágrannalöndunum.
„Þar má finna dæmi um að fólk
sé dæmt til að sitja námskeið um
ölvunarakstur og þær afleiðingar
sem hann getur haft í för með sér. Oft
er það framkvæmt þannig að fólk
sem situr námskeiðið fær vægari
viðurlög að öðru leyti. Stundum er
námskeiðið þó sett sem skilyrði, en
það fer eftir alvarleika brotsins.“
Ölvunarakstur við vínbúðir
Vilhjálmur kallar einnig eftir
markvissara eftirliti lögreglu, en
sjálfur hefur hann starfað sem lög-
reglumaður í tíu ár. „Við vínbúðir er
til að mynda alltaf eitthvað um ölv-
unarakstur. Þá man ég að þegar við
höfðum lítið að gera á vaktinni á
virkum dögum settum við stund-
um upp stöðvanir við
umferðaræðar og án und-
antekninga höfðum við náð
einum undir áhrifum á innan
við hálftíma,“ segir Vilhjálmur.
Af þessu má skilja að töluvert
sé um ölvunarakstur og að tölur
lögreglu gefi ekki nema tak-
markaða mynd af því
sem viðgengst í um-
ferðinni á hverjum
degi.
Fræðsla um hættuna
eða harðari viðurlög?
Morgunblaðið/Júlíus
Eftirlit „Stundum settum við upp stöðvanir og án undantekninga náðum
við einum undir áhrifum á innan við hálftíma,“ segir Vilhjálmur Árnason.
Í rannsókninni studdist Vil-
hjálmur við öll skráð ölvunar-
akstursmál í málaskrá lögreglu
árið 2014, en þau voru samtals
1.275. Við nánari skoðun er ljóst
að þar koma mun fleiri karlar
við sögu, eða 997 karlar á móti
276 konum.
Þeirri spurningu hefur aftur á
móti verið varpað fram hvort
lögreglan telji líklegra að karl-
menn aki ölvaðir og stöðvi þá
því frekar en konur við eftirlit.
Að því er segir í ritgerðinni
eru skilin á milli kynjanna
ekki jafn mikil og sumir
gætu haldið, sé hlut-
fallið reiknað út frá ekn-
um kílómetrum hvors
kyns. Í því sambandi er
ályktað að konur valdi
hlutfallslega jafn mörgum
óhöppum, séu eknir kíló-
metrar teknir með í
reikninginn.
Karlar frekar
stöðvaðir
ÓJAFNVÆGI KYNJA?
Vilhjálmur
Árnason