Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.06.2015, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21.6. 2015
Kosningaréttur kvenna 100 ára
framboðs í bæjarstjórn á Akureyri.
Samtök um kvennaathvarf stofnuð
og athvarf opnað í Reykjavík.
1983 Kvennalistinn stofnaður og
býður fram í þremur kjördæmum
við alþingiskosningarnar. Þrjár
konur voru kjörnar á þing fyrir
Kvennalistann, Sigríður Dúna
Kristmundsdóttir, Guðrún
Agnarsdóttir og Kristín Halldórs-
dóttir.
1986 Anna Sigurðardóttir, stofn-
andi og þáver-
andi for-
stöðumaður
Kvenna-
sögusafns Ís-
lands, hlýtur
heiðurs-
doktorsnafnbót
við heim-
spekideild Há-
skóla Íslands, fyrst kvenna.
1988 Berglind Ásgeirsdóttir verð-
ur fyrst kvenna til að gegna emb-
ætti ráðuneytisstjóra er hún tók
við því starfi í félagsmálaráðu-
neytinu.
Guðrún Helgadóttir verður for-
seti sameinaðs þings, fyrst kvenna.
1990 Stígamót stofnuð.
Guðrún P. Erlendsdóttir er fyrsta
konan sem kjörin er forseti
Sigríður Dúna Kristmundsdóttir í ræðustól. Guðrún Helgadóttir Sigríður Snævarr
Mér datt aldrei í hug fyrr enég var orðin fullorðin aðþað gæti á einhvern hátt
stoppað mig að vera kona,“ segir Sig-
rún Óskarsdóttir, verslunareigandi
og prestur. Sigrún hætti prestsskap
hins vegar í vor eftir að hafa þjónað
kirkjunni í tæp 24 ár. Hana langaði
að breyta til.
„Það var nokkuð jöfn verkaskipt-
ing í foreldrahúsum mínum, verk- og
uppeldislega. Pabbi gekk í öll störf
og eldaði einfaldan en góðan mat.
Mamma var virk í pólítík og fé-
lagsmálum, matseld og bakstur voru
að mestu í hennar höndum enda
listakokkur. Það er svolítið skondið
til þess að hugsa að góðar og velvilj-
aðar konur á Laugarvatni, þar sem
ég ólst upp, höfðu áhyggjur af honum
og voru fljótar að bjóða honum að-
stoð þegar mamma þurfti að dveljast
á spítala um tíma en hann afþakkaði
það. Svo var ég í sveit hjá ömmu og
afa og þar voru kynhlutverkin mun
fastmótaðri og líka varðandi okkur
krakkana. Ég hefði aldrei verið sett á
traktor en bróðir minn var varla far-
inn að ná niður á bensínpedalann
þegar hann þótti hæfur til verksins.
Og amma sá um eldhúsið meðan afi
var á fundum og að vinna, samt voru
þau mjög róttæk í pólitíkinni.
Á mínu fullorðinsheimili höfum við
hjónin verið samstiga með að skipta
öllu jafnt á milli okkar nema að eld-
húsið varð mitt og bílskúrinn hans
svo að þar er tiltölulega hefðbundin
verkaskipting. Og svo hugsa ég að
það séu líka alls konar hlutir sem
maður áttar sig ekki á og finnst bara
sjálfsagt að ég eða hann geri. Eins og
allt í sambandi við bílinn sem hann
gerir sem ég get þó alveg gert.
Sjálfri datt mér hins ekki í hug að
það væri eitthvað til sem héti mis-
munun kynjanna fyrr en ég var full-
orðin. Mér datt ekki í hug að það
gæti eitthvað stoppað mig vegna
kyns, ég ætlaði mér einfaldlega að
verða háskólarektor. Ég hugsaði því
aldrei um að það væri eitthvað til
sem héti jafnréttismál, mér fannst
það algerlega vera á hreinu að það
þyrfti ekki slíkan málaflokk.“
Hvenær sástu fyrst að þetta var
ekki eins og þú hafðir ímyndað þér?
„Ég var mjög virk í stúdenta-
pólitíkinni í Háskóla Íslands og sá
þar fyrst hvað strákar áttu miklu
auðveldara með að komast áfram.
Þeir einhvern veginn gátu skapað sér
miklu meira pláss og áttu auðvelt
með að komast á lista. Það var bæði
pláss sem þeir bara tóku sér og svo
pláss sem þeim var gefið.“
Sigrún vígðist sem prestur árið
1991 en þá höfðu rúmir tveir tugir
kvenna gegnt prestsþjónustu hér-
lendis. Hún var 26 ára, átti eitt barn
og var ólétt að öðru. Hún segir að
ákveðið öryggisleysi hafi fylgt því að
vera kona í starfi þar sem kvenfyr-
irmyndirnar voru fáar. Jafnvel
kviknuðu spurningar um hvernig
hún ætti að klæða sig. Hún hafi velt
fyrir sér hvernig hún ætti að sam-
ræma það að vera prestur og
mamma, til dæmis.
„Ég held að ég hafi viljandi og
óviljandi horft framhjá því að þessi
heimur var mikið karlaveldi því ég
vildi ekki taka þann slag en svo rek
ég mig fyrst alvarlega á það þegar
við flytjum til Noregs þar sem við bú-
um í sex ár. Þar er minn næsti yf-
irmaður sóknarpresturinn og næst-
ráðandi prófasturinn og báðir sáu
þeir ástæðu til að koma að máli við
mig og segja mér að þeir væru á móti
því að konur prestvígðust en það
hefði ekkert að gera með mig per-
sónulega sem var auðvitað mjög
fyndið því auðvitað var þetta per-
sónulegt. Þetta var alvöru skellur og
mjög óþægilegt. Ég var í tvö ár
þarna hjá norsku kirkjunni og var
svo fjögur ár hjá íslenska söfn-
uðinum. Eftir það var ég í 14 ár í Ár-
bæjarkirkju.“
Fannstu einhvern tímann fyrir
einhverju viðlíka hér heima eins og
þarna úti?
„Ég veit alveg að þessar skoðanir
eru hér líka en af því að við erum svo
fá þá verða þessar öfgar ekki jafn
sýnilegar. Þarna voru þeir nógu
margir til að standa saman og verða
rödd. Þetta er samt glerþak – það er
erfitt að festa hendur á því og benda
á einstök atvik þótt þetta sé þarna til
staðar. Einu sinni spurði karlkyns
kollegi minn mig hvernig mér þætti
ef sóknarbarn vildi ekki leita til mín
af því að ég væri kona. Ég svaraði
honum að mér gæti ekki verið meira
sama, ég bara skildi það ef svo væri –
alveg eins og það er oft sérstaklega
leitað til mín af því að ég er kona, til
dæmis fyrir skírnarathafnir. Hann
trúði því ekki!“
Finnst þér hlustað að sama skapi á
raddir karla og kvenna í dag?
„Mér finnst halla á konur. Ég las
kynjafræði í Háskóla Íslands og það
opnaði augu mín fyrir ýmsu, til dæm-
is því að í dagblöðum og fjölmiðlum
almennt eru konur bara einstöku
sinnum fleiri sýnilegar á síðunum en
karlar. Stundum lagast þetta um
tíma en þá er viðbúið að það komi
fljótt bakslag. Þetta má líka sjá víðar
eins og í kvikmyndagerð. Eins og ég
gleðst yfir velgengni kvikmyndarinn-
ar Hrútar þá fannst mér sér-
kennilegt að sjá hópinn sem kom að
myndinni þar sem karlar voru allt í
öllu. Ef þetta væri öfugt myndi eitt-
hvað heyrast og þetta þætti skrýtið.“
Sigrún segir eitt erfiðasta verk-
efnið í jafnréttisbaráttunni vera kyn-
bundinn launamun, þau mál ættu að
vera komin í lag.
„Þá þykja mér hvers kyns öfgar,
hvort sem þær snúa að trú eða pólitík
erfiðar og það á líka við um jafnrétt-
ismál. Ég get sjálf ekki samsamað
mig við slíka umræðu og þegar það
verður til mjög sterkur pólitískur
rétttrúnaður bakka ég einfaldlega.
Ég held að hann geri ekki gagn.
Svo hef ég líka sett spurning-
armerki við mál sem hafa komið upp
undanfarið sem snúa að samfélags-
miðlunum. Ég er á móti þessu gamla
íslenska; að fólk eigi að bera harm
sinn í hljóði sem þótti bara göfugt,
fallegt og gott. En svo er komin upp
bylgja þar sem fólk á að segja öllum
allt og rekja sín innstu hjartans mál
fyrir einhverjum sem þú sérð ekki og
veist ekki hver eru. Ég hef verið
hugsi yfir því, því að ég veit eftir
meira en 20 ára prestsskap að það er
mikill ábyrgðarhluti að taka á móti
slíkum sögum og umfaðma fólkið. Að
móttakandi sé manneskja sem varð-
veitir söguna og speglar hana. Ég er
hrædd um hvað verður um þá, á eftir,
sem deila sínum sögum. Hver tekur
ábyrgð á sögunum, hvar lenda þær
og hvað svo? Hvar sitja þeir sem hafa
deilt sínum innstu leyndarmálum nú
og hver tekur utan um þá og leiðbein-
ir veginn áfram?“
Hvað finnst þér markverðast sem
hefur áunnist í kvennabaráttunni
hingað til?
„Ég á bæði stelpu og strák og mér
finnst frábært að mér dettur ekki til
hugar annað en að þau eigi bæði góða
möguleika á góðri menntun, starfi og
framtíð. Kosningarétturinn fyrir 100
árum er lykillinn að þessu öllu. Og
svo ákveðnar vörður á leiðinni eins
og þegar Vigdís Finnbogadóttir var
kosin forseti lýðveldisins. Ég gleymi
því aldrei, ég var 15 ára og ég man
hvað ég var innilega glöð. Á 90 ára af-
mæli kosningaréttar kvenna sagði
Vigdís eitthvað á þá leið að jafnrétti
kynjanna næðist aldrei nema með
vináttu karla og kvenna. Mér finnst
mikill sannleikur í þessu. Ef við erum
að skipta okkur í einhver lið – þá
gengur þetta ekki. Við þurfum að
reyna að rækta vináttuna og í staðinn
fyrir öfgar sem þreyta og valda
streitu þarf að hvetja strákana okkar
og stelpurnar til að standa með hvert
öðru.“
„Kosningarétturinn fyrir 100 árum er lykillinn að þessu öllu,“ segir Sigrún Óskarsdóttir.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Megum ekki skipta okkur í lið
SIGRÚN ÓSKARSDÓTTIR HEFUR VERIÐ PRESTUR Í UM 24
ÁR. HÚN SEGIST HAFA FYRST REKIÐ SIG Á FULLORÐIN AÐ
ÞAÐ VÆRI EITTHVAÐ TIL SEM HÉTI MISRÉTTI KYNJANNA.
Júlía Margrét Alexandersdóttir julia@mbl.is
SIGRÚN ÓSKARSDÓTTIR 50 ÁRA