Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.06.2015, Blaðsíða 51

21.6. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 51
Simone de Beauvoir var
franskur heimspekingur og rit-
höfundur. Hún er einna þekkt-
ust fyrir rit sitt Hitt kynið
sem birtist á prenti árið 1949.
Bókin hafði víðtæk áhrif á rétt-
indabaráttu kvenna og talið er
að aldrei áður hafi verk eftir
konu vakið jafnmikla eftirtekt.
Beauvoir færði rök fyrir því að
hugmyndir um konuna væru
byggðar á túlkunum feðraveld-
isins en ekki bláköldum stað-
reyndum og afhjúpaði með
skrifum sínum fjöldann allan af
félagslegum og siðferðilegum
gildum sem voru í hávegum
höfð á 4. og 5. tug síðustu ald-
ar. Hún sagði: „Maður fæðist
ekki kona, heldur verður
kona“.
Simone de
Beauvoir
Bríet Bjarnhéðinsdóttir (1856-1940) hóf
snemma að beita sér fyrir auknum réttindum
kvenna. Hún var til að mynda aðeins sextán
ára gömul þegar hún ritaði greinina „Nokkur
orð um menntun og rjettindi kvenna“, sem
birtist í Fjallkonunni árið 1885.
Hún var einn af stofnendum Hins íslenska
kvenfélags 1894, hóf útgáfu á Kvennablaðinu
1895 og var fyrst kvenna til þess að bjóða sig
fram til Alþingis. „Fyrirlestur um hagi og rjett-
indi kvenna“, sem hún flutti í Góðtemp-
arahúsinu í Reykjavík árið 1887, mun hafa
verið fyrsti opinberi fyrirlestur kvenmanns á
Íslandi og var gefinn út á bók ári síðar. Þar
benti Bríet á launamun kynjanna og hvernig
konur gætu bætt stöðu sína í samfélaginu
með því að tryggja sér aukin réttindi til náms
og vinnu. Hægt er að nálgast fyrirlestur Bríet-
ar í riti Johns Stuarts Mills, Kúgun kvenna.
Eins er hann aðgengilegur á vefnum bækur.is.
Fyrirlestur Bríetar var gefinn út af Sigurði Krist-
jánssyni 1888 og kostaði hvert eintak 25 aura.
FYRSTI FYRIRLESTUR
KVENMANNS Á ÍSLANDI
Árið 2011 kom út bók á vegum Háskólaútgáfunnar
sem allir sannir formælendur kvenfrelsis á Íslandi
ættu að útvega sér. Bókin kallast Á rauðum sokkum
og er afrakstur starfs sem fór í hönd eftir sýningar á
heimildarmynd Höllu Kristínar Einarsdóttur, Konur
á rauðum sokkum, árið 2009. Þetta er raunar ritsafn
sem samanstendur af frásögum tólf kvenna sem eiga
það allar sameiginlegt að hafa tekið þátt í kvenrétt-
indabaráttunni undir merkjum Rauðsokkahreyfing-
arinnar árin 1970-1982. Bókin er ekki einungis fróð-
leg, heldur er hún dýrmæt og jafnframt persónuleg
heimild um stórmerkilegt tímabil í sögu 20. ald-
arinnar á Íslandi. Við lestur bókarinnar kemur glögg-
lega í ljós hve réttindi kvenna voru lágt skrifuð fyrir
áttunda áratuginn og ættu stúlkurnar sem strípa á
sér nippurnar í dag áreiðanlega erfitt með að setja
sig í spor forgöngukvenna sinna. Vilborg Sigurð-
ardóttir ritar gagnlegan inngang að bókinni og
Dagný Kristjánsdóttir skrifar eftirmála. Aukalega
prýðir ritið fjöldi ljóða eftir Vilborgu Dagbjartsdóttur, sem voru flest hver samin á tímabilinu.
Olga Guðrún Árnadóttir ritstýrði.
BARÁTTUKONUR
Árið 1792 kom út bók eftir
enskan rithöfund, heimspeking
og frumkvöðul á sviði kven-
réttinda sem kallaðist A
Vindication of the Rights
of Woman. Þar færir hún
rök fyrir því að konur séu
langt í frá óæðri mönnum af
náttúrunnar hendi, heldur
virðist þær eingöngu vera það
sökum þess að þær hafi ekki
aðgang að sömu mennt-
unarmöguleikum og karlmenn.
Ennfremur færði hún rök fyrir
því að í stað þess að skipa
fólki í fylkingar eftir kyni væri
ráðlegra að líta á það, burt-
séð frá kyni, sem rökhugsandi
manneskjur. Mary Wollensto-
necraft var jafnframt móðir
eins þekktasta rithöfundar
hinar vestrænu kanónu, Mary
Shelly, sem skrifaði Franken-
stein: eða hinn nýi
Prómóþeus.
Mary
Wollstonecraft
Öndvegisverk
kvenréttinda-
baráttunnar
GERPLUR Í GÖNGUSKÓM
VEGFERÐ KVENNA TIL AUKINS JAFNRÆÐIS
HEFUR REYNST BÆÐI LÖNG, STRÖNG OG
KRÆKLÓTT. STUNDUM GETUR REYNST GOTT
AÐ LÍTA TIL BAKA OG SJÁ HVAÐAN ER KOMIÐ
TIL ÞESS AÐ GREINA HVAR ER STÆTT. SEGJA MÁ
AÐ ÞESSAR BÆKUR VARÐI ÞÁ LEIÐ SEM
HEFUR VERIÐ FARIN, FRAM TIL ÞESSA.
Ritgerð Virginiu Woolf, A
Room of One’s Own, birtist í
bókaformi árið 1929. Þar and-
mælir hún þeirri ríkjandi skoðun
að kvenmenn séu síðri skáld-
sagnahöfundar en karlmenn. Það
eina sem konur skortir er tæki-
færi, segir hún, sem felst í fjár-
hagslegu sjálfstæði og herbergi til
þess að loka að sér. Bókin kom
út í íslenskri þýðingu Helgu
Kress árið 1983, undir heitinu
Sérherbergi.
Virginia Woolf
Bandaríski rithöfundurinn Naomi
Wolf, einn helsti talsmaður þriðju
bylgju femínisma, sendi frá sér bókina
The Beauty Myth árið 1991. Þar
bendir hún á að samfara auknum völd-
um kvenna í samfélaginu hafi aukist sú
krafa að þær búi yfir ákveðinni tegund
af „fegurð“. Eins bendir hún á að þessi
„fegurð“ sé ónálganleg. Þannig þjóni
þessi krafa sem tæki feðraveldisins til
að refsa konum hvort tveggja líkamlega
og andlega fyrir að geta ekki samrýmst
henni og viðheldur ríkjandi valdafyrir-
komulagi. Wolf segir konur undirseldar
þessari fegurðarkröfu á fimm sviðum: í
vinnu, trú, kynlífi, ofbeldi og hungri.
Naomi Wolf
BÓKSALA 10.-16. JÚNÍ
Allar bækur
Listinn er tekinn saman af Eymundsson
1 HamingjuvegurLiza Marklund
2 Blóð í snjónumJo Nesbø
3 Auga fyrir augaRoslund & Hellström
4 RótlausDorothy Koomson
5 Tapað fundiðÁrelía Eydís Guðmundsdóttir
6 Risaeðlur í ReykjavíkÆvar Þór Benediktsson
7 SkuggadrengurCarl-JohanVallgren
8 Iceland In a BagÝmsir höfundar
9 25 gönguleiðir á Þingvalla-svæðinu
Reynir Ingibjartsson
10 Ljós af hafiM.L.Stedman
Kiljur
1 HamingjuvegurLiza Marklund
2 Blóð í snjónumJo Nesbø
3 Auga fyrir augaRoslund & Hellström
4 RótlausDorothy Koomson
5 Tapað fundiðÁrelía Eydís Guðmundsdóttir
6 SkuggadrengurCarl-JohanVallgren
7 Ljós af hafiM.L.Stedman
8 HilmaÓskar Guðmundsson
9 Ég á teppi í þúsund litumAnne B. Ragde
10 Stjörnur yfir TókýóHiromi Kawakami