Bókasafnið - 01.05.2013, Page 18

18

Í grein sem höfundar skrifuðu (Hrafn A. Harðarson og Margrét
Sigurgeirsdóttir, 2009) um lestur og áhrif hans á heila og lífs-
gæði fólks kom fram að bóklestur örvaði heilann það mikið að
líkur væru til þess að fólk lifði lengur með því að fara oft á
bókasafnið, sækja sér bækur og lesa þær.
Sú spurning vaknar hvort hið sama gildi um lestur rafbóka,
sem sumir vilja kalla skjábækur. Líklega skiptir ekki máli hvort
það er á skjá, á pappír eða á lesbretti, til dæmis Kindle.
Niðurstaðan væri þá sú, að lestur sé örvandi fyrir heilastöðv-
ar og með reglulegum lestri værum við að lengja ævi okkar og
auka gæði lífsins. Það er ekki slæmur kostur, því lestur kostar
yfirleitt ekki annað en næði – og svo er auðvitað það skilyrði
að hafa lært að lesa, fengið örvun til að æfa og iðka lesturinn
til að ná auknum hraða og hæfni og ekki síst að hafa aðgang
að góðu almenningsbókasafni, sem er opið þegar okkur hent-
ar og býður upp á bókakost sem hvetur okkur til að taka að
láni margar bækur – og oft. Bókasafn er geimstöð bóka og
upplýsinga á allskonar formi.
Með tilkomu rafbóka (e. e-books) má gera því skóna að í
framtíðinni verði almenningsbókasöfn lík Hljóðbókasafni Ís-
lands (áður Blindrabókasafn Íslands), bókasöfn án bóka!
Þá myndi hverfa sá vinsæli þáttur í lífi svo margra, að gramsa
í bókaskápum, að þreifa fyrir sér í þéttskipuðum bókahillum,
hvort sem er í bókabúð, bókasafni eða heimilisbóka-skápn-
um. Hvernig gramsar maður í vefbókasöfnum? Verður til ein-
hvers konar sýndargrams?
Fortíðarþráin (nostalgían) býður okkur að staðhæfa að það
Um rafbækur og bókasöfn
verði ekki líkt því eins gaman, spennandi og fróandi að
„gramsa“ eða vafra um sýndarhillur á vefnum – og líkurnar á
því að maður finni eitthvað bitastætt, forvitnilegt, óvænt og
spennandi eru ef til vill hverfandi miðað við það þegar grams-
að er í áþreifanlegum bókum, mismunandi stórum, þykkum,
ólíkum að lit og viðkomu. En það er þá rómantíkin ein en ekki
vísindaleg framtíðarspá.
Nú hafa vísindamenn við Kaliforníuháskóla í Los Angeles
fundið út að vefleit setji í gang lykilstöðvar í heilanum, sem
stjórna ákvarðanatöku og flóknum rökhugsunum þeirra sem
eru tölvulæsir, bæði miðaldra og aldraðra einstaklinga. Niður-
stöðurnar úr þeirri rannsókn, sem er fyrst sinnar tegundar í að
meta áhrif leitariðkunar á frammistöðu heilans, sýna fram á að
vefleit (vefleitariðkun eða það að vafra) geti hjálpað til við að
örva og hugsanlega bæta heilastarfsemina (Vijayakumar,
2008).
Lestur, lesskilningur og yndislestur
Kannski gleymist í önnum dagsins að æfa lestur. Fólk sest
niður fyrir framan sjónvarpið eða hleypur í ræktina í stað þess
að halda lestri að sjálfum sér og sínum. En almennt eyðir fólk
þó töluverðum tíma í lestur. Enda er lestur bæði afslappandi
og uppörvandi og allt þar á milli. Ekki má heldur gleyma því
að lestur er nauðsynleg æfing hverjum og einum þó ekki sé
nema til að taka þátt í því samfélagi sem við búum í. Hreyfing
augna er kostur við lestur enda talið að hægt sé að þjálfa sjón
með reglulegri æfingu þeirra. Menn verða ekki blindir af of
Hrafn A. Harðarson er upplýsingafræðingur, með FCLIP (Fellow of
the Chartered Institute of Library and Information Professionals)
frá Bretlandi og er forstöðumaður Bókasafns Kópavogs.
Margrét Sigurgeirsdóttir er upplýsingafræðingur og
viðskiptafræðingur/MSc. og starfar sem safnastjóri á RÚV