Uppeldi og menntun - 01.07.2015, Blaðsíða 14

UPPELDI OG MENNTUN/ICELANDIC JOURNAL OF EDUCATION 24(2) 201514
VEGFERÐ TIL FULLORÐINSALDURS
Sá fjölþjóðlegi og þverfaglegi rannsóknarvettvangur sem hér hefur verið lýst hefur
ekki fest sig verulega í sessi í Bandaríkjunum, þrátt fyrir þær viðamiklu rannsóknir
sem gerðar eru á bandarískum ungmennum, einkum innan fræðigreinanna sálfræði,
félagssálfræði, félagsfræði og mannfræði. Þetta má að einhverju leyti rekja til þess
að hinn þverfaglegi vettvangur í Evrópu og Ástralíu hefur tengst samhæfðum ríkis-
afskiptum af menntun og atvinnuleysi ungmenna, en þau skilyrði hafa ekki verið til
staðar í Bandaríkjunum. Einnig hafa þær skýringar komið fram að í bandarísku fræða-
samfélagi sé minna um þverfaglega samvinnu en í Evrópu og ekki sé nægileg áhersla
á kenningar (sjá yfirlitsgreinar Dornbusch, 1989; Maira og Soep, 2004) Þekktasta
framlag bandarískra fræðimanna til vegferðarrannsókna var sennilega frá Glen Elder
(1974), en þar var ekki um heildræna sýn á vegferð að ræða (sjá þó nánar síðar). Um
síðustu aldamót komu nokkrir fræðimenn með gagnrýnið framlag til vegferðarrann-
sókna, sem sýndi einkum fram á að bandarísk vegferð einkennist af kynþáttamisrétti
(Giraux, 1996; Newman, 1999; Wacquant, 2002). Um sama leyti setti bandaríski sál-
fræðingurinn Jeffrey J. Arnett (2004) fram kenningu um „emerging adulthood“ sem
vakti talsverða athygli í Bandaríkjunum og leiddi til fleiri rannsókna. Kenning hans
var þó fyrst og fremst þroskasálfræðileg og tók ekki til samfélagsformgerðar, auk þess
sem hún tók lítið sem ekkert mið af rannsóknum og kenningaþróun í Evrópu (Bynner,
2005).
Sá þverfaglegi rannsóknarvettvangur sem er skyldastur ungmennarannsóknum
er barnæskurannsóknir en þær komu fram nokkru á eftir ungmennarannsóknum
og undir áhrifum frá þeim. Barnæskurannsóknir hafa á margan átt orðið „þéttari“
vettvangur en ungmennarannsóknir, þannig að þar er frekar um að ræða safn ráð-
andi kenninga sem eiga það sameiginlegt að skoða barnæsku sem félagslega smíði
og formgerð, með áherslu á ígrundaða virkni barna (t.d. Qvortrup, Bardy, Sgritta og
Wintersberger, 1994; James og Prout, 1997). Ungmennarannsóknir eru mun opnari
vettvangur ólíkra nálgana. Félagsfræði er fyrirferðarmesta fræðigreinin en þar er
einnig að finna sálfræði, mannfræði, menntunarfélagsfræði, menningarlandafræði,
hagfræði og fleiri greinar. Mörg nýmæli hafa orðið þegar ungmennarannsóknir mæta
kynjafræðum, fjölmiðlafræðum og öðrum þverfaglegum rannsóknarsviðum.
Á Íslandi er einungis að finna dreifð brot af greiningu á ungmennamenningu
síðustu áratuga. Hins vegar er vegferð þess eðlis að um hana er að finna margháttuð
gögn í hagskýrslum, gagnabönkum og ýmiss konar rannsóknum. Í júní 2014 vörðu
þrír Íslendingar doktorsritgerðir sem tóku til vegferðar, þær Jóhanna Rósa Arnardóttir,
Margrét Einarsdóttir og Sigrún Harðardóttir (og hér á eftir verður vikið að nokkrum
meginatriðum þeirra). Ritgerðirnar eiga það sameiginlegt með fyrri rannsóknum á
íslenskum ungmennum að tengjast einungis að nokkru leyti alþjóðlegum hefðum í
rannsóknum á ungmennum og vegferð þeirra. Til að nýta þá alþjóðlegu þekkingu sem
er til staðar þarf að virkja þessar hefðir í heild, og til að stuðla að því verður hér reynt
að taka saman meginatriði í alþjóðlegum rannsóknum á vegferð ungmenna á síðustu
áratugum.