Uppeldi og menntun - 01.07.2015, Blaðsíða 48

UPPELDI OG MENNTUN/ICELANDIC JOURNAL OF EDUCATION 24(2) 201548
GRUNN- OG LEIKSKÓLASTJÓRAR Á ÍSLANDI – KULNUN Í STARFI ?
UMRÆÐA
Markmið rannsóknarinnar var að kanna að hve miklu leyti skólastjórar í grunn- og
leikskólum upplifa kulnun. Undirspurningarnar voru tvær, sú fyrri var hvort rekja
mætti einkenni kulnunar hjá skólastjórum til persónutengdra þátta, starfstengdra
þátta eða samskipta þeirra við nemendur, foreldra eða starfsfólk. Með síðari undir-
spurningunni var kannað hvort bakgrunnur grunn- og leikskólastjóra hefði áhrif á
kulnun.
Niðurstöður rannsóknarinnar sýna að allmargir grunn- og leikskólastjórar eiga við
kulnun að stríða og þá helst á mælikvörðunum sem mæla persónu- og starfstengda
kulnun og kulnun tengda starfsfólki. Tíðni kulnunar virðist hærri hjá leikskóla-
stjórum en grunnskólastjórum. Töluverður munur reyndist vera hlutfallslega á fjölda
grunn- og leikskólastjóra sem greindist með kulnunareinkenni á mælikvörðunum
persónu- og starfstengdri kulnun og kulnun tengdri starfsfólki. Athyglisvert er að um
þriðjungur leikskólastjóra upplifir töluvert mikla líkamlega og andlega þreytu og ör-
mögnun, bæði gagnvart starfi sínu sem stjórnendur og gagnvart starfsfólki sínu. Þó að
hlutfall grunnskólastjóra sé ekki jafnhátt og leikskólastjóra upplifa um 15 af hverjum
100 svipuð einkenni. Þetta eru hættumerki sem þarf að taka alvarlega og bregðast við.
Velta má fyrir sér hvers vegna leikskólastjórar finna frekar fyrir einkennum kuln-
unar en grunnskólastjórar. Vitað er að í sumum leikskólum landsins er skortur á leik-
skólakennurum, starfsmannavelta er mikil og mannekla töluverð og veldur það með-
al annars auknu álagi á allt starfsfólk innan leikskólans, þar á meðal leikskólastjóra
(Menntamálaráðuneytið, 2006). Í rannsókn Ólafs Bjarkasonar (2014) kom fram að þeir
sex leikskólastjórar sem rætt var við töldu allir að starfsmannamál væru erfiðasti hluti
starfsins. Sýnt hefur verið fram á að við stofnanalegar breytingar sé algengt að starfs-
menn sýni neikvæð viðbrögð (Scheck og Kinicki, 2000), viðbrögð sem geta haft slæm
áhrif á skólastjórana og torveldað þeim að sinna starfi sínu (Arna H. Jónsdóttir, 2009;
Fugate o.fl., 2008; Maslach o.fl., 2001). Þá kemur fram í rannsókn Örnu H. Jónsdóttur
(2009) að í leikskólum leiði átök vegna ólíkra menningarafla og stjórnunaraðferða sem
þeim tengjast oft til vandamála í starfsmannahópnum og geri, ásamt fleiru, starfs-
mannamál þar erfið.
Þegar litið er á fjölda vinnustunda hjá grunnskólastjórum kemur í ljós að helmingur
þeirra vinnur 46 klukkustundir eða meira á viku. Af þeim upplifa 21% kulnun í starfi.
Svo virðist því sem grunnskólastjórar þurfi að leggja töluvert á sig til að geta sinnt
þeim verkefnum sem til er ætlast af þeim. Aftur á móti upplifði enginn grunnskóla-
stjóri sem vann minna en 46 klukkustundir kulnun í starfi. Kannski má álykta út frá
þessu að þeim grunnskólastjórum sem skila nokkurn veginn hinni hefðbundnu 40
stunda vinnuviku líði betur í starfi en þeim sem vinna lengri vinnudag.
Samkvæmt niðurstöðum rannsóknarinnar upplifðu kvenkyns grunnskólastjórar
meiri kulnun en karlkyns. Það gæti verið vegna þess að kulnun virðist frekar vera
viðurkennd sem kvenlægur sjúkdómur og vitað er að karlar leita sér síður hjálpar
ef þeir upplifa kulnunareinkenni en það bendir til þess að þeir eigi erfiðaðra með að
viðurkenna þau (Tokuda o.fl., 2009). Rannsóknin leiddi í ljós að 23% kvenkyns grunn-
skólastjóra greindust með kulnunareinkenni sem ætti að bregðast við en 5% karlkyns