Uppeldi og menntun - 01.07.2015, Qupperneq 90

UPPELDI OG MENNTUN/ICELANDIC JOURNAL OF EDUCATION 24(2) 201590
SKÓLAÞÁTTTAKA OG UMHVERFI 8–17 ÁRA GETUMIKILLA BARNA MEÐ EINHVERFU
sýni sveigjanleika og leiti nýrra leiða ef kennsluaðferðir henta ekki nemendum (Hafdís
Guðjónsdóttir, 2008). Ætla má að jákvæð viðhorf og skilningur séu forsenda þess að
svo geti orðið þótt auðvitað þurfi fleira að koma til, svo sem tími, úrræði og fjármagn.
Athyglisvert er að í þessari rannsókn töldu afar fáir foreldrar viðmót og hegðun kenn-
ara hindra þátttöku barna sinna. Hins vegar taldi aðeins helmingur foreldra getu-
mikilla barna með einhverfu að viðmót og hegðun kennara og annars starfsfólks stuðl-
aði að þátttöku barnanna eða hefði ekki áhrif og rúmlega 40% foreldranna töldu þessa
þætti stundum stuðla að og stundum draga úr þátttöku. Niðurstöðurnar eru ekki
síður athyglisverðar þegar litið er til þess að íslenskir kennarar telja þekkingu sína og
getu til að sinna þörfum nemanda með einhverfu vera góða (Björn Gauti Björnsson,
2012; Reykjavíkurborg, Menntasvið, 2010). Því virðist það vera nokkuð ljóst að ekki
er hægt að leggja að jöfnu þekkingu á þörfum og einkennum einhverfu annars vegar
og hins vegar það hvernig stuðlað er að þátttöku nemenda með einhverfu í skólanum
í reynd.
Íslensk samanburðarrannsókn á þátttöku nemenda með hreyfihömlun og nemenda
með sálfélagslegan vanda leiddi í ljós að algengara var að komið væri til móts við
þarfir nemenda með hreyfihömlun með viðeigandi aðlögun og stuðningi. Höfundar
veltu fyrir sér hvort ástæða þess væri skortur á skilningi á þörfum nemenda með
vanda af sálfélagslegum toga (Snæfríður Þóra Egilson og Hemmingsson, 2009) eins
og einhverfu. Niðurstöður þessarar rannsóknar benda til þess að markvissra úrbóta
sé þörf til að tryggja betur skólaþátttöku nemenda með einhverfu.
Styrkur og takmarkanir
Meginstyrkleiki rannsóknarinnar felst í nýmæli hennar og vali á þátttakendum. Úrtak
rannsóknarhóps samanstóð af foreldrum allra 8–17 ára barna sem greinst höfðu með
einhverfu og voru með greindartölu yfir 80 stigum. Gerð var pörun við jafnaldra barna
í rannsóknarhópi sem fædd voru í sama mánuði og búsett í sama bæjarfélagi. Hlutfall
drengja og stúlkna í báðum hópum var sambærilegt. Svarhlutfall rannsóknarhóps var
einungis tæp 35% en þar sem úrtakið náði til þýðis foreldra getumikilla barna með
einhverfu sem höfðu hlotið greiningu árið 2013 má telja að svarhlutfall sé viðunandi.
Óvenju hátt hlutfall foreldra var með háskólapróf. Vert er að taka fram að rannsóknin
endurspeglar fyrst og fremst sjónarhorn mæðra en þær voru í miklum meirihluta
svarenda og ekki er vitað hvort feður meta þátttöku barnanna á sambærilegan hátt.
Við túlkun niðurstaðna ber einnig að hafa í huga að börn og foreldrar kunna að leggja
ólíkt mat á reynslu og aðstæður barnanna. Í rannsókn á lífsgæðum íslenskra barna
með einhverfu voru börnin almennt sátt við þátttöku sína í skólastarfi en töldu hana
þó minni en fram kom meðal jafnaldra í samanburðarhópi. Foreldrar upplifðu hins
vegar meiri erfiðleika hjá einhverfum börnum sínum (Linda Björk Ólafsdóttir o.fl.,
2014).