Dagblaðið Vísir - DV - 14.05.2010, Blaðsíða 33

VIÐTAL 14. maí 2010 FÖSTUDAGUR 33
EINS OG Í VEGGJALAUSU HÚSI
Í Danmörku býr nú upp undir einn tugur þús-
unda Íslendinga. Þórir segir þá alla, eða þá af
þeim sem skráðir eru í Þjóðkirkjuna, hafa til-
heyrt sinni „sókn“ þarna úti.
„Ef við getum talið upp predikunarstaði þá
voru fimm samfélög Íslendinga sem ég sótti
reglulega: Það er, í Óðinsvéum, Horsens, Ár-
ósum, Álaborg og Sønderborg. Á þessa staði
reyndi ég að fara með nokkurri reglu, og ávallt
um jólin. Starfið fór fram í gegnum Íslendinga-
félögin á hverjum stað, ég fékk þau í lið með
mér til að skipuleggja þetta hverju sinni,“ seg-
ir Þórir og bætir við að stundum hafi félögin
komið sér upp kirkjukórum. Á mörgum stöðum
hafi líka verið starfræktir sunnudagaskólar fyr-
ir börnin.
„Það eru yfirleitt alltaf konurnar sem standa
fyrir því,“ segir Þórir og brosir. „Ég vona innilega
að þessir skólar haldist þótt embætti prestsins
hafi verið lagt niður.“
Í Sánkti Pálskirkjunni í Kaupmannahöfn
messaði séra Þórir mánaðarlega yfir vetrartím-
ann, þess utan um hátíðir, og var það alltaf síð-
asta sunnudag í mánuði. Í kringum prestsþjón-
ustuna var safnaðarnefnd, sunnudagaskóli, kór
og allt það sem prestsþjónustu heyrir til.
„Reglulega voru haldnir safnaðarfundir og
starfið var skipulagt,“ segir Þórir. „Það þurfti
að vera ákveðin skikkan á þessu því boðleiðir
þarna úti eru miklu lengri en heima. Það er ekki
hægt að hringja bara í Ríkisútvarpið og segja að
messa falli niður,“ segir kennimaðurinn, lyftir
þykkum augabrúnunum og brosir í kampinn.
„Það er sjónarsviptir að því þegar maður
missir vinnustaðinn sinn, hlutverkið og verk-
efnin öll. Síminn þagnar og hinn kirkjulegi vett-
vangur hverfur líka, þá er eins og maður standi
í húsi þar sem útveggirnir eru horfnir.“
ÞRÍR HARMLEIKIR
EFTIR BROTTHVARFIÐ
Ekki stendur annað til eftir því sem Þórir kemst
næst en að Sendiráð Íslands í Kaupmanna-
höfn haldi áfram starfsemi sinni. Hann árétt-
ar að þrátt fyrir að prestsembætti Íslendinga
hafi verið lagt niður njóti sendiráðið borgara-
þjónustu utanríkisráðuneytisins og starfsfólk
sendiráðsins hjálpi Íslendingum sem verða fyr-
ir einhverju hnjaski eða lenda í vandræðum í
Danmörku. Ekki er lengra síðan þessari þjón-
ustu var komið á en svo að það var í utanrík-
isráðherratíð Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur.
Þórir Jökull kveðst hafa unnið mikið með því
góða fólki sem sinnir verkefnum borgaraþjón-
ustunnar. „Fyrir kom að mér fannst það handa-
og ráðalaust án mín,“ segir presturinn.
Tvö morð voru framin í Danmörku í febrú-
ar síðastliðnum þar sem Íslendingar komu við
sögu. Fyrir skemmstu lést svo Íslendingur á
spítala þar í landi eftir misþyrmingar nokkrum
dögum áður.
„Á bak við svona harmleiki er ótalið fólk sem
líður mikla nauð og hefur engan að halla sér að
nema prestinn sinn. Í slíkum tilfellum hafði ég
stundum mikið að gera. Þegar hér var komið
var ég búinn að loka búðinni, embættið horfið
og framtíð mín eins og margra í mikilli óvissu.
Sendiráðið gerði sitt besta í harmleikjunum
í febrúar til að styðja þau sem þurftu á aðstoð
að halda vegna þessara mála. En það segir sig
sjálft að það stekkur enginn inn í sálusorgun
sem ekki er því vanur og kann til verka.
Ég verð að játa að sendiráðið hringdi í mig
vegna þessara mála og spurði hvort það mætti
setja fólk í samband við mig sem átti þarna um
sárt að binda. Ég lít þannig á að prestur sé ekki
„instant“ vara. Prestur hleypir ekki fólki að sér
upp á það að loka síðan á það. Hann verður að
vera í aðstöðu til að fylgja svona málum eftir og
vera áfram aðgengilegur fólki. Á þessum tíma
var ég að pakka niður, ganga frá sölu á íbúðinni
minni og upptekinn af öllu þessu ferlega raski
á högum mínum. Ég reyndi að hjálpa þessum
systkinum okkar með því að leiðbeina sendi-
ráðsfólkinu um praktískar leiðir og lausnir.“
Þórir var þess vegna aldrei í beinum sam-
skiptum við þá sem þarna áttu um sárt að binda
á meðan hann var úti. En eftir að hann var kom-
inn heim setti einn aðstandandi sig í símasam-
band við hann. „Ég þekki allt þetta fólk, lifandi
og látið, í gegnum starf mitt þar ytra,“ segir
sendiráðspresturinn fyrrverandi.
KVADDI VINKONUNA
Þórir átti danska vinkonu úti sem hann seg-
ist hafa þurft að kveðja vegna niðurlagningar
embættis síns. „Að minnsta kosti tímabundið,
svona á meðan þetta óvissuástand varir. Mað-
ur rífur ekki fólk úr vinnu til að fara til Íslands
eins og árferðið er. Og ég stekk náttúrlega ekki
beint í vinnu í Danmörku. Þar er líka atvinnu-
leysi og kreppa,“ segir Þórir. Rétt er að koma því
að að hann fær biðlaun í eitt ár frá íslenska rík-
inu. Danskur prestur í sams konar stöðu fengi
hins vegar þriggja ára biðlaun.
Danska kirkjan er núna að ganga í þver-
kirkjulegt samstarf sem kallast Porvoo-sam-
komulagið. Þetta samkomulag gerir prestum
kleift að fara á milli landa til þjónustu. Íslenskir
prestar gætu samkvæmt því komist í þjónustu
í Danmörku. Þórir kveðst sjá ákveðin tækifæri
í þessu.
„Auðvitað er hægt að hugsa alls konar hugs-
anir. En maður stekkur svo sem ekki í hvað sem
er. Engum er alveg sama hvar hann býr. Heim-
ili mitt var í Danmörku og þegar ég kem hingað
heim spyr ég mig hvað ég eigi að gera. Hver er
starfsvettvangurinn? Og hvar er hann? Maður
er svolítið eins og ljóðmælandinn í „Nú er horf-
ið Norðurland, nú á ég hvergi heima.“.
SÉRA GUNNAR TÓK VIÐ Á SELFOSSI
Áður en Þórir Jökull flutti til Danmerkur hafði
hann verið prestur á Selfossi í sjö ár, eða frá ár-
inu 1994. Um átta mánaða skeið af þessum tíma
á Selfossi var hann í þjónustu Ensku kirkjunnar,
nánar tiltekið í bænum Scunthorpe í Lincoln-
skíri í hinum gömlu „Danalögum“ þar sem Egill
Skallagrímsson kvað sína Höfuðlausn forðum.
Séra Gunnar Björnsson leysti Þóri af þá
mánuði sem hann dvaldist á Englandi og tók
svo við embætti sóknarprests á Selfossi þeg-
ar Þórir flutti til Danmerkur. Gunnar var leyst-
ur frá störfum í kjölfar kæru um kynferðislega
áreitni, eins og DV og aðrir fjölmiðlar hafa fjall-
að um. Það hefur ekki gengið alveg vandræða-
laust að fylla í skarð séra Gunnars en ekki verð-
ur farið nánar í þá sögu hér.
Ekki kom til greina af hálfu Þóris að sækja
um embættið á Selfossi. „Eins vænt og mér þyk-
ir um sóknarbörnin mín á Selfossi finnst mér
alltaf dálítið tvíbent að ætla að fara á sama stað-
inn aftur,“ segir hann. „Lífið verður að halda
áfram. Það er alltaf eitthvað annað sem tekur
við. En vitaskuld hefur gífurlega margt breyst á
Selfossi, til dæmis hefur orðið þar mikil fólks-
fjölgun sem er ánægjulegt.“
Hvað finnst þér um mál Gunnars, þar á
meðal að hann hafi verið leystur frá störfum
þrátt fyrir sýknu?
„Ég á mjög erfitt með að tjá mig um það.
Eins og vitað er þótti ýmsum að þarna hefði
verið gengið of hart fram gegn Gunnari. Öðr-
um fannst eitthvað hafa gerst sem ógerningur
væri að umbera. Þar sem við ekki vitum hvern-
ig þetta var er voðalega erfitt fyrir okkur að tjá
okkur um þetta mál. En kirkjustjórnin og bisk-
up mátu það svo að þrátt fyrir að Gunnar hefði
fengið sýknu hefðu þarna átt sér stað einhver
atvik sem ekki væri unnt að horfa fram hjá.“
Spurður hvort hann skilji það sjónar-
mið biskups kveðst Þórir einungis gætu tjáð
sig um það ef hann vissi upp á sína tíu fingur
hvað þarna gerðist. „En á meðan ég veit það
ekki verð ég að una við úrskurð biskupsins og
kirkjuyfirvalda, þrátt fyrir að þetta þýði talsvert
mótlæti fyrir Gunnar. Eins verð ég að segja að
Gunnar var og er geysivinmargur á Selfossi.
Hans sakna margir þegar prestsþjónusta hans
er annars vegar. Þetta er auðvitað afar sérstök
staða, að vera sýknaður í réttinum en vera svo
settur til hliðar.“
ÚTRÁSARVÍKINGAR GETA SNÚIÐ SÉR
TIL DROTTINS
Þegar blaðamaður spyr prestinn hvað hann
telji að Kristur segði ef hann fengi að ræða við
íslensku útrásarvíkingana í dag er Þórir skjótur
til svars.
„Þetta er náttúrlega alveg synd,“ segir hann
og hlær. Og bætir svo við: „Þetta er náttúrlega
fyrst og fremst græðgi. Þetta er fíkn í gróða, og
það rangfenginn gróða. Fíkn í rangfenginn auð
blindar mennina. Það er alveg eins og með
fjárhættuspilarana; ég hugsa að íslenskir út-
rásarvíkingar og bankamenn hafi lifað í þeirri
spennu sem býr í huga og hjarta fjárhættuspil-
arans. Og þetta lítur svolítið út eins og þeir hafi
verið svo hræddir við að fara á mis við alla pen-
ingana og allar vellystingarnar. Fólk vill gjarna
grípa gæsina áður en það er um seinan.
Ég álít samt að þeir geti óhræddir snúið sér
til Krists Jesú og Drottins og beðið hann um
hjálp í fangelsi eða utan múra þess. Hins veg-
ar er ég ekki viss um að augu þeirra séu opin
upp á gátt gagnvart eigin gjörðum. Ég hugsa að
þeir þurfi að glenna sálarsjónir vel upp til að
svo verði og kannski munu dómstólarnir verða
hjálplegir í þeim efnum.
Það má kannski segja það sama um ýmsa
sem verið hafa í stjórnmálastéttinni á Íslandi.
Þeir þurfa held ég líka að rífa upp á sér skjáina
og horfast í augu við það sem þeir hafa boðið
okkur upp á. Og þá meina ég ekki bara í aðdrag-
anda hrunsins heldur í öll þessi herrans ár.“
SAMBAND VIÐ ÁSTVINI GLIÐNAR
Þórir þurfti sjálfur að kaupa sér húsnæði úti í
Danmörku. Gamla hefðin var að íslenski sendi-
ráðspresturinn byggi í Jónshúsi, í íbúð sem var
þar uppi í rjáfri. „Þó voru einhverjar undan-
tekningar á því og meðal annarra ákváðu for-
veri minn og kona hans að búa ekki þar. Í verka-
hring prestshjónanna var að hafa umsjón með
húsinu og starfseminni í því. Alþingi sem á hús-
ið þurfti því þegar þetta var að ráða mann til að
sjá um húsið og gerast umsjónarmaður þess.
Það sem áður hafði verið prestssetur í Húsi Jóns
Sigurðssonar var samkvæmt þessu íbúð um-
sjónarmanns hússins og fjölskyldu hans og allt
skiljanlegt í því samhengi.
Þegar ég kom utan var því engin leið fyrir
prestinn þarna inn, nema að skrifstofa mín var
þarna og fundaaðstaða sem var og er þakkar-
efni. Ég notaði því staðaruppbót útsends emb-
ættismanns til að kaupa íbúð og borga af henni.
Þar bjó ég allt þar til ég varð að yfirgefa Kaup-
mannahöfn og mitt kæra Friðriksberg. Þessa
heimilis sakna ég mjög, og ég mun alltaf sakna
þessa tíma sem ég bjó þarna úti.“
Bjóstu einn allan tímann?
„Já, ég og vinkona mín stigum ekki þetta
skref að fara í sambúð. Við erum sálufélagar og
vinir, gerum ýmislegt saman eins og að ferðast;
sumir kalla þetta fjarbúð eða eitthvað svoleiðis.
Svo er það líka vandi þegar fólk er orðið vant því
að vera eitt og hafa allt fyrir sig. Þetta skref að
fara að rugla saman reytum sínum er þá meira
en að segja það.“
Þórir er fráskilinn en upp úr hjónabandinu
slitnaði skömmu eftir að hann varð prestur.
Hann á eina dóttur, Sigurveigu, sem verður 27
ára í sumar. Hún er búsett á Íslandi, er læknir,
gift og á son á þriðja ári. „Það mætti vera meira
samband við þau,“ segir Þórir. „Ég hef verið
langt í burtu og þar er ekki eins auðvelt að rækta
sambandið og þegar allir búa á sömu torfunni.“
Er þá ekki mjög jákvætt að búa nú í sama
landi og dóttirin og dóttursonurinn?
„Jú, vissulega. En ég verð að játa það að þetta
gliðnar við að búa fjarri. Það er eins með gamla
vini og félaga sem maður umgekkst reglulega
áður fyrr. Það er eins og það séu ekki gagnvegir
til allra, þótt ekkert hafi komið upp á. Það eru
auðvitað gagnvegir til góðra vina, en það er
samt sem áður eitthvað sem breytist. Við breyt-
umst öll með tímanum og það hefur áhrif.“
ALINN UPP HJÁ FÓSTURFORELDRUM
Foreldrar Þóris eru bæði kunn af skáldskap sín-
um. Móðir hans var Ásta Sigurðardóttir, sem
lést langt um aldur fram árið 1971, og faðir
hans er Þorsteinn frá Hamri, eitt virtasta skáld
þjóðarinnar. Þórir fæddist í Reykjavík árið 1959
og ólst fyrst um sinn upp hjá foreldrum sínum
ásamt fjórum alsystkinum. Þegar foreldrarnir
slitu samvistir bjuggu systkinin áfram hjá Ástu
móður sinni. „Það þróaðist þannig að hún varð
ekki fær um að ala önn fyrir okkur sem gerði að
við fórum í fóstur hjá góðu fólki vestur á Mýr-
um, á bæ sem heitir Akrar,“ segir Þórir. „Þar ól-
umst við upp saman að langmestu leyti. Fóstra
mín, Ingibjörg Jóhannsdóttir, býr í Borgarnesi
og unir hag sínum allvel í ellinni en fóstri minn,
Ólafur Þórðarson, lést árið 2003.
Við héldum sambandi við foreldra okkar
fyrir sunnan eins og unnt var. Og við héldum
alltaf tryggð við fósturforeldra okkar og Akra
eftir að við fórum að heiman.“
Þórir fór í Bændaskólann á Hólum í Hjalta-
dal óvenjusnemma og kláraði búfræðinámið
þar hratt og vel. Sextán ára gamall var hann því
orðinn búfræðingur og vann svo í landbúnað-
argeiranum í nokkur ár. Eftir það var hann til
sjós um tíma. „Ég reri nokkrar vertíðir frá Ól-
afsvík og Þorlákshöfn til dæmis og prófaði ýms-
an veiðiskap eins og margir gera á Íslandi. En
ég hugsa að áhuginn fyrir guðfræði hafi verið
af tvennum toga. Annars vegar var það sögu-
legi þátturinn, áhuginn fyrir því hvernig sagan
hangir saman í tengslum við trúarbrögðin. Svo
kom líka Kristur einu sinni til mín í draumi, lík-
lega þegar ég var 26 ára. Þá bjó ég norður á Ak-
ureyri en ég vann þar fyrir Búnaðarsamband
Eyjafjarðar, sá um að kenna bændum bókhald á
vegum sambandsins og annaðist reikningshald
fyrir þá. Eftir þetta vann ég fyrir RÚVAK þarna
fyrir norðan.
Ég man að í draumnum sá ég ekki andlit
Jesú, en vissi að það var hann sem vitjaði mín.
Þetta var mjög öflugur draumur. Ég fann fyrir
gríðarlegum krafti Krists. Ég tók þessu sem köll-
un og fór að lesa sjálfur aðeins um kristnisögu
og sækja kirkju. Á endanum varð það úr að ég
gat farið að kalla mig trúaðan og ákvað að reyna
að komast í guðfræðina við Háskóla Íslands.
Það gekk eftir og ég byrjaði að lesa guðfræði hér
fyrir sunnan haustið 1987.“
ÓRAUNVERULEIKI ANDLÁTA
Hvaða áhrif heldurðu að það hafi haft á þig að
alast upp hjá fósturforeldrum í stað líffræði-
legra foreldra?
„Það er mjög erfitt að meta það. Í fyrsta lagi
veit maður ekki hvernig maður hefði orðið ef
það hefði verið á hinn veginn. Það hefur auð-
vitað margt verið skrifað um þessi efni, og veld-
ur náttúrulega mjög hver á heldur. Við nutum
góðs öryggis og atlætis, en auðvitað segir það
sig sjálft að ég var að nokkru leyti úr grasi vax-
inn þegar ég fór í þessa vist nær átta ára og það
er ekki auðvelt fyrir fullorðna fósturforeldra
að búa til eitthvað sem á að vera alveg eins og
„mamma og pabbi“. Það segir sig líka sjálft að
það verður aldrei eins. En okkur systkinunum
finnst það mikið lán, úr því að allt var eins og
það var í pottinn búið, að okkur skyldi ekki vera
sundrað. Við nutum þess að eiga fallegt heimili
hjá vönduðu, duglegu fólki sem bar hag okkar
fyrir brjósti.“
Ásta, mamma Þóris, lést úr alkóhólisma
þegar hann var tólf ára. Þórir man vel þegar
honum var sagt frá andlátinu.
„Ég var úti í fjárhúsum þegar fóstra mín
bar mér tíðindin. Okkur öllum krökkunum
brá mjög, jafnvel þótt mamma væri tekin að
vera harla fjarlæg okkar daglega veruleika. Þú
veist hvernig krakkar láta ef stóra systir græt-
ur eða litli bróðir grætur. Þá fara allir að gráta.
Svo jafnar þetta sig. Þannig var þetta líka hjá
okkur. Það er svo skrítið með dauðsföll ná-
kominna að þau eru svo óraunveruleg fyrst
á eftir. Maður skynjar þau ekki eins og mað-
ur myndi ætla fyrir fram. En svo kemur þessi
veruleiki einhvern veginn skríðandi hægt og
rólega og maður áttar sig á endanleikanum og
sættist við hann.“
FÖÐURBETRUNGAR SJALDGÆFIR
Þórir segir þau systkinin alltaf hafa fylgst vel
hvert með öðru þótt það geti liðið svolítið á
milli samfunda. „Við vorum samheldin þeg-
ar við vorum yngri, stóðum saman eins og ein
mafía. Og samheldnin er til staðar enn í dag.“
Auk alsystkinanna átti Þórir þrjú hálfsystkini
en eitt þeirra er fallið frá.
Þú hefur eflaust oft verið spurður, í ljósi þess
hverjir foreldrar þínir eru, hvort þú hafir eitt-
hvað fengist við skáldskap.
„Já, og ég hef aðeins gert það en aldrei aug-
lýst það neitt. En ég viðurkenni alveg að ég hef
gaman af því að hnoða. Ég myndi aldrei voga
mér að kalla mig skáld en ég hef gaman af
hnoðinu.“
Er ekki líka svolítið snúið að bera skáldskap
á borð þegar til dæmis faðir manns hefur afrek-
að það sem pabbi þinn hefur gert á því sviði?
„Pabbi er náttúrlega svo sérstakur og vand-
aður að þessu leytinu að það fer eiginlega eng-
inn í fötin hans. Það er líka stundum sagt að
þeir sem fara á eftir feðrum sínum í eitthvað,
sama hvað það sé, þeir verði aldrei föðurbetr-
ungar. Ég hugsa að það megi til sanns vegar
færa.“
kristjanh@dv.is
Atvinnulaus
séra þökk sé
„bankabullum“