Dagblaðið Vísir - DV - 14.05.2010, Blaðsíða 12

Skattaskjól á aflandssvæðum, sem
eru yfir níutíu talsins í heiminum í
dag, eru helst notuð í ferns konar til-
gangi; að komast hjá því að greiða
skatta, láta peninga hverfa, þvo ólög-
lega peninga og fela eignarhald.
Skatta- og reglugerðarumhverfið á
aflandssvæðunum er tiltölulega ein-
falt. Þar leika fyrirtækin eða félögin
nánast lausum hala í þeim skilningi
að mjög erfitt er að fá upplýsingar
um þau og ef þær fást leiða þær til
enn meiri flækju.
Lengur að berast til Íslands
Það er þetta umhverfi sem íslensk
fyrirtæki og einstaklingar hafa nýtt
sér út í hörgul síðustu ár, en þess-
ar aðferðir voru mun lengur að ber-
ast til Íslands en til annarra þjóða. Í
grein sem Eva Joly og Raymond Ba-
ker skrifuðu og fjallar um ólöglegt
flæði fjármagns segir að viðskipti í
gegnum aflandssvæði hafi byrjað
fyrir alvöru á sjöunda áratug síðustu
aldar.
Hugmyndir fæðast
Áður en íslensku bankarnir voru
einkvæddir voru starfsmenn þeirra
farnir að bjóða viðskiptavinum sín-
um, bæði fyrirtækjum og einstakl-
ingum, upp á einkabankaþjónustu
á aflandssvæðum. Þannig greinir
Morgunblaðið frá því í frétt í byrjun
janúar árið 2000 að Landsbankinn sé
farinn að bjóða upp á svokallaða af-
landsþjónustu. Gunnar Þ. Andersen,
núverandi forstjóri Fjármálaeftirlits-
ins, var á þessum tíma framkvæmda-
stjóri alþjóða- og fjármálasviðs
Landsbanka Íslands og stjórnar-
formaður aflandsfyrirtækis Lands-
bankans á eyjunni Guernsey. Segir
Gunnar í samtali við Morgunblaðið
að hugmyndin að þessu aflandsfyrir-
tæki hafi fæðst árið 1997.
Halldór J. Kristjánsson var banka-
stjóri Landsbankans á þessum tíma.
Haft er eftir honum í fréttinni að það
sem fyrst og fremst vaki fyrir stjórn-
endum Landsbankans með stofn-
un aflandsfyrirtækis á Guernsey sé
að breikka alþjóðlega þjónustu og
„gefa kost á lögsögu, eins og Guern-
sey, sem sérhæfir sig í því að veita
hagstæð skattaleg skilyrði til rekstr-
ar og býður upp á einfaldar og ódýr-
ar lausnir í alþjóðlegum viðskiptum“.
Halldór sagði mikla þörf á þessari
þjónustu hjá einstaklingum og fyrir-
tækjum.
Þvottur peninga
Barack Obama Bandaríkjaforseti
hefur verið harðsnúinn andstæð-
ingur skattaskjóla um árabil og sagt
að það sé nauðsynlegt að taka á
þeim sem eru að misnota skattkerfi.
Í grein Evu Joly og Raymond Baker
sem áður er vitnað til er meðal ann-
ars fjallað um aðferðir glæpahópa
við að þvo peninga í skattaskjólum.
Það er athyglisvert að lesa ummæli
Hallórs J. Kristjánssonar, fyrrverandi
bankastjóra Landsbanka Íslands, í
Morgunblaðinu árið 2000. „Sumir
spyrja sig hvort aflandsþjónusta sé
á einhvern hátt tengd því sem ekki
þolir dagsljósið. Það er fjarri því,
þannig starfsemi myndi Landsbank-
inn aldrei stunda og yfirvöld í Gu-
ernsey eru mjög ströng hvað þetta
varðar. Ein ástæðan fyrir að við völd-
um Guernsey var einmitt sú að þeir
reka mjög nákvæmt bankakerfi og
eru með mjög öflugar aðgerðir sem
beinast t.d. gegn peningaþvætti.
Bankaleyndin nær því ekki til ólög-
legra hluta,“ er haft eftir Halldóri í
Morgunblaðinu.
Flókin kerfi
Flækjustigið getur verið mjög hátt
í aflandssvæðaviðskiptum. Kerf-
in eru flókin með það að markmiði
að fela slóð peninganna eða eign-
arhaldsins. Á mannamáli; pening-
arnir eru látnir hverfa með flóknum
fléttum á milli aflandsfélaga, eign-
arhaldsfélaga og skúffufyrirtækja í
löndum þar sem bankaleyndin er
algjör. Fjölmargar ríkisstjórnir úti
um allan heim hafa á umliðnum
árum kvartað mikið undan aflands-
svæðunum og því mikla peninga-
flæði sem fer í gegnum þessi svæði
án eftirlits. Í tímaritinu Tíund sem
Ríkisskattstjóri gefur út er flóknu
dæmi úr íslenskum veruleika lýst
þar sem eignarhald var falið með
kynslóðum átta fyrirtækja.
Eitt dæmi af mörgum
Brugðið er ljósi á aðeins eina
þeirra aðferða sem íslensk fyrir-
tæki og einstaklingar hafa notað
við að komast hjá því að greiða
skatta. Aðferðin er einföld. Íslenskt
eignarhaldsfélag á hlut í stóru fyr-
irtæki á Íslandi. Eignarhaldsfélag-
ið stofnar dótturfyrirtæki í Lúx-
emborg, svokallað skúffufyrirtæki,
sem aftur stofnar aflandsfélag. Það
félag á svo eignarhaldsfélagið á Ís-
landi. Á einhverjum tímapunkti
lánar aflandsfélagið eignarhalds-
félaginu á Íslandi háa upphæð.
Þegar eignarhaldsfélagið fær svo
greiddan arð frá fyrirtækinu sem
það á stóran hlut í, er arðurinn not-
aður til að greiða vexti af háa lán-
inu sem aflandsfélagið lánaði. Af
því er ekki greiddur skattur. Arður-
inn fer því inn á reikninga skúffu-
fyrirtækisins í skjóli aflandsfélags-
ins. Aðferðirnar eru fjölmargar.
Stjarnfræðilegar upphæðir
Upphæðirnar á hverju ári, sem
taldar eru renna í gegnum félög
og sjóði á aflandssvæðum um all-
an heima eru sagðar nema á bil-
inu eitt til þrjú þúsund milljarð-
ar bandaríkjadala – 129 þúsund
til 387 þúsund milljarða íslenskra
króna - upphæðir sem eru stjarn-
fræðilegar á íslenskan mælikvarða.
Í grein Evu Joly eru tölurnar sagðar
á reiki eftir því hvaða stofnun legg-
ur mat á þessa starfsemi.
Kemur í ljós
Steinunn Guðbjartsdóttir, for-
maður Slitastjórnar Glitnis banka,
gat ekki svarað þeirri spurningu á
blaðamannafundi á miðvikudag
vegna stefnu bankans á helstu eig-
endur hans, hvort þessir einstakl-
ingar ættu fjármagn eða eignir í
skattaskjólum. Fræg er fréttin sem
fréttastofa Stöðvar 2 fór fram með
um stórfellda peningaflutninga ís-
lenskra auðmanna í skattaskjól á
Tortóla – sú frétt var reyndar dreg-
in til baka. Það er þó ljóst að í huga
margra er það staðreynd að eignir
séu faldar í útlöndum. John Chris-
tensen, talsmaður samtaka um
réttláta skatta, er þess fullviss að
miklar fjárhæðir hafi verið fluttar
í skattaskjól frá Íslandi og bygg-
ir hann þá skoðun sína af reynslu
víða um heim.
Á næstu misserum eiga mörg
dómsmál eftir að rísa og uppgjör
fyrirtækja eftir að fara fram. Miðað
við hvað íslenskir lögmenn segja,
sem nú starfa við þessi mál, er ljóst
að þegar allt kemur upp á yfirborð-
ið eiga flækjurnar eftir að koma í
ljós og það hvort hægt sé að finna
peningana.
12 FÖSTUDAGUR 14. maí 2010 FRÉTTIR
Eignarhaldsfélagið
skuldar aflandsfélaginu
á Panama háar fjárhæðir.
Arðurinn frá íslenska
fyrirtækinu er því not-
aður til að greiða vexti
af þeim lánum og renna
til aflandsfélagsins, inn
á reikninga skúffufyrir-
tækisins í Lúxemborg.
Þær greiðslur eru
skattfrjálsar.
Íslenska fyrirtækið
greiðir arð til
eignarhaldsfélagsins,
en arðgreiðslur milli
hlutafélaga eru
undanþegnar skatti.
Ísland
Íslenskt fyrirtæki
í fullum rekstri.
Ísland
Íslenskt eignarhaldsfélag
sem á stóran hlut í
íslenska fyrirtækinu.
Panama
Aflandsfélag
Lúxemborg
Bankareikningar/
skúffufyrirtæki
Aflandsfélagið
verður eigandi
að íslenska
eignarhaldsfé-
laginu.
Stofnar skúffufyrirtæki í Lúxemborg
Dótturfélag stofn-
sett á aflandssvæði
Verður eigandi að
hlutabréfunum
í lúxemborgíska
skúffufyrirtækinu
Leikendur
n Íslenskt fyrirtæki í rekstri á Íslandi.
n Íslenskt eignarhaldsfélag sem á
stóran hlut í íslenska fyrirtækinu.
n Eignarhaldsfélagið stofnar dótturfélag
(skúffufyrirtæki) í Lúxemborg með
aðstoð banka þar í landi.
n Skúffufyrirtækið í Lúxemborg
stofnar aflandsfélag í Panama, sem
hefur bankareikninga í Lúxemborg.
n Aflandsfélagið á Panama er 100%
eigandi að Íslenska eignarhaldsfélag-
inu, sem aftur á stóran hlut í Íslenska
fyrirtækinu sem er í rekstri hér á landi.
1 2 3 4
FLÓKNAR SLÓÐIR OG HÁAR UPPHÆÐIR
Talið er að um eitt til þrjú þúsund milljarðar bandaríkjadala flæði á ólöglegan hátt um
fjármálakerfi heimsins ár hvert. Aðferðirnar sem notaðar eru við að fela eignarhald
eða peninga eru flóknar og viðamiklar. Flækjurnar eru flóknar og finnast á Íslandi.
JÓHANNES KR. KRISTJÁNSSON
blaðamaður skrifar: johanneskr@dv.is
Miðað við hvað íslenskir lög-
menn segja, sem nú
starfa við þessi mál,
er ljóst að þegar allt
kemur upp á yfirborðið
eiga flækjurnar eftir að
koma í ljós og það hvort
hægt sé að finna pen-
ingana.
EIN AÐFERÐIN
Hér má sjá hvernig íslenskt
eignarhaldsfélag kemst hjá
því að greiða skatt af arði
og koma þeim peningum í
skjól.
Í GREIN EVU JOLY OG RAYMONDS BAKER ER FJALLAÐ UM
ÓLÖGLEGT FLÆÐI FJÁRMAGNS OG ER UPPBYGGINGIN
ÚTSKÝRÐ MEÐ ÞESSUM HÆTTI:
n Skattaskjól (e. Tax havens) -
Innheimta litla eða enga skatta af
uppsöfnuðum hagnaði sem hefur
safnast upp með ýmsum leiðum.
n Leyndarsvæði (e. Secrecy
jurisdictions) - Leyfir aðilum
sem safna upp þessum hagnaði
að fela sig á bakvið leppa og
stjórnarmenn svo ekki sé hægt að
greina raunverulegt eignarhald.
Þessa leynd er hægt að kaupa í
flestum skattaskjólum.
n Dulbúin fyrirtæki (e.
Disguised corporations) - Eru í
milljóna tali um allan heim og eru
falin af fjárhaldsmönnum sem eru
leigðir til verksins.
n Færsla lögheimilis (e. Red-
omiciliation provisions) - Gerir
aðilum kleift að færa lögheimili
dulbúins fyrirtækis til annars
leyndarsvæðis ef yfirvöld reyna að komast að raunverulegu eignarhaldi með
fyrirspurnum eða rannsókn.
n Óþekktir sjóðir (e. Anonymous trust accounts) – Sjóðirnir eru verndaðir af
fjárhaldsmönnum en geta starfað að mörgu leyti sem fyrirtæki.
n Falskar stofnanir (e. Fake foundations) – Móttekur og ráðstafar fé í nafni
stofnunar sem utanfrá virðist raunveruleg.
n Fölsk verðlagning (e. Falsified pricing) – Notað í vöruviðskiptum og er
langstærsta aðferðin sem notuð er í ólöglegum fjármagnsflutningum. Vörur eru
undirverðlagðar í útflutningi og yfirverðlagðar í innflutningi.
n Peningaþvætti (e. Money laundering techniques) – Ólöglega fengnum
peningum komið í umferð þar sem þeir sýnast löglegir.