Dagblaðið Vísir - DV - 15.10.2010, Qupperneq 27

­Framboðsfrestur­
til­ stjórnlaga-
þings­ rennur­ út­
eftir­ helgina.­ Rétt­
er­ að­ hvetja­ alla­
sem­ telja­ sig­ hafa­
alvöru­ erindi­ við­
að­ endurskoða­
grundvallarlög­ ís-
lensks­ samfélags­
til­ að­ bjóða­ sig­
fram.­Eins­og­sakir­
standa­ veitir­ okk-
ur­ svo­ sannarlega­
ekki­ af­ klókum­ kollum­ við­ það­ mikil-
væga­verk.­
Hugmyndin­ um­ stjórnlagaþing­
er­ ekki­ ný­ af­ nálinni.­ Eldhuginn­ Vil-
mundur­ Gylfason­ og­ félagar­ hans­ í­
Bandalagi­ jafnaðarmanna­ lögðu­ höf-
uðáherslu­ á­ það­ fyrir­ nálega­ þrjátíu­
árum­ að­ koma­ á­ sérstöku­ stjórnlaga-
þingi­til­að­endurskoða­stjórnarskrána,­
sem­ tók­ gildi­ við­ lýðveldistökuna­ á­
Þingvöllum­árið­1944­en­var­að­stofni­
til­ sú­ sama­ og­ Kristján­ níundi­ Dana-
konungur­ hafði­ rétt­ okkur­ árið­ 1874.­
Þótt­ furðulegt­ megi­ virðast­ nú­ höfum­
við­Íslendingar­aldrei­ lagt­í­allsherjar-
­endurskoðun­ á­ hinni­ danskættuðu­
stjórnarskrá.­Fyrr­en­nú.­
Ýmislegt­fleira­úr­hugmyndaforða-
búri­ Vilmundar­ á­ jafn­ vel­ við­ nú­ og­
þegar­ hann­ braust­ með­ látum­ fram­ á­
sjónarsvið­ íslenskra­ þjóðmála­ í­ viku-
legum­ föstudagspistlum­ sínum­ í­ Vísi­
og­ í­ Dagblaðinu,­ fyrirrennurum­ DV.­
Því­ er­ kannski­ einmitt­ við­ hæfi­ að­
minnast­skrifa­hans­hér­á­þessum­vett-
vangi.­
Löglegt en siðlaust
Þegar­Vilmundur­snéri­heim­úr­sagn-
fræðinámi­ frá­ Bretlandi­ á­ fyrri­ hluta­
áttunda­ áratugarins­ blasti­ við­ stjórn-
málakerfi­ sem­ var­ inngróið,­ spillt­ og­
lokað­ almenningi.­ Bitlausir­ fjölmiðl-
arnir­ voru­ sömuleiðis­ á­ valdi­ stjórn-
málaaflanna.­ Hann­ vildi­ brjóta­ upp­
innmúrað­ samtryggingarkerfi­ stjórn-
málaflokkanna­ sem­ væri­ gegnsýrt­ af­
fyrirgreiðslu-­ og­ ráðningaspillingu.­
Löglegt­ en­ siðlaust­ var­ samandreg-
in­greining­hans­á­ástandinu.­Þremur­
áratugum­ seinna­ fæst­ ekki­ betur­ séð­
en­að­boðskapurinn­eigi­enn­brýnt­er-
indi.
Megináhersla­Vilmundar­og­félaga­
hans­ í­ Bandalagi­ jafnaðarmanna­ var­
á­ að­ siðvæða­ stjórnmálalífið,­ koma­ á­
virku­ lýðræðislegu­ aðhaldi­ og­ opna­
stjórnmálakerfið­með­auknu­gegnsæi.­
Í­viðleitni­til­að­færa­völdin­frá­stjórn-
málaflokkunum­til­fólksins­lögðu­þeir­
fernt­ til:­ Auk­ stjórnlagaþings­ átti­ að­
afnema­ kjördæmaskiptinguna,­ opna­
fyrir­ persónukjör­ og­ kjósa­ leiðtoga­
ríkisstjórnarinnnar­ beinni­ kosningu.­
Skoðum­þessi­atriði­stuttlega.
Valdi fylgi ábyrgð
Með­ því­ að­ afnema­ kjördæmaskipt-
inguna­ og­ gera­ landið­ allt­ að­ einu­
kjördæmi­ átti­ að­ draga­ úr­ sérhags-
munagæslu­ kjördæmapotaranna.­
Þingmenn­ ættu­ að­ hugsa­ um­ hags-
muni­þjóðarinnar­sem­heildar,­í­lengd­
og­breidd,­í­stað­þess­að­ganga­erinda­
tiltekinna­landsvæða­eins­og­landlægt­
væri.­
Með­ persónukjöri­ í­ þingkosning-
um­ átti­ að­ brjóta­ upp­ ægivald­ stjórn-
málaflokkanna­ yfir­ fulltrúum­ sínum.­
Þó­ svo­ að­ kjósendur­ gætu­ vissulega­
valið­ á­ milli­ flokka­ hefðu­ þeir­ ekkert­
að­segja­um­hvaða­einstaklingar­yrðu­
fulltrúar­ þeirra­ á­ þingi.­ Það­ vald­ sæti­
pikkfast­ í­ greipum­ stjórnmálaflokk-
anna­hvað­svo­sem­á­gengi.­Á­hinum­
breytta­ kjörseðli­ Bandalags­ jafnaðar-
manna­ áttu­ kjósendur­ að­ fá­ að­ velja­
frambjóðendur­ þvert­ á­ lista.­ Með­ því­
að­ færa­ prófkjörin­ með­ auknu­ per-
sónuvali­ inn­ í­ kjörklefann­ átti­ því­ að­
takmarka­vald­flokkanna.­­
Ein­ róttækasta­ tillagan­ fólst­ í­ að­
kjósa­ forsætisráðherra­ beinni­ kosn-
ingu­ samhliða­ þingkosningum.­ For-
sætisráðherrann­ myndi­ svo­ velja­ sér­
ráðherra­ í­ ríkisstjórn­með­ líku­ lagi­og­
forseti­Bandaríkjanna­gerir.­Með­þessu­
móti­ væri­ það­ þingræðisfyrirkomulag­
sem­við­búum­við­nú­úr­sögunni.­­Þing-
ræði­ væri­ þó­ áfram­ til­ staðar­ í­ þeirri­
mynd­ að­ ríkisstjórnin­ þyrfti­ eftir­ sem­
áður­ að­ njóta­ meirihlutastuðnings­ á­
þingi­ en­ nú­ bæri­ framkvæmdavaldið­
hins­vegar­beina­ábyrgð­gagnvart­kjós-
endum.­
Uppbrot valdakerfis
Samanlagt­ fela­ framangreindar­ hug-
myndir­ í­sér­allsherjaruppbrot­stjórn-
málakerfisins.­ Vægi­ stjórnmálaflokk-
anna­ myndi­ minnka,­ ábyrgðarsvið­
yrðu­skýrari­og­einstaklingar­ættu­auð-
veldara­ með­ að­ bjóða­ sig­ fram­ á­ eig-
in­ forsendum.­ Á­ sínum­ tíma­ strönd-
uðu­ allar­ þessar­ umbótatillögur­ á­
samtryggingarkerfi­ fjórflokksins.­ En­
kannski­er­ekki­með­öllu­fráleitt­nú­að­
væntanlegir­fulltrúar­á­stjórnlagaþingi­
myndu­dusta­rykið­af­þessum­og­álíka­
hugmyndum­ um­ lýðræðisumbætur­
sem­ að­ gagni­ kunna­ að­ koma­ við­ að­
lappa­ upp­ á­ laskað­ stjórnkerfi­ lands-
ins.
AtLi ÓskAr FjALArsson
leikur í kvikmyndinni Óróa sem
frumsýnd er um helgina. Hann segir
það hafa verið frábæra reynslu og
stefnir á að fara í leiklistarnám þegar
hann er búinn með stúdentinn.
Var erfiður í
umgengni sem
unglingur
myndin
Hver er maðurinn?
„Atli Óskar Fjalarsson, 18 ára nemi í
Tækniskólanum.“
Hvað drífur þig áfram?
„Öll litlu markmiðin sem ég set mér.“
Hvar ertu uppalinn?
„Í Laugardalnum í Reykjavík, einnig
þekktur sem L-town.“
Áhugamál?
„Leiklist, tölvuleikir og svo spila ég líka
á gítar.“
Hvernig var að leika í Óróa?
„Það var alveg æðisleg reynsla, rosalega
gaman.“
Varst þú erfiður unglingur?
„Já, ég held það. Kannski enginn
vandræðaunglingur, en mjög erfiður í
umgengni.“
Finnst þér unglingar almennt vera
frekar misskildir?
„Já, ég tel að stundum þurfi að hlusta
meira á unglinga og heyra hvað þeir
hafa að segja.“
stefnir þú á frekari frama í leiklist?
„Algjörlega. Ég er að reyna að klára
stúdentinn núna og svo stefni ég á að
fara í leiklistarnám.“
Ertu kvíðinn fyrir frumsýningunni?
„Nei, aðallega bara spenntur. Ég kvíði
frekar öllum viðtölunum sem ég þarf að
fara í.“
Áttu þér einhverja fyrirmynd?
„Mamma er alltaf fyrirmynd.“
Hvað er næst á dagskrá hjá þér?
„Ég er að leika í annarri bíómynd núna
og svo stefni ég bara á að klára skólann.“
Hvað er mikilvægast í lífinu?
„Að hafa gott jafnvægi á milli ástar,
heilsu og peninga.“
maður dagsins
„Mér er sama hvar ég kaupi hluti en
foreldrar mínir versla oftast í Krónunni
og stundum Hagkaup.“
EstHEr Ýr stUrLUdÓttir
16 áRA NeMi
„Ég versla yfirleitt í Krónunni en
stundum í Nóatúni.“
MArgrét AUðUr kristjÁnsdÓttir
17 áRA NeMi
„Í Bónus, bara af því að það er nálægt
þar sem ég á heima.“
AnnA siF gUnnArsdÓttir
21 áRs sTARFsMAðuR Í MÖRK
„Í Bónus, því það er ódýrast.“
ingi stUrLUson
31 áRs NeMi
„Í Bónus, það er ódýrast.“
Örn Ægisson
42 áRA MáLARi
Hvar kaupir þú í matinn?
dómstóll götunnar
föstudagur 15. október 2010 umræða 27
Lýðræðishugmyndir Vilmundar
Á sínum tíma strönduðu allar
þessar umbótatillögur
á samtryggingarkerfi
fjórflokksins.
kjallari
dr. eiríkur
Bergmann
stjórnmálafræðingur skrifar
krefjast friðar Friðarganga leikskólabarna fór fram á miðvikudaginn. Börnin, ríflega 500 talsins, gengu frá skólavörðustíg að ingólfstorgi þar sem þau mynduðu risastórt
friðarmerki og sungu nokkur lög við undirleik harmonikkuleikara. Nokkur þeirra höfðu með sér kröfuspjöld til að koma boðskap sínum á framfæri en gangan var hluti af
viðburðaröð imagine Reykjavík. Mynd sigtryggUr Ari