Dagblaðið Vísir - DV - 28.01.2011, Blaðsíða 29

Er hugtakið meðvirkni eitthvað sem
þú hefur þekkt lengi – og ef svo er, viss-
ir þú hvað það raunverulega þýddi?
„Ég var líklega svona rúmlega tví-
tug þegar ég fór fyrst að pæla í með-
virkni. Ætli ég sé ekki ennþá að velta
fyrir mér hvað hún þýði í raun og
veru.“
Hvenær fannst þú fyrst fyrir að þú
værir meðvirk?
„Mig minnir að ég hafi rankað við
mér þegar ég var 25 ára. Þá bjó ég
með vinkonu minni sem benti mér á
að ég væri farin að biðjast afsökunar
í öðru hvoru orði, en ég hafði einmitt
flutt til hennar stuttu eftir að ég hætti
í sambúð með manni sem ég hafði
flutt inn með bara að því ég kunni
ekki við að móðga hann. Svo það lá
eiginlega í augum uppi að ég væri
meðvirk upp fyrir haus.“
Gerðir þú þér strax ljóst að um
meðvirkni væri að ræða eða flokkað-
ir þú líðanina undir þunglyndi, kvíða
eða annað?
„Á þeim tímapunkti hélt maður
stundum að meðvirknin væri sjálf-
sögð og bara smart lífsangist yfir
heimsósómanum, enda var ég þá
búin að vera eilífðarunglingur með
bóhemametnað í tíu ár eða svo.
En auðvitað fann maður bæði fyrir
þunglyndi og kvíða yfir vanmættin-
um í eigin lífi.“
Með samviskubit yfir að líða vel
ef öðrum leið illa
Á hvaða hátt kom meðvirknin í veg
fyrir að þú lifðir „eðlilegu“, hamingju-
ríku lífi?
„Raunar finnst mér ég alltaf hafa
lifað skemmtilegu lífi, bæði með-
virk og minna meðvirk, en það hefur
kannski ekki alltaf verið mjög norm-
alt. Aftur á móti hefur meðvirknin oft
leitt mig inn í skrýtnar hliðargötur í
lífinu þannig að ég gerði hluti sem
mig langaði ekki að gera en lét tala
mig út í. Stundum hefur útkoman
komið skemmtilega á óvart og stund-
um valdið manni verulegum vand-
ræðum. Verstu áhrif meðvirkninnar
bitnuðu mikið á lífi mínu þegar ég
var ung, svona 15 til 25 ára, þá varð
ég jafnvel óvirk í eigin lífi af sam-
líðan með öðrum, það er að segja
ég dragnaðist með heiftúðugt sam-
viskubit ef mér leið vel meðan ein-
hverjum nákomnum leið illa. Stund-
um gekk þetta svo langt að ég lifði
mig meira inn í meintar kvalir við-
komandi en hún/hann sjálf/ur.“
Hvernig tókst þú á við meðvirkn-
ina þegar þú gerðir þér ljóst að eitt-
hvað var ekki eins og það átti að vera?
„Þegar ég var 27 ára fór ég að vinna
í sjálfri mér, bæði sem aðstandanda
alkóhólista og meðvirkri manneskju.
Ég sökkti mér ofan í sjálfsvinnu í ár
eða svo og leitaði eftir aðstoð og fróð-
leik til að takast á við meðvirknina.
Það bjargaði á vissan hátt lífi mínu
sem snarbreyttist til hins betra upp
frá því. Með því að greina meðvirkn-
ina gat maður byrjað að takast á við
hana. En það gerði mér líka mjög
gott að flytja til útlanda í fimm ár og
fá fjarlægð á tilveruna heima. Það
sem hefur gagnast mér mest síðan
eru skriftirnar. Ég hef skrifað nokkr-
ar skáldsögur þar sem söguhetjurn-
ar eru fram úr hófi meðvirkar, óvirk-
ar og ráðvilltar, en þannig grúska ég
í meðvirkni á minn hátt. Ég fór einu
sinni til sálfræðings sem sérhæfði
sig í meðvirkni og hann sagði að ég
væri ótrúlega heppin að hafa skrift-
irnar því að þó að ég væri bara að
skrifa skáldskap um fólk sem er ekki
til að þá er ég á sama tíma að skrifa
mig í gegnum kunnuglegar kenndir
Úttekt | 29Helgarblað 28.–30. janúar 2011
Þjáist þú af
meðvirkni?
Hér á eftir fylgir listi yfir
einkenni meðvirkni
Afneitun
n Ég á erfitt með að gera mér grein
fyrir því hvernig mér líður.
n Ég geri lítið úr, breyti eða afneita því
hvernig mér líður.
n Mér finnst ég algjörlega óeigingjarn
og einarðlega helgaður velferð annarra.
Lítil sjálfsvirðing
n Ég á erfitt með að taka ákvarðanir.
n Ég dæmi allt sem ég hugsa, segi og
geri harðlega og finnst það aldrei nógu
gott.
n Ég fer hjá mér þegar ég fæ
viðurkenningu, hrós eða gjafir.
n Ég bið aðra ekki um að mæta þörfum
mínum eða þrám.
n Ég tek álit annarra á hugsunum
mínum, tilfinningum og hegðun fram
yfir mitt eigið.
n Mér finnst ég ekki vera manneskja
sem hægt er að elska og virða.
Undanlátssemi
n Ég breyti gildum mínum og
heilindum til þess að forðast höfnun
eða reiði annarra.
n Ég er næmur fyrir því hvernig öðrum
líður og mér líður eins og þeim.
n Ég er fram úr hófi trúr fólki og kem
mér því ekki nógu fljótt úr skaðlegum
aðstæðum.
n Ég met skoðanir og tilfinningar
annarra meir en mínar eigin og er
hræddur við að láta álit mitt í ljós ef ég
er ósammála einhverju.
n Ég set áhugamál mín og tómstundir
til hliðar til þess að gera það sem aðrir
vilja.
n Ég sætti mig við kynlíf þegar ég vil
ást.
Stjórnsemi
n Mér finnst annað fólk ófært um að
sjá um sig sjálft.
n Ég reyni að sannfæra aðra um það
hvað þeim „á“ að finnast og hvernig
þeim líður í „raun og veru“.
n Ég fyllist gremju þegar aðrir leyfa
mér ekki að hjálpa sér.
n Ég gef öðrum ráð og leiðbeiningar
óspurður.
n Ég helli gjöfum og greiðum yfir þá
sem mér þykir vænt um.
n Ég nota kynlíf til þess að öðlast
viðurkenningu.
n Fólk verður að þurfa á mér að halda
til þess að ég geti átt í sambandi við
það.
Flutti inn með manni því hún
kunni ekki við að móðga hann
Auður Jónsdóttir rithöfundur þekkir meðvirkni af eigin raun. Hún
hefur meðal annars nýtt sér skriftirnar til að ná tökum á meðvirkninni.
og flókin samskiptamynstur og þar
með greina tilfinningarnar um leið.
Þannig held ég að skriftir geti hjálp-
að öllum, hvort sem þeir skrifa fyrir
skúffuna eða lesendur.“
Meðvirkni veldur því að maður
veit ekki hver maður er eða
hvað maður stendur fyrir
Meðvirkni getur lýst sér á margan
hátt, til dæmis með stjórnsemi eða
óeðlilegri þóknun við aðra, svo eitt-
hvað sé nefnt. Getur sami einstakl-
ingur verið meðvirkur á margan hátt
– tekið á sig alls konar hlutverk í með-
virkninni?
„Meðvirkni er svo snúið fyrir-
bæri að hún getur gert mann alltof
meðfærilegan og alltof stjórnsaman
nánast á sama augnablikinu. Sumir
höndla ekki að setja neinum mörk
meðan aðrir setja endalausa úrslita-
kosti og stjórna blindandi út í eitt í
meðvirknivímu – og stundum ger-
ir fólk hvort tveggja. Í rauninni get-
ur meðvirkni gert mann að nokkrum
karakterum þegar verst lætur, jafn-
vel þannig að maður sjálfur hættir
að vita hver maður er eða hvað mað-
ur stendur fyrir. Hún er mjög mót-
sagnakennd og einmitt þess vegna er
skemmtilegt að pæla í henni, ólíkar
birtingamyndir meðvirkni geta boð-
ið upp á dýrðlegan húmor, enda birt-
ist hún misjafnlega í fólki, stundum
gerir hún fólk hlægilega tækifæris-
sinnað og fær það líka til að benda
Meðvirkni
er sjúklegt ástand
Framhald á næstu opnuAuður Jónsdóttir Nú á hún von á barni og hlakkar til að takast á við nýtt hlutverk.