Dagblaðið Vísir - DV - 20.04.2011, Qupperneq 12

12 | Fréttir 20.–26. apríl 2011 Páskablað
Faðir minn átti aldrei möguleika,“
segir Þráinn Eðvaldsson, sonur Eð-
valds Magnússonar.
Eðvald var einn Breiðavíkur-
drengja og féll fyrir eigin hendi árið
2005. Hann svipti sig lífi kvöldið
áður en til stóð að Breiðavíkurdreng-
ir hittust allir í fyrsta sinn til þess að
ræða dvölina þar.
Hlutfall þeirra vistbarna sem eru
látin í dag segir sína sögu. 33 af alls
158 vistbörnum Breiðavíkurheimil-
isins á árunum 1952–1979 eru látin.
Þess utan hefur Breiðavíkurnefndin
sem leitaði vistmenn uppi greint frá
því að ellefu einstaklinga hafi hún
ekki fundið. Eðvald Guðmundsson
dvaldi á Breiðavík frá 24. febrúar
1966 til 21.desember 1967. Þá var yf-
irmaður heimilisins Björn Loftsson
sem viðurkennt er að hafi beitt vist-
börn ofbeldi.
Gat ekki haldið heimili
Þráinn ólst upp hjá móðurforeldrum
sínum því Eðvald náði ekki að sinna-
föðurhlutverkinu enda glímdi hann
við mikla vanlíðan öll sín ár.
Þráinn fékk samt stundum að
hitta föður sinn þegar hann átti
góða daga og var ekki langt leidd-
ur af áfengis- og fíkniefnaneyslu.
„Þá fórum við í bíó eða gerðum eitt-
hvað skemmtilegt saman,“ segir Þrá-
inn frá. „Faðir minn gat ekki annast
mig. Hann hélt til að mynda aðeins
einu sinni á lífsleiðinni heimili. Ég
man að mér fannst nokkuð til þess
koma. En það stóð ekki lengi því
hann gat ekki hugsað um sjálfan
sig eins og aðrir. Honum leið of illa
til þess. Móðir mín var of ung til að
annast mig og því kom það í hlut for-
eldra hennar. Hún var mér eins og
systir og er enn í dag. Ég ólst upp við
gott atlæti hjá ömmu og afa og það er
lukkan í mínu lífi.“
Margra klukkutíma frásögn
Þegar Þráinn komst á fullorðinsár
sagði Eðvald honum frá grófu of-
beldi í hans garð sem átti sér stað
meðan á dvöl hans stóð.
„Ég verð aldrei samur eftir að hafa
heyrt sögu hans frá Breiðavík. Hann
var marga klukkutíma að segja mér
frá dvöl sinni þarna og frásögnin er
hryllileg. Ég á bágt með að tala um
það sjálfur. Ég eiginlega get það ekki.
En það var eins og hann þyrfti að
koma þessu út og ég hlustaði. Hann
treysti mér fyrir þessu. Hann var sví-
virtur og hann var beittur grófu of-
beldi aðeins 8 ára gamall. Þegar
hann fékk að hringja heim til sín þá
sat Björn á móti honum og fylgdist
með honum tala í símann. Hann var
að gæta þess að hann segði ekki frá
því sem átti sér stað. Þetta var þung
reynsla fyrir lítinn dreng.“
Umræðan sár og erfið
Í upphafi árs 2007 birtust í DV frá-
sagnir einstaklinga sem höfðu verið
vistaðir sem börn á vistheimilinu í
Breiðavík, þar sem því var lýst að þeir
hefðu orðið fyrir illri meðferð eða of-
beldi meðan á dvöl þeirra stóð. Kast-
ljósið fjallaði í framhaldi um meðferð
piltanna og lýsingarnar fylltu þjóð-
ina hryllingi. Öllum varð ljóst að til-
vist uppeldisheimilisins í Breiðavík
er svartur blettur á sögu þjóðarinnar.
Mörg líf voru eyðilögð, þar á meðal
Eðvalds. Þráinn segist hafa fundist
umræðan erfið þar sem hann syrgði
föður sinn á þessum tíma. „Það var
sárt að fylgjast með umræðunni,
hún kom miklu róti á mig.“
Sanngirnisbætur
Í framhaldi af fréttaflutningi DV
og Kastljóssins ákvað ríkisstjórnin
á fundi sínum að leggja fram á Al-
þingi frumvarp til laga um að fram
færi heildstæð og almenn athugun
á því hvernig rekstri vistheimilisins
Breiðavíkur var háttað á árunum
1950 til 1980 og eftir atvikum hlið-
stæðra stofnana og sérskóla þar sem
börn dvöldu. Skýrslan tók af allan
vafa um illa meðferð á börnum sem
voru send á Breiðavík af yfirvöld-
um og ákveðið var að reyna að bæta
þeim upp skaðann með einhverjum
ráðum, þar á meðal með greiðslu
svokallaðra sanngirnisbóta.
Alfarið á ábyrgð ríkisins
Sýslumaðurinn á Siglufirði móttók
umsókn Þráins um sanngirnisbæt-
ur úr ríkissjóði samkvæmt lögum
nr. 47/2010 vegna dvalar á vistheim-
ilinu Breiðavík fyrir hönd föður hans
og í framhaldinu fékk hann áður-
nefnt sáttaboð. Sáttaboðið byggði á
umsókn hans sem og öðrum gögn-
um er varða málið. Við útreikning
bótanna er byggt á sömu lögum.
Í lögunum er mælt fyrir um
greiðslu sanngirnisbóta úr ríkis-
sjóði til þeirra sem urðu fyrir varan-
legum skaða vegna illrar meðferðar
eða ofbeldis. Lögin miða að því að
bæta afleiðingar en við útreikning-
inn er líka miðað við alvarleika of-
beldisins meðan á dvölinni stóð og
hversu lengi var dvalið á staðnum.
Þá eru einnig fyrirmæli um að við
útreikninginn eigi að taka mið að
dómaframkvæmd á svipuðum svið-
um. Taka mið af sviptingu tækifæra í
lífinu sem rekja má til vistunarinnar
og erfiðleika sem skapast þegar rifja
þarf upp löngu liðna og erfiða lífs-
reynslu. Þráinn fékk sáttaboð upp á
þrjár og hálfa milljón. Hámarksbæt-
ur eru sex milljónir.
„Það er ófyrirgefanlegt að nefnd-
in hafi sett þann fyrirvara að miða
við dómaframkvæmd á svipuðum
sviðum þar sem bætur eru miklu
lægri. Það er ekkert hægt að bera
þessi mál saman. Eyðilegging á lífi
þessara barna er alfarið á ábyrgð rík-
isins.“
Hamingjuóskir Guðrúnar
Ögmundsdóttur
Þráinn setur þó stærsta spurninga-
merkið við það að hvað varðar mat
á einstaklingum sem eru látnir er
notast við meðaltöl bóta þeirra sem
dvöldu á heimilinu á sama tíma.
Þessi niðurstaða er byggð á niður-
stöðum í skýrslu vistheimilanefndar
um heimilið.
„Enn og aftur segi ég: Hvað voru
þeir að hugsa? Þeir sem eru látnir
eru líklegast þeir sem urðu fyrir
hvað versta ofbeldinu. Þess vegna
sviptu þeir sig lífi! Ég hringdi í Guð-
rúnu Ögmundsdóttur sem ráðin er
sem tengiliður vegna vistheimila og
hefur meðal annars það hlutverk
að aðstoða þá sem gera bótakröfur
frá ríkinu. Ég sagði henni frá því að
mér hefðu verið úthlutaðar bætur
föður míns upp á rúmar þrjár millj-
ónir. Hún óskaði mér til hamingju.
Ég sagði ekkert við hana en innra
með mér brast eitthvað. Var hún að
meina þetta?“
Erfitt að samþykkja sáttaboðið
„Mér finnst erfitt að samþykkja
sáttaboðið. Ég fæ óbragð í munn-
inn. Ég veit hvað kom fyrir hann í
Breiðavík og er sá eini sem get tal-
að hans máli. Mér er hins vegar gert
erfitt fyrir. Það er gefið sterklega til
kynna að ferlið geti tekið óratíma
og beri kostnað í samræmi við það.
Mér er heimilt að leita lögmanns við
að setja fram erindi til nefndarinn-
ar og ríkissjóður leggur að hámarki
160 þúsund í þóknun vegna starfa
lögmanns, eða sem jafngildir um
10 stunda vinnu. Það vita það allir
að það er ónægur tími til að sækja
svona mál. Annan kostnað þarf
ég að bera sjálfur og ég veit ekkert
hversu langan tíma nefndin tekur
sér til að taka ákvörðun.“
Látnum Breiðavíkurdrengjum
sýnd vanvirðing
„Ég bara skil ekki þennan útreikn-
ing, segir Þráinn. Mér finnst það
óverjandi að greiða svo lágar bæt-
ur þegar faðir minn er dáinn. Mér
finnst minning hans svívirt. Ég er
sá eini sem get barist fyrir því sem
hefði átt að vera hans réttur. Hann
dó árið 2005 þannig að hann fór
ekki í viðtöl sem boðuð voru af
nefndinni árið 2007. Í viðtölunum
var farið yfir reynslu hvers og eins
sem dvaldi á Breiðavík. Faðir minn
fékk ekki það tækifæri að segja sögu
sína þar. Eins og reyndar langflest-
ir þeirra sem sviptu sig lífi. Rúm-
lega 30 Breiðavíkudrengir eru látn-
ir. Margir dóu með sviplegum hætti
löngu áður en þessi nefnd tók til
starfa enda var margt lagt á þá sem
þeir gátu ekki lifað með. Það er al-
veg ótækt að miða þessar bætur
við störf nefndarinnar, hvers kon-
ar vanvirðing er þá hinum látnu
Breiðavíkurdrengjum sýnd.“
Minning föður míns svívirt
„Hann var svívirtur og líf hans var
eyðilagt. Samfélagið brást honum
þegar hann var barn, líka eftir því
sem hann fullorðnaðist og nú er
minning hans svívirt,“ segir Þráinn.
„Hvernig er hægt að úrskurða
eitthvað minna en hámark þegar af-
leiðingar vistarinnar á líf föður míns
voru jafn ógæfulegar. Hans beið
ekkert annað en dauðinn.“
„Hann var marga
klukkutíma að
segja mér frá dvöl sinni
þarna og frásögnin er
hryllileg.
„Eyðilegging á lífi
þessara barna er
alfarið á ábyrgð ríkisins.
n Sonur Breiðavíkurdrengs í baráttu n Finnst erfitt að samþykkja sáttaboð
Berst í minningu látins föður
Látnir Breiðavíkurdrengir
Gylfi J. Axelsson 16. des. 1938 – 21. des. 1963 25 ára
Pétur Hraunfjörð Pétursson 20. maí 1949 – 9. febrúar 1964 15 ára
Sturla Holm Kristófersson 23. maí 1947 – 3. desember 1965 18 ára
Páll Svavarsson 31. júlí 1938 – 18. desember 1967 29 ára
Þórarinn Vagn Þórarinsson 25. febrúar 1949 – 23. júlí 1969 20 ára
Gunnlaugur Trausti Gíslason 31. ágúst 1947 – 28. mars 1975 28 ára
Alfreð Hjörtur Alfreðsson 9. nóvember 1952 – 23. apríl 1975 23 ára
Runólfur Torfason 24. maí 1941 – 3. maí 1975 34 ára
Haraldur Ólafsson 19. ágúst 1946 – 17. desember 1978 32 ára
Guðfinnur Ingvarsson 11. júní 1946 – 19. janúar 1986 40 ára
Guðmundur Hafsteinn Jónsson 13. júlí 1942 – maí 1986 44 ára
Gunnlaugur Hreinn Hansen 25. febrúar 1939 – 21. júní 1988 49 ára
Jóhann A. Víglundsson 22. janúar 1940 – 10. ágúst 1989 49 ára
Hilmar Guðbjörnsson 13. maí 1943 – 18. júlí 1991 48 ára
Magnús Óskar Garðarsson 8. mars 1946 – 31. maí 1994 48 ára
Leifur Gunnar Jónsson 19. júní 1954 – 23. júlí 1994 40 ára
Reynir Bjartmar Ragnarsson 20. febrúar 1949 – 28. ágúst 1995 46 ára
Sigvaldi Jónsson 21. júní 1948 – 28. mars 1997 49 ára
Baldvin Guðmundur Ragnarsson 30. desember 1953 – 30. október 1997 44 ára
Kristján Friðrik Þorsteinsson 29. mars 1957 – 23. ágúst 1998 41 árs
Rúnar Kristjánsson 30. október 1955 – 31. desember 2000 45 ára
Þorgeir Guðjón Jónsson 26. júlí 1954 – 19. nóvember 2002 48 ára
Gísli Sigurður Sigurðsson 3. ágúst 1952 – 29. nóvember 2002 50 ára
Sveinn Guðfinnur Ragnarsson 4. janúar 1956 – 26. febrúar 2003 47 ára
Þorsteinn Axelsson 15. maí 1943 – 21. september 2003 60 ára
Einar Sigurður Sigurfinnsson 14. febrúar 1940 – 19. maí 2004 64 ára
Eiríkur Örn Stefánsson 24. mars 1956 – 5. júlí 2004 48 ára
Edvald Magnússon 24. september 1954 – 13. apríl 2005 51 árs
Skúli Garðarsson 19. febrúar 1955 – 22. júní 2005 50 ára
Eymundur Kristjánsson 26. maí 1959 – 5. maí 2007 48 ára
Jón Vignir Sigurmundsson 10. janúar 1952 – 2. janúar 2008 56 ára
Sigurður Lindberg Pálsson 12. nóvember 1946 – 13. september 2009 62 ára
n Afdrif eins til þriggja Breiðavíkurdrengja eru ókunn. n Hér eru ekki talin með látin Breiða-
víkurbörn sem vistuð voru þar á árunum 1973 til 1980. Af þeim eru tvö eða þrjú talin látin.
HEIMILd: BREIðAVíKURSAMTÖKIn
Eðvald
Guðmundsson
Eðvald Guðmundsson dvaldi á Breiða-
vík frá 24. febrúar 1966 til 21.desember
1967. Þá var yfirmaður heimilisins Björn
Loftsson sem viðurkennt er að hafi
beitt vistbörn ofbeldi. Hann svipti sig lífi
kvöldið áður en til stóð að Breiðavíkur-
drengir hittust allir í fyrsta sinn til þess
að ræða dvölina þar. Kristjana Guðbrandsdóttir
blaðamaður skrifar kristjana@dv.is