Dagblaðið Vísir - DV - 29.04.2011, Blaðsíða 37

Viðtal | 37Helgarblað 29. apríl–1. maí 2011
­ömurlegar­ voru­ þessi­ börn­ kannski­
að­komast­í­skóla­í­ fyrsta­skiptið,­ fólk­
gat­verið­fullvisst­um­að­fá­mat­tvisvar­
á­dag­og­hafði­aðgang­að­vatni.­Þetta­
voru­þægindi­sem­þetta­fólk­hafði­ekki­
endilega­aðgang­að­áður.­
Þegar­fólk­hugsar­um­Arabíuskag-
ann­ sér­ það­ oft­ fyrir­ sér­ Sádi-Arabíu,­
Dúbaí­og­þessi­ríku­lönd­en­Jemen­er­
langfátækasta­ríkið­í­arabaheiminum.“
Dó sem níu ára brúður
Vannæring­barna­er­óvíða­meiri,­þrjá-
tíu­ prósent­ barna­ fara­ aldrei­ í­ skóla­
og­ stúlkur­ síður­ en­ drengir,­ börn­ eru­
send­ snemma­ á­ vinnumarkað,­ ekki­
hefur­tekist­að­færa­lög­yfir­lágmarks-
giftingaraldur­þannig­að­stúlkur­ganga­
í­hjónaband­allt­niður­í­níu­ára­gaml-
ar­og­síðast­ í­ fyrra­ lést­ein­eftir­brúð-
kaupsnóttina­ vegna­ innvortis­ blæð-
inga.­ Fæstar­ konur­ sjá­ lækni­ eða­
ljósmóður­ þegar­ þær­ fæða­ börn­ og­
fjölmargar­þeirra­sjá­aldrei­börnin­þar­
sem­ þær­ deyja­ í­ fæðingunni.­ Flestar­
konur­ eignast­ sex­ til­ sjö­ börn­ en­ það­
er­ ekki­ óalgengt­ í­ sveitum­ landsins­
að­börnin­verði­jafnvel­átta­eða­tólf­og­
það­ þegar­ þær­ eru­ enn­ mjög­ ungar.­
Þar­sem­Þórhildur­Ólafsdóttir,­kærasta­
Sveins,­vildi­öðlast­hlutdeild­í­þessu­lífi­
hélt­ hún­ einnig­ út­ til­ Jemen­ og­ starf-
aði­ fyrir­ samtök­ sem­ vinna­ að­ því­ að­
koma­ börnum­ af­ vinnumarkaði,­ úr­
barnaþrælkun­ og­ í­ skóla.­ Hún­ hitti­
meðal­ annars­ 19­ ára­ stúlku­ sem­ var­
komin­ níu­ mánuði­ á­ leið­ með­ fjórða­
barnið­sitt.­
„Það­er­eiginlega­sama­hvar­er­grip-
ið­niður,­það­eru­gríðarleg­vandamál.­
Þess­vegna­hefur­UNICEF­verið­ lengi­
í­ landinu­ og­ fátækt­ verður­ ekki­ út-
rýmt­þarna­á­næstunni,“­segir­Sveinn­
en­ bætir­ við­ að­ hægt­ sé­ að­ slá­ á­ sár-
ustu­fátæktina.­„Um­helmingur­þjóð-
arinnar­ lifir­ undir­ fátæktarmörkum,­
sem­eru­1,25­dollarar­á­dag.­Það­búa­
23­milljónir­í­Jemen­þannig­að­þetta­er­
fjölmenn­ þjóð.­ Það­ er­ ekki­ mikil­ olía­
þarna­ og­ hún­ er­ að­ klárast.­ Það­ sem­
verra­er­er­að­helmingur­þjóðarinnar­
er­undir­18­ára­aldri­og­menntunarstig­
er­mjög­lágt.­Um­sjötíu­prósent­þjóð-
arinnar­búa­ í­ ­byggðarlögum­þar­sem­
búa­færri­en­500­manns­og­enn­stunda­
margir­ sjálfsþurftarbúskap.­ Það­ má­
lítið­ út­ af­ bera,­ ef­ það­ er­ þurrkur­ eitt­
árið­verður­hungursneyð­á­því­svæði.“
Undir oki khatsins
Annað­ sem­ veldur­ miklum­ vanda­ í­
Jemen­ er­ lauf­ sem­ kallast­ khat­ sem­
stærstur­ hluti­ þjóðarinnar­ tyggur­ frá­
morgni­ til­ kvölds.­ Khat­ er­ varla­ hægt­
að­ flokka­ sem­ fíkniefni­ því­ víman­ er­
mjög­væg,­nánast­engin.­„Menn­verða­
örlítið­ örir­ af­ því,­ líkt­ og­ að­ drekka­
kaffi,­og­síðan­sljóir­og­slappir,­en­fólk­
eyðir­20–25%­af­ráðstöfunartekjunum­
í­þetta.­Síðan­er­þetta­að­soga­upp­all-
an­ vatnsforða­ landsins­ sem­ er­ mjög­
takmarkaður­ fyrir.­ Grunnvatnsstaðan­
lækkar­um­nokkra­metra­á­hverju­ein-
asta­ári­en­30%­af­öllu­vatni­fara­í­það­
að­ rækta­ khat.­ Menn­ sjá­ jafnvel­ fyrir­
sér­ að­ það­ þurfi­ að­ flytja­ höfuðborg-
ina­ á­ næstu­ tíu­ til­ fimmtán­ árum­ út­
af­vatnsskorti.­En­á­hverjum­degi­gera­
menn­hlé­á­vinnu­upp­úr­hádegi­ fyr-
ir­þetta.­Mótmælin­voru­aðeins­hafin­
áður­en­ég­fór­en­þá­fjöruðu­þau­alltaf­
út­um­miðjan­dag­þegar­fólk­fór­heim­
til­sín­til­að­tyggja­khat.­Þannig­að­það­
kom­ mér­ á­ óvart­ að­ mótmælendum­
tækist­að­brjótast­undan­oki­khatsins.“
Erfitt að kveðja
Mamma­ Sveins­ var­ mjög­ fegin­ því­
þegar­hann­kom­heim­rétt­áður­en­allt­
var­komið­á­suðupunkt­í­Jemen.­Sveini­
fannst­ þó­ pínu­ erfitt­ að­ fara.­ „Blaða-
mannshjartað­ vill­ alltaf­ vera­ þar­ sem­
hasarinn­er.­Ég­hef­ líkt­þessu­við­það­
að­yfirgefa­Berlín­í­október­1989.­Þetta­
voru­sögulegir­tímar­og­það­hefði­ver-
ið­ gaman­ að­ upplifa­ þá.­ En­ á­ sama­
tíma­ var­ búið­ að­ setja­ útgöngubann­
og­alls­kyns­þess­háttar­og­erfiðara­að­
sinna­starfinu.­Þar­sem­ég­var­í­Jemen­
á­ friðsamlegu­ skeiði­ gat­ ég­ ferðast­ út­
um­ allt­ og­ það­ gerði­ ferðina­ svo­ frá-
bæra.­En­það­var­ekkert­hægt­ lengur.­
Auk­þess­er­maður­ekki­eins­öruggur­
í­ borg­ þar­ sem­ leyniskyttur­ skjóta­ á­
mótmælendur­ og­ allt­ er­ í­ upplausn.­
En­ það­ sem­ er­ að­ gerast­ núna­ er­ af-
leiðing­af­ólgu­sem­hefur­lengi­kraum-
að­undir­niðri.“
Nú­er­verið­að­henda­blaðamönn-
um­úr­landinu­þannig­að­ekki­sé­hægt­
að­ flytja­ fréttir­ af­ ástandinu.­ „Það­ er­
svo­ auðvelt­ að­ gleyma­ litlu,­ fátæku­
landi­ lengst­ í­ burtu­ en­ við­ megum­
ekki­gera­það.­Framtíðin­er­ekki­björt­
þarna­ og­ því­ verðum­ við­ að­ fylgjast­
með.­Nú­er­verið­að­reyna­að­koma­í­
veg­ fyrir­ að­ við­ fáum­ upplýsingar­ og­
við­ getum­ ekki­ látið­ það­ líðast,“­ segir­
Þórhildur.
Sprengja í húsinu
Aðeins­einu­sinni­var­Sveinn­í­hættu,­
en­hann­vissi­ekki­af­því.­Í­október­síð-
astliðnum­ sendi­ al-Kaída­ sprengju­
með­Fed-Ex­til­Bandaríkjanna­í­gegn-
um­ Dúbaí.­ Fed-Ex-skrifstofan­ var­ í­
sama­húsi­og­Sveinn­bjó­í.­„Eitt­kvöld-
ið­kom­ég­út­og­þá­var­bakgarðurinn­
fullur­ af­ hermönnum­ með­ Kalashni-
kov-riffla­ á­ öxlinni.­ Þeir­ voru­ all-
ir­ mjög­ almennilegir­ og­ höfðu­ meiri­
áhuga­ á­ að­ spjalla­ við­ mig­ en­ grafast­
fyrir­um­þetta­sprengjumál.­Auðvitað­
var­þetta­pínu­skrýtið­en­sprengjan­var­
löngu­farin.­Mér­hefði­þótt­óþægilegra­
að­ vita­ af­ henni­ á­ sínum­ tíma.­ En­ ég­
vandist­þessu­lífi.­Veruleikinn­var­svo­
óraunverulegur­ að­ ég­ náði­ ekki­ utan­
um­ það­ og­ varð­ hvorki­ kvíðinn­ né­
stressaður.­Eitt­sinn­kom­al-Kaída­fyr-
ir­sprengju­undir­bíl­CIA-manna­fyrir­
utan­ uppáhaldspítsustaðinn­ minn.­
Þetta­er­eitthvað­svo­fáránlegt­og­abs-
úrd.­
En­ það­ hættulegasta­ við­ dvölina­
þarna­ voru­ hlutir­ sem­ ég­ leiddi­ hug-
ann­ kannski­ ekki­ mikið­ að,­ eins­ og­
umferðin.­ Það­ var­ þúsund­ sinnum­
meiri­hætta­á­að­látast­í­bílslysi­en­að­
verða­fyrir­sprengju­frá­al-Kaída.“
Leið strax eins og heima
Og­þrátt­fyrir­að­landið­sjálft­sé­eitt­það­
alfallegasta­ sem­ Sveinn­ hefur­ séð­ er­
það­fólkið­sem­hann­mætti­sem­heill-
aði­hann­mest.­„Jemen­er­svo­ósnortið­
af­nútímanum­að­svo­mörgu­leyti.­Að­
ganga­inn­í­gömlu­Sana­er­eins­og­að­
fara­mörg­hundruð­ár­aftur­í­ tímann,­
aftur­í­1001­nótt.­Þú­gengur­um­þröng-
ar­steingötur­og­mætir­mönnum­í­hvít-
um­ serkjum­ með­ bjúgsverð­ í­ beltinu­
og­svartklæddum­konum­frá­hvirfli­til­
ilja.­En­ég­hef­aldrei­hitt­vingjarnlegri­
þjóð.­Menn­báru­mig­á­höndum­sér­og­
mér­var­alls­staðar­tekið­eins­og­kon-
ungi.­Ég­gat­varla­hreyft­mig­án­þess­að­
vera­boðið­einhvers­staðar­í­te.­
Þrátt­ fyrir­ öll­ sín­ vandamál­ tekur­
fólk­því­sem­að­höndum­ber­og­held-
ur­ lífinu­ áfram.­ Í­ huga­ margra­ eru­
­Arabíuríkin­hættulegir­staðir,­fólk­hef-
ur­hugmyndir­um­fanatíska­ofsatrúar-
menn­sem­eiga­sér­þann­draum­heit-
astan­ að­ drepa­ Vesturlandabúa,­ en­
það­ er­ svo­ fjarri­ veruleikanum.­ Gest-
risni­ er­ mjög­ rík­ í­ þessum­ kúltúr,­ sá­
sem­ er­ ekki­ gestrisinn­ þykir­ lélegur­
pappír.­Ég­ber­ekki­jafnmikla­virðingu­
fyrir­neinni­þjóð­og­þykir­jafnvænt­um­
neina­þjóð­og­Jemenana.­Þeir­eru­al-
veg­ótrúlegir.“
Undir­ þetta­ tekur­ Þórhildur.­ „Ég­
var­aldrei­óörugg­og­leið­alla­tíð­yndis-
lega­ vel.­ Allir­ sem­ ég­ kynntist­ lögðu­
sig­í­ líma­við­að­láta­mér­líða­eins­og­
ég­væri­mjög­velkominn­vinur.­Ég­hef­
búið­í­Danmörku­og­Bretlandi­og­það­
tók­mig­ lengri­ tíma­að­aðlagast­ lífinu­
þar­en­í­Jemen.­Mér­leið­strax­eins­og­
ég­væri­heima.“
Kynntist sjálfum sér upp á nýtt
Sveinn­segir­að­þetta­hafi­verið­frábært­
tækifæri­fyrir­þau­bæði­og­útilokar­ekki­
að­fara­aftur.­„Ég­lokaði­engum­dyrum­
að­baki­mér­og­myndi­íhuga­það­alvar-
lega­ef­kallið­kæmi.­Auð­vitað­var­það­
mikils­ virði­ að­ fá­ að­ búa­ í­ landi­ sem­
er­svo­ólíkt­Íslandi.­Maður­er­alltaf­að­
spegla­ sjálfan­ sig­ hvar­ sem­ maður­ er­
og­þegar­maður­kynnist­veröldinni­al-
veg­upp­á­nýtt­og­sér­hana­frá­allt­öðru­
sjónarhorni­þá­kynnist­maður­sjálfum­
sér­upp­á­nýtt.­Maður­fær­fókus­á­eig-
ið­líf­um­leið­og­maður­áttar­sig­á­því­
hvernig­ lífsbaráttan­ gengur­ fyrir­ sig­
annars­staðar.­Ég­veit­að­það­hljómar­
klisjukennt­en­ég­áttaði­mig­á­því­hvað­
maður­ er­ þrátt­ fyrir­ allt­ að­ glíma­ við­
léttvæg­ vandamál­ hérna­ heima.­ Um­
leið­öðlaðist­ég­aðeins­betri­skilning­á­
því­hvernig­veröldin­er.“­
Volaði yfir vanmættinum
„Auðvitað­ var­ þetta­ lærdómsríkt­ og­
gefandi­en­það­er­svo­auðvelt­fyrir­mig­
að­ segja­ það,“­ segir­ Þórhildur.­ „Eins­
mikið­og­þetta­gaf­mér­varð­ég­stund-
um­ leið­ og­ döpur­ yfir­ því­ að­ ég­ væri­
ekki­að­skila­neinu­sérstöku.­Þetta­var­
erfitt­og­tók­á.­Stundum­volaði­ég­yfir­
vanmætti­mínum­og­aðstæðum­fólks-
ins­sem­ég­gat­ekki­hjálpað.­
En­ menningarsjokkið­ kom­ ekki­
fyrr­ en­ ég­ kom­ aftur­ heim.­ Þegar­ ég­
stóð­fyrir­framan­kryddhilluna­í­Bónus­
tveimur­ dögum­ seinna,­ sá­ sjálfa­ mig­
og­ samlanda­ mína­ og­ fór­ að­ endur-
meta­ stöðuna­ eftir­ hrunið­ á­ Íslandi­
og­ lífið­ sem­ ég­ hafði­ kynnst­ í­ Jemen.­
Mótsagnirnar­hrópuðu­á­mig­og­allt­í­
einu­fattaði­ég­að­við­vöðum­oft­áfram­
í­einhverri­tilætlunarsemi­en­skeytum­
í­engu­um­restina­af­heiminum.“
Fordekruð og heimtufrek
Eins­og­Sveinn­væri­Þórhildur­til­ í­að­
fara­ aftur­ út.­ „En­ það­ er­ líka­ auðvelt­
að­segja­það­því­ég­get­alltaf­farið­aftur­
heim­til­ Íslands­og­notið­góða­lífsins.­
Ég­fór­þaðan­en­íbúarnir­eru­enn­fastir­
í­þessum­aðstæðum.­
Ég­hef­ ferðast­mjög­víða­og­með-
al­annars­um­þessar­slóðir­en­það­er­
aldrei­ eins.­ Maður­ hefur­ ekki­ sömu­
tækifæri­ til­ þess­ að­ kynnast­ aðstæð-
um­fólksins­í­landinu­sem­ferðamað-
ur.­Um­leið­þroskaðist­ég­mjög­mikið.­
Ég­ fann­ til­ mín­ sem­ hluti­ af­ þessum­
fimm­ prósentum­ í­ heiminum­ sem­
hafa­ allt­ til­ alls.­ Við­ erum­ fordekruð­
og­heimtufrek­og­tölum­um­það­hvað­
allt­sé­lærdómsríkt­þegar­við­förum­á­
svona­ slóðir,­ það­ sé­ svo­ æðislegt­ að­
gera­ þetta­ en­ förum­ svo­ aftur­ heim­
í­ steinsteyptu­ einbýlishúsin­ okk-
ar,­ keyrum­ um­ á­ bílunum,­ njótum­
menntunarinnar,­ borðum­ það­ sem­
við­viljum­og­veljum­okkur­maka­að­
vild.­Því­finnst­mér­skrýtið­að­segja­að­
þetta­hafi­verið­afskaplega­lærdóms-
ríkt.­Þetta­er­bara­eitthvað­sem­Vest-
urlandabúi­segir.“
Kúltúrsjokk á Akureyri
Núna­ voru­ þau­ að­ flytja­ norður­ á­
Akur­eyri­ þar­ sem­ þau­ starfa­ bæði­
fyrir­ RÚV­ og­ þetta­ er­ í­ fyrsta­ skipti­
sem­Sveinn­býr­úti­á­landsbyggðinni.­
„Ég­ hef­ búið­ í­ Grikklandi,­ Bretlandi,­
­Jemen­og­víðar­en­ég­hef­aldrei­próf-
að­að­búa­úti­á­landi­og­fannst­að­ég­
yrði­að­prófa­það­sem­borgari­í­þessu­
landi.­ Sumir­ spurðu­ hvort­ það­ yrðu­
ekki­viðbrigði­að­flytja­frá­höfuðborg-
inni­til­Akureyrar,­mánuði­eftir­að­ég­
kom­ frá­ Jemen.­ Ég­ hef­ ekki­ nokkrar­
áhyggjur­af­því­að­fá­kúltúrsjokk­hér,“­
segir­hann­og­hlær.­
Merkt Jemen „Eftir að hafa eytt
heilum degi í fátækrahverfum
Hodeidha að ræða við börn sáu
konurnar á skrifstofunni að við-
kvæma forréttindastelpan frá
Íslandi var í rusli. Þær drógu mig
inn í herbergi, létu mig setjast
niður og gáfu mér te. Slæðurnar
voru teknar niður og brosin voru
jafn falleg og augun. Meðan rætt
var um lífið og tilveruna, hlegið
og gantast, voru hendurnar á mér
skreyttar með hennamálningu.
Þessar konur eru ótrúlega klárar og
sterkar, einbeittar og metnaðar-
fullar, allar á því að gera sitt besta
svo landið þeirra, sem þeim þykir
svo vænt um, nái sér á strik. Þú
ert með okkur í þessu, sögðu þær
brosandi, nú ertu merkt Jemen.“
Heimsókn í Taíz hérað -
vesturhluta Jemens
„Í litlu þorpi uppi í fjöllunum
hitti ég þessar litlu dömur.
Það er hlutverk stúlkubarna
að sækja eldivið og vatn á
hverjum degi. Þetta er margra
klukkustunda verk. Þær
ganga langar vegalengdir
upp og niður fjallshlíðar með
byrðina á höfðinu. Þær leyfðu
mér að prófa að bera balann.
Ég færi ekki langt með þessi
þyngsli.
Stelpurnar í þorpinu kunna
fæstar að lesa eða skrifa,
enda teknar úr skóla til að
sinna ýmsum verkum fyrir
fátæk heimilin - sem eru ærin.
Ég spjallaði við eina. Hún
sagði mér að það væru bara
rík börn sem léku sér.“
Úr myndadagbók Þórhildar„Ég ber ekki jafn-
mikla virðingu fyrir
neinni þjóð og þykir jafn-
vænt um neina þjóð og
Jemenana. Þeir eru alveg
ótrúlegir.
M
y
n
D
ir
ú
r
E
in
K
A
SA
Fn
i