Dagblaðið Vísir - DV - 12.08.2011, Blaðsíða 10

10 | Fréttir 12.–14. ágúst 2011 Helgarblað
E
itt af þeim skilyrðum
sem sett voru fyrir að-
stoð Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins hér á landi
var að fenginn yrði
virtur sérfræðingur á sviði
bankamála, sem ráðinn yrði
af forsætisráðuneytinu, til að
hafa yfirumsjón með endur-
reisn bankakerfisins. Var skip-
uð sérstök nefnd um end-
urreisn bankakerfisins hjá
forsætisráðuneytinu. Í fyrstu
var hagfræðingurinn Ás-
mundur Stefánsson fenginn í
starfið. Hann lét þó fljótlega af
störfum og var þá stuttu síðar
gerður að bankastjóra Lands-
bankans.
Við starfinu tók þá sænski
bankasérfræðingurinn Mats
Josefsson. Hann hafði starfað
hjá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum
í 13 ár frá árinu 1995 og kom að
uppbyggingu í mörgum lönd-
um sem glímdu við efnahags-
kreppu líkt og Ísland. Einnig
var horft til reynslu hans í Sví-
þjóð þegar landið glímdi við
bankakreppu. Þar stýrði hann
bankaeftirliti sem aðstoðar-
forstjóri sænska fjármálaeftir-
litsins á árunum 1990 til 1994.
Var ósáttur við seinagang
Á blaðamannafundi í Þjóð-
menningarhúsinu í febrúar
2009 kynnti Mats Josefsson
síðan tillögur nefndarinnar
varðandi endurreisn banka-
kerfisins. Í fyrstu skýrslu
nefndarinnar, þeirri einu sem
kom út, kemur fram að ætl-
unin hafi verið að uppfæra að
minnsta kosti ársfjórðungslega
skýrslu nefndarinnar og að
hún myndi á virkan hátt vinna
með fulltrúum fjölmiðla að
því að upplýsa almenning um
endurreisn bankakerfisins.
Fljótlega fór þó að bera á
óánægju hjá Mats Josefsson
með seinagang stjórnvalda við
uppbyggingu hérlendis. Lítið,
ef nokkuð, hefur heyrst í hon-
um frá því að Bogi Ágústsson
ræddi við hann í nóvember
árið 2009 í þættinum Viðtalið á
RÚV. Josefsson var með samn-
ing við forsætisráðuneytið til
loka árs 2009.
Ekki boðinn nýr samningur
„Ég hætti að vinna fyrir íslensk
stjórnvöld í lok árs 2009. Ís-
lensk stjórnvöld ræddu aldrei
við mig um framlengingu á
samningi mínum og komu
ekki með nein boð um slíkt,“
segir Mats Josefsson í samtali
við DV. Hann segir erfitt að tjá
sig um stöðu mála á Íslandi
í dag þar sem hann hafi lít-
ið fylgst með gangi mála hér-
lendis eftir að hann lét af störf-
um sínum fyrir stjórnvöld fyrir
um 18 mánuðum.
Aðspurður um ástæður
þess að nefnd um endurreisn
bankakerfisins, sem hann
veitti forstöðu, hafi einung-
is gefið frá sér eina skýrslu og
einungis haldið einn blaða-
mannafund, sé sú að fulltrú-
ar frá fjármálaráðuneytinu í
nefndinni töldu enga þörf fyrir
slíkt, enda væri almenningur
vel upplýstur um stöðu mála.
„Ég var ósammála þessari af-
stöðu þeirra en þar sem þeir
sýndu lítinn vilja til samstarfs
gat ég lítið gert í stöðunni,“
segir Josefsson. Hann tekur
fram að á meðan hann sinnti
störfum fyrir stjórnvöld árið
2009 fannst honum ekki nægi-
lega vel gert í því að upplýsa
almenning um endurreisn
bankakerfisins.
Vandinn ekkert að fara í
burtu
Að hans mati er mikilvægast
fyrir íslensk stjórnvöld að
koma á pólitískri samtöðu um
hvað eigi að gera og í fram-
haldi af því að innleiða þær
aðgerðir sem fyrst. „Vanda-
málin eru ekki að fara í burtu
– þau versna bara eftir því sem
lengra líður,“ segir Josefsson.
Þegar hinn 66 ára gamli Svíi
er spurður um hvað hann sé
að gera í dag segist hann vera
kominn á eftirlaun. Hann sé
hættur störfum fyrir bæði Al-
þjóðagjaldeyrissjóðinn sem
og Heimsbankann. „Ég var ný-
lega ráðinn stjórnarformaður
hjá litlum banka þar sem ég bý
í Hedemora. Það er verkefni
sem mér finnst bæði áhuga-
vert og spennandi,“ segir Mats
Josefsson að lokum, en þess
skal getið að Hedemora er lít-
ill 15 þúsund manna bær í ná-
grenni við Uppsali.
Kostnaður endurreisnar
um 85 prósent af lands-
framleiðslu
Í viðtalinu við RÚV í nóvember
2009 sagði Mats Josefsson að ís-
lenska bankakreppan væri sú
langt stærsta sem land í heim-
inum hefði upplifað. Á þeim
tíma var talið að það myndi
kosta 85 prósent af vergri lands-
framleiðslu að bjarga íslenska
bankakerfinu. Sú tala hefur þó
lækkað þar sem erlendir kröfu-
hafar yfirtóku að mestu Arion
banka og Íslandsbanka. Josefs-
son sagði að það hefði kostað
51 prósent af vergri landsfram-
leiðslu að bjarga bankakerfinu
í Indónesíu, þegar Asíukreppan
reið þar yfir árið 1997 og 25 pró-
sent fyrir Taíland. Um síðustu
aldamót glímdi Tyrkland síðan
við bankakreppu sem kostaði
23 prósent af vergri landsfram-
leiðslu.
Josefsson sagði að banka-
kreppan í Svíþjóð hefði hins
vegar ekki kostað nema fjögur
prósent af vergri landsfram-
leiðslu og á endanum hefði
kostnaðurinn reyndar orð-
ið enginn fyrir almenning líkt
og gerðist í Noregi. Kreppan í
Svíþjóð í upphafi tíunda ára-
tugarins hafi hins vegar nær
eingöngu verið fasteigna-
kreppa. Það hafi bjargað Sví-
um að í kringum 1995 kom
uppsveifla í heiminum en slíkt
er ekki raunin núna fyrir Ís-
lendinga enda enn mörg lönd
að glíma við gríðarháar opin-
berar skuldir. „Ég er sannfærð-
ur um að Ísland mun komast
í gegnum þetta,“ sagði Josefs-
son aðspurður hvort íslenska
ríkið myndi ráða við að eyða 20
prósentum af tekjum sínum í
vaxtagjöld.
Lítið gerst í endurreisninni
Guðlaugur Þór Þórðarson,
þingmaður Sjálfstæðisflokks-
ins, hefur verið gagnrýninn
á ýmis mál tengd ríkisstjórn-
inni að undanförnu sem varða
aðkomu ríkisins að fjármála-
lífinu. Má þar nefna söluna á
Sjóvá-Almennum og málefni
Sparisjóðs Keflavíkur og Byrs.
„Í tengslum við neyðarlög-
in voru fimm atriði sem menn
ætluðu sér að framkvæma. Í
fyrsta lagi að bankarnir færu í
þrot og lánardrottnar og hlut-
hafar myndu bera skaðann. Í
öðru lagi að fara í skuldaleið-
réttingu sem ríkið kæmi að
með ráðgjöf frá Mats Josefsson
og fleiri aðilum. Í þriðja lagi
var hagræðing í bankakerfinu,
í fjórða lagi að koma hjólum
atvinnulífsins í gang og að síð-
ustu að fara í niðurskurð í rík-
isrekstrinum. Það hefur lítið
verið gert af þessu nema varð-
andi fyrsta atriðið og má segja
að þetta sé allt í hálfgerðu
tjóni,“ segir Guðlaugur Þór í
samtali við DV.
Allt í skötulíki hjá ríkis-
stjórninni
Eftir að Mats Josefsson lét af
störfum fyrir íslensk stjórn-
völd fyrir um 18 mánuðum
hefur enginn tekið við af
honum til þess að leiða end-
urreisn bankakerfisins á veg-
um stjórnvalda. Aðspurður
um þetta atriði segir Guð-
laugur Þór að þetta sýni bara
fram á að þetta sé allt sam-
an í skötulíki hjá ríkisstjórn
Jóhönnu Sigurðardóttur og
Steingríms J. Sigfússonar.
Eitt af þeim atriðum sem
umrædd nefnd Mats Josefs-
son lagði mikla áherslu á
var að stjórnvöld legðu rækt
við að upplýsa almenning
og fjölmiðla reglulega um
hvernig gengi að endurreisa
bankakerfið. Stjórnvöld hafa
einmitt legið verulega und-
ir ámæli varðandi þetta at-
riði. „Um upplýsingagjöfina
má segja að það er fullkom-
in leyndarhyggja yfir öllum
málum. Sem dæmi get ég
nefnt að þegar upplýsinga
var óskað um kaupverð-
ið á Byr sagði Björn Valur
Gíslason, þingmaður Vinstri
grænna, að menn skyldu
einfaldlega bíða þangað til
svarið birtist í ríkisreikningi,“
segir hann. Þess skal getið
að ríkisreikningur fyrir árið
2011 verður líklega ekki birt-
ur fyrr en í ágúst árið 2012
eða meira en ári eftir söluna
á Byr. Guðlaugur Þór á sæti í
viðskiptanefnd og segir hann
að sín reynsla sé sú að það
þurfi að toga allar upplýsing-
ar um endurreisn bankakerf-
isins með töngum upp úr nú-
verandi valdhöfum.
Fresta öllum aðgerðum
Einnig sé gott að rifja upp orð
Görans Persson, fyrrverandi
forsætisráðherra Svíþjóð-
ar, sem var fjármálaráðherra
þegar Svíar voru að glíma við
sína efnahagskreppu fyrir um
15 árum. Guðlaugur Þór seg-
ir að Svíar hafi unnið sig út
úr vandanum vegna þess að
þeir horfðust í augu við vand-
ann og tóku á honum. Slíkt sé
ekki hægt að segja um núver-
andi ríkisstjórn á Íslandi sem
fresti öllum aðgerðum og
veiti litlar upplýsingar varð-
andi endurreisn bankakerfis-
ins. Auk þess sé nauðsynlegt
að minnka stærð bankakerf-
isins svo fátt eitt sé nefnt af
því sem núverandi ríkisstjórn
hafi ekki komið í verk.
DV sendi fyrirspurn á Al-
þjóðagjaldeyrissjóðinn varð-
andi það hvort sjóðurinn
hefði verið sáttur við starfslok
Mats Josefsson í lok árs 2009.
Þeirri fyrirspurn hafði ekki
verið svarað þegar blaðið fór
í prentun. Einnig var send
fyrirspurn á forsætisráðu-
neytið varðandi nefnd um
endurreisn bankakerfisins og
höfðu svör ekki borist þegar
blaðið fór í prentun. Var fyrir-
spurnin send klukkan níu um
morguninn og barst svar frá
ráðuneytinu klukkan 15.30
að líklega yrði ekki hægt að
svara spurningum DV fyrr en
síðar.
n Mats Josefsson fór fyrir nefnd um endurreisn bankanna en samningurinn var ekki endurnýjaður
n Guðlaugur Þór Þórðarson telur að toga þurfi allt upp úr stjórnvöldum varðandi endurreisnina
Josefsson ósáttur
við starfslok sín
„Það hefur lítið
verið gert af
þessu nema varðandi
fyrsta atriðið og má
segja að þetta sé allt
í hálfgerðu tjóni.
Kvartaði undan seinagangi
Mats Josefsson, sænski banka-
sérfræðingurinn, kvartaði undan
seinagangi stjórnvalda við að
endurreisa bankakerfið árið 2009.
Annas Sigmundsson
as@dv.is
Undrast ógegnsæi hjá stjórnvöldum Guðlaugur Þór Þórðarson,
þingmaður Sjálfstæðisflokksins segir leyndarhyggju yfir öllum aðgerðum
stjórnvalda varðandi endurreisn bankakerfisins.