Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.2012, Qupperneq 32

Með níræðan
nóbelsverð-
launahafa
á bakinu
32 Viðtal 14.–16. desember 2012 Helgarblað
A
uður var tvítug þegar hún
fluttist til Flateyrar, aðeins
örfáum vikum eftir snjó­
flóðin. Hún var á flótta und­
an sársauka unglingsár­
anna. Flúði brotið heimili og brotna
sjálfsmynd. „Uppreisnargjarnt barn
alkóhólista,“ segir hún og brosir
meðan hún töltir með blaðamanni á
fallegum og heiðbjörtum desember­
morgni eftir Tryggvagötunni.
Á Flateyri giftist hún fertugum
manni, einnig alkóhólista þar til
amma hennar, Auður Laxness, lagði í
baráttu til bjargar dótturdóttur sinni.
Í skáldsögunni Ósjálfrátt eru skýrar
hliðstæður frá þessum árum lífs
hennar. „Þetta voru eiginlega 10 ár
sem voru bara svört hola,“ segir hún.
Fyrirmyndirnar nánir ástvinir
Bókin Ósjálfrátt, kom út sama dag
og Auður fylgdi heittelskaðri ömmu
sinni til grafar. „Amma var kletturinn
í lífi mínu,“ segir Auður yfir rjúkandi
heitum kaffibolla og litríkri franskri
makkarónu á fallegu kaffihúsi á horni
Vesturgötu og Tryggvagötu. „Fyndn­
ar þessar makkarónur,“ minnist hún
á í undanhlaupi og kímir. „Þær eru
svo munúðlegar en komust fyrst í
tísku eftir kreppu!“
Auður segist passa að það komi
skýrt fram að bók hennar sé skáld­
saga þótt það sé ekkert launungar­
mál að fyrirmyndir söguhetja séu
nánir ástvinir og hún skrifi um eigin
lífsreynslu. „Þetta er skáldsaga með
stóru s­i eins og Englar alheimsins er
skáldsaga þótt Einar Már byggi sína
sögu mikið á bróður sínum. Margar
sagna minna eru veiddar beint úr
mínu lífi og fyrirmyndir að söguhetj­
unum standa mér nærri. Lífsreynsla
þessara tilteknu ára er eitthvað sem
mig hefur lengi langað að vinna úr,
líka til að skilja sjálf betur hvað gerð­
ist og sjálfa mig, maður er hlutirnir
sem maður hefur lifað. Summan af
þeim, einhvern veginn.“
Tilraun til sjálfsskilnings
Hún segir þörfina á auknum sjálfs­
skilningi hafa aukist þegar hún varð
barnshafandi. „Þessi bók er tilraun
til að skilja sjálfa mig. Í rauninni er
það alltaf þannig þegar maður er að
skrifa skáldsögu, maður er að reyna
að skilja eitthvað. Og leita að sam­
svörun kannski. Mér fannst ég vera
að byrja nýjan fasa þegar ég eignað­
ist barn og sjálfsskilningurinn varð
nauðsynlegri.
Allir sem mig þekkja vita al­
veg að það var mjög svipuð stúlka
sem upplifði mjög svipaða hluti á
mjög svipuðum tíma og svipað fólk
í kringum sig,“ segir hún og brosir
hæglátlega.
Auður nefnir að með formerkjum
skáldsögunnar hafi henni tekist að
búa til ákveðna fjarlægð sem gaf
henni frelsi. „Já, það hjálpar þegar
maður fær skáldsöguformerki að
búa til ákveðna fjarlægð á raun­
verulegt líf og atburði því svo verður
maður náttúrulega að ljúga, spinna
og ýkja. Þetta er alls ekki ævisaga,
það væri svo ljótt gagnvart fyrir­
myndunum. Ef ég væri búin að setja
ævisöguformerki og búin að ljúga
fullt upp á þær,“ segir hún og hlær.
Unglingur í leit að spennu
Í skáldsögu Auðar snertir hún á fjöl­
mörgum viðkvæmum málefnum,
þeirra á meðal snjóflóðin mann­
skæðu fyrir vestan. 17 ár eru nú liðin
frá snjóflóðinu sem féll 26. október
1995 á Flateyri. Í því fórust tuttugu
manns. Þessar mannskæðu náttúru­
hamfarir höfðu gríðarleg áhrif á alla
landsmenn.
„Snjóflóðin fyrir vestan snerta
alla Íslendinga þótt Vestfirðingar hafi
í raun setið einir uppi með harminn.
Það var svolítið dæmigert sem vinur
minn sagði. Það var öll þjóðin með í
nokkra daga á eftir svo fór það bara
að snúa sér að jólaundirbúningnum.
Ég kom vestur bara örfáum vikum
eftir að snjóflóðin féllu. Ég var eins
og unglingur að leita að spennu á
stríðsátakasvæði þar sem mestu
átökin voru liðin hjá. Maður er sjálf­
hverfur þegar maður er unglingur.
Ég var örugglega ekki með burði til
að skilja fyllilega þær aðstæður sem
ég var komin í. Þetta var svo óraun­
verulegt og skrýtið, þetta var svo
rosalegt sem hafði gerst.
Eins og að lifa af styrjöld
Maður var í hálfgerðri óraun­
veruleikatilfinningu. Þess vegna
var fróðlegt að nálgast þetta aft­
ur núna. Þá gat ég séð hvað þessi
unga kona var í raun og veru sjálf­
hverf á þessum stað. Gamla ég
varð að skáldsagnarpersónu og
ég fékk fjarlægð til að skoða gerðir
mínar.
Auðvitað vissi ég að það voru
hrikalegir hlutir sem höfðu átt
sér stað en maður náði ekki sam­
bandi við þá þegar þeir gerðust.
Svo þegar ég velti þessu fyrir mér
löngu seinna þá áttaði ég mig á
því hversu lítið við veltum þessu
fyrir okkur í raun og veru. Þetta
voru börn, konur og menn og svo
margir sem misstu svo mikið.
Við tölum ekkert mikið um
þessi mál. Ég á vini sem þessir at­
burðir hafa markað svakalega fyrir
lífstíð. En fyrir þá að segja, já ég
er frá Flateyri held ég að margir
skilji ekki hvaða bakgrunn þeir eru
með. Margir sem tengdust snjó­
flóðunum á Flateyri og Súðavík eru
með svolítinn farangur. Eitthvað
í farteskinu sem restin af fólkinu
pælir ekkert í. Tíminn líður og fólk
heldur áfram að lifa. Það má hins
vegar líkja reynslu þessa fólks við
að hafa lifað af blóðuga styrjöld.“
Flúði sársaukann
Auður tekur fram að í hennar lífi
séu náttúruhamfarirnar baksaga.
Baksaga sem samt mótaði örlögin og
henni fannst nauðsynlegt að skilja
hvers vegna hún setti sig í þessar
sársaukafullu aðstæður.
„Það er þetta fólk sem er með
sársaukann í farteskinu. Ekki ég. Ég
tek það fram að þetta er bara baksaga
í mínu lífi, þessi atburðir höfðu samt
áhrif á mín örlög. Ég þarf að hafa þá
þarna inni til að skilja atburðarásina.
Ég er kannski að reyna að skilja
hvernig þessi stelpa lenti í þessu sem
hún lenti í.
Ég held að það sé samt alveg þekkt
stærð og örugglega mjög margir sem
eru að flýja eitthvað sem er óþægi­
legt og sársaukafullt í eitthvað sem er
jafnvel enn meira óþægilegt og sárs­
aukafullt. Sérstaklega unglingar. Þá
kannski öðruvísi af því þeir skilja ekki
kenndirnar í sér og eru fastir í hegð­
unarmunstri og eina skjólið er að leita
í annað klikkað hegðunarmunstur.“
Mamma vildi ekki lesa
bókina alla
Auður kemur af brotnu heim­
ili og móðir hennar, Sigríður Hall­
dórsdóttir er alkóhólisti. Hún segir
móður sína ekki hafa viljað lesa bók­
ina alla en hafi hins vegar látið hana
fá efni í bókina. Hún sé laus við allan
hégóma og hræsni.
„Ég kem af mjög brotnu heimili.
Það var algjörlega í maski á þessum
tíma sem ég flyst vestur. Eina öryggið
er að finna einhvern rosalega fullan
eldri karl. Og þó, alls ekki eina, ég
átti nú margt gott í kringum mig. En
kannski innsta öryggið,“ segir hún.
„Mamma vildi ekki lesa alla bók­
ina. Hún las nokkra kafla og lét mér
í té sögur sem ég skrifaði eftir henni.
Það var mjög gaman að því og það
eru þarna nokkrar klausur sem ég
skrifaði beint upp úr henni. Það eina
sem hún hafði við bókina að athuga
er að ég hafði ekki eina klausuna orð­
rétt eftir henni.
Hún hringdi og svona og fannst
að ég hefði getað orðað þetta aðeins
betur,“ segir hún og hlær. „En henni
finnst þetta bara gaman. Mamma
er bæði svona mjög hégóma­ og
hræsnis laus og finnst gaman að því
að bolinn sé tekinn á hornunum.
Annars hefði ég ekkert ráðist í að
skrifa þessa sögu. Hún er mjög góð
mamma og umber mig. Hún leyfir
manni, eins og foreldrar gera, að
toga í sig og nýta þar til ekkert er eftir.
Það er eitthvað sem maður leyfir af­
kvæminu.“
Umbreyttist á einni nóttu í
vandræðaungling
Saga Auðar er að hluta til þroska­
saga rithöfundar. Hún segir leiðina
að fyrstu bókinni hafa verið langa
og krókótta en hún hafi alltaf haft
löngun og þörf til að skrifa. „Ég man
að þetta var eitthvað sem mér fannst
gott að gera ef ég lenti í einhverju
veseni. Ef ég var að lenda í ástar­
sorg eða missa hundinn minn eða
mamma og pabbi að rífast þá skrif­
aði ég og fannst það gott.
Ég var dreyminn krakki. Ég hlust­
aði á tónlist og teiknaði og skrifaði.
Svo umbreyttist ég þegar ég var ung­
lingur. Ég byrjaði á sterkum floga­
veikilyfjum þegar ég var 14 ára og
drakk ofan í þau. Foreldrar mín­
ir voru að skilja og lyfin og drykkjan
fóru illa saman.
Ég umbreyttist eiginlega á einni
nóttu í alveg klikkaðan vandræðaung­
ling. Úr því að vera rosalega rólegt barn
„Þessi bók er
tilraun til að
skilja sjálfa mig
Kristjana Guðbrandsdóttir
kristjana@dv.is
Viðtal
„Þetta voru svört ár í mínu lífi,“ segir rithöfundurinn
Auður Jónsdóttir. Hún gefur út sína sjöttu skáld-
sögu, Ósjálfrátt, sem byggir á lífsreynslu hennar
sjálfrar, þegar hún giftist drykkfelldum karli á aldur
við foreldra sína sem hún fiskaði upp í sjávarplássi
vestur á fjörðum. Kristjana Guðbrandsdóttir
ræddi við Auði um skömmina sem hún upplifði eftir
að hafa gengið fram af sér á unglingsárunum, eyði-
lagt fjölskyldulífið og skjólið sem hún fann í ömmu
sinni, Auði Laxness og hvernig henni tókst að leiða
hjá sér samanburðinn við afa sinn þegar hún fann
hjá sér knýjandi þörf til að verða rithöfundur.