Listin að lifa - 01.06.2014, Side 39

Stefnumót við framtíðina
Fyrir rúmlega tvö þúsund árum, átti
Cíceró samtal „um ellina“ við vin sinn
Attícus. í ræðu sinni dregur Cícerió
fram þau fjögur meginatriði sem ell-
inni er helst fundið til foráttu;
1. Svipti menn starfshæfni og útiloki
frá störfum
2. Veikli líkamann svo dregur úr þreki
og virkni manna
3. Ræni menn lystisemdum og svipti
lífsnautn
4. Nánd dauðans varpar skugga á lífs-
gleði eldra fólks
Hvert þessara atriða rekur hann
síðan ítarlega og hrekur svo með rökum
og dæmum hverja staðhæfinguna af
annarri. Sem dæmi um mótrök Cíceró
við fyrstu fullyrðingunni, segir hann;
„Svipti ellin oss starfshæfni? Eg spyr, á
hvaða sviðum? Er átt við athafnir sem
kefjast lífsorku manndómsára? En eru
þá ekki önnur svið þar sem aldnir menn
geta beitt hugarorku sinni, þótt líkams-
þrekið sé skert?“ (Cíceró, 1982, bls. 48).
Hluti af umræðu um málefni eldra
fólks á Islandi hefur falist í ásökunum
um aðgerðaleysi eða boðun um kvíða-
blandna framtíð þar sem eldra fólki
fjölgi svo mjög að líkja megi við flóð-
bylgju, sem samfélagið sé ekki búið
undir að mæta. Meðal annars er rætt
um að eldra fólk sé fyrir á sjúkrahúsum
landsins og því þurfi að byggja fleiri
hjúkrunarheimili.
Annar hluti umræðurinar markast
svo af viðhorfum til fullorðinsáranna/
ellinnar. Pá er haldið uppi einu sjónar-
miði umfram önnur, til dæmis að eldra
fólk eigi að hætta störfum og franv
lagi sínu til samfélagsins á ákveðnum
aldri og draga sig í hlé sökum aldurs
(hlédrægnikenning). Að eldra fólk eigi
að viðhalda virkni sinni og getu eins
lengi og kostur er, sjálfu sér og öðrum
til hagsbóta (athafnakenning). Eða að
eldra fólk eþþ að halda venjum sínum
og hlutverkum en um leið laga sig að
aðstæðum sínum og umhverfi (sam-
fellukenning).
{ ljósi þeirra fjögurra ógnana sem
eldra fólk stendur frammi fyrir, eins
og Cíceró lýsir þeim og viðbrögðum
við þeim, virðist fátt hafa breyst í um-
ræðunni á tvö þúsund árum.
Halldór S. Guðmundsson.
Hvað varðar fjölda eldra fólks og
hlutfallslega fjölgun í eldri aldurshóp-
urn, er viðeigandi að horfa til mann-
fjöldaspár Hagstofu íslands (mynd 1
og tafla 1). Enginn vafi er á að hlut-
fall eldra fólks mun hækka, en stærstu
breytingarnar verða ekki fyrr en eftir
2025 þegar hlutfall þeirra sem eru 80
ára og eldri hækkar töluvert á hverju
firnm ára tímabili. Fram til þess tíma
er fjölgun í yngri aldurshópunum og
það eru aldurshópar sem að mestu eru
sjálfbjarga. Sá hluti hópsins sem verður
80 ára og eldri mun líklega þurfa að
reiða sig á einhverja þætti opinberrar
velferðarþjónustu og aðstoð fjölskyldu
sinnar. En slík framtíðarmynd er óviss.
1 fyrsta lagi vegna þess að það er erfitt
að spá, en líka vegna þess að það eru
margir fleiri þættir en aldur einn og
sér, sem hafa áhrif á virkni og lífsgæði.
Framfarir í læknavísindum eru miklar
og hvatning um hreyfingu og hollt mat-
Sigurveig H. Sigurðardóttir.
aræði munu einnig hafa áhrif á heilsu
eldra fólks framtíðarinnar.
Ahrifaþættir þegar litið er til framtíð-
ar, eru núverandi aðstæður, lífsgæði og
viðhorf þeirra einstaklinga sem mynda
uppistöðuna í hópi 80 ára og eldri um
og eftir árið 2025. Og hvað vitum við
í dag? Við viturn að yngri og eldri ís-
lendingar búa við betra heilsufar, betri
heilbrigðisþjónustu, betri félagslega
þjónustu, meiri menntun, þeir ferðast
meira og flytja meira en áður hefur
þekkts, og þeir búa að talið er við betri
fjárhagsleg kjör en áður hafa þekkst.
Sá hópur sem er að komast yfir 60
ára aldurinn hefur reynslu af miklum
samfélagslegum umbreytingum eftir-
stríðsára, togaravæðingu, uppbygg-
ingu íbúðarhúsnæðis og velferðar-
þjónustu, hefur upplifað umbyltingu í
atvinnulífinu og tekið þátt í tæknilegri
framþróun sem flokkast líklega undir
algjöra byltingu. Pessi aldurshópur er
Mynd 1. Mannfjöldaspá eftir aldurshópum, 2013-2030 (Hagstofa íslands, 2014).
39