Dagblaðið Vísir - DV - 14.06.2013, Síða 16

Þ
egar Haukur Már Helgason,
rithöfundur, játaði opinber-
lega á sig kynferðisofbeldi
árið 2012 – ofbeldi sem hafði
ekki verið kært til lögreglu að
því er virtist – vakti það mikla athygli.
Haukur Már kvaðst vilja bera ábyrgð á
gjörðum sínum, en að hann hefði ekki
gert sér grein fyrir því að hann væri
að beita ofbeldi. Nú hefur hann hins
vegar stigið fram og gagnrýnt það ferli
sem hann gekk í gegnum í tengslum
við ábyrgðarferli, sem má skilja sem
nokkurs konar uppgjör á ofbeldinu.
Það leiddi til þess að konan sem varð
fyrir ofbeldinu hefur sjálf greint frá
upplifun sinni af því og ábyrgðarferl-
inu (sjá nánar hér til hliðar) sem hún
og Haukur gengu í gegnum.
„Án þess að ætla það“
Lesendur DV.is hafa orðið varir við
umfjöllunina, en hún hófst, sem áður
sagði, þegar Haukur steig fram í maí
2011 og skrifaði umdeilda grein þar
sem hann játaði að hafa beitt konu
kynferðisofbeldi. Margir furðuðu sig
á þessari opinberun enda sjaldgæft
að mál séu gerð upp með þessum
hætti; það er að sá sem segist hafa
beitt ofbeldi játi það í pistli. Hauk-
ur vildi ekki tjá sig frekar um málið
og nánari útskýringar fengust ekki á
því hvernig ofbeldinu var háttað eða
hvaða konu um ræddi. „Ég hef beitt
kynferðisofbeldi. Ég hef beitt aðra
manneskju ofbeldi án þess að gera
mér grein fyrir því. Án þess að ætla
það. Án þess að sjá það. Þessi blinda
var liður í ofbeldinu,“ skrifaði hann
meðal annars.
Haukur sagði að tæpt ár væri liðið
frá því að vinir hans hefðu látið hann
sæta ábyrgð vegna málsins, en nokk-
ur ár voru þá liðin frá því að Haukur
og konan slitu samvistum. Þá sagði
Haukur að þessi aðferðarfræði hefði
vakið öðrum vinum hans áhyggjum.
Að auki hefðu þeir sem stæðu hon-
um næst efast um að kynferðisof-
beldi væri rétta orðið. Það gerði hann
sjálfur líka, en vildi beita orðum sem
sýndu fram á alvarleika málsins.
Tekið saman
Ef frásagnir Hauks og konunnar
eru lagðar saman sést að milliliðir á
hennar vegum komu á fund Hauks
árið 2011. Þeir færðu honum bréf
þar sem konan greindi frá ofbeldinu
og þeim afleiðingum af því sem hún
hafði upplifað og lýsti þeim kröf-
um sem hún lagði fram vegna máls-
ins. Þær voru meðal annars þær að
hann viki ef þau væru á sama stað,
þau ræddu þetta ekki eða að hann
hefði samband. Þá var hann hvattur
til þess að leita sér sálfræðiaðstoðar
og taka ábyrgð á málinu í gegnum
millilið. Eins var hann hvattur til að
gera upp hegðun sína ef hann hygð-
ist starfa fyrir mannréttindasamtök
og gangast við því sem hann hefði
gert. Honum var sagt að hann gæti
annað hvort tekið ábyrgð eða ekki,
sagt já eða nei. Hann óskaði eft-
ir þriggja daga fresti og að loknum
honum gekk hann að kröfum kon-
unnar. Hann fékk þær upplýsingar
að frávikskrafa konunnar væri ætluð
til mánaða, en ekki ára. Hún þyrfti
tíma til að jafna sig.
Eftir því sem DV kemst næst
voru engar kvaðir settar á Hauk í
ábyrgðarferlinu sem útheimtu það
að hann opinberaði sig með þessum
hætti í pistlum. Konan segist sjálf
ekki hafa viljað það og vill ekki láta
nafns síns getið í tengslum við um-
fjöllun. Pistill hennar, sem DV hef-
ur fengið staðfest að er skrifaður af
henni, er nafnlaus.
Vildi nota ábyrgðarferlið
„Ég notaðist við ábyrgðarferli til að
ná fram réttlæti fyrir sjálfa mig eftir
að hafa verið beitt ofbeldi,“ segir kon-
an í pistli sem hún birti sem nokkurs-
konar andsvar við skrifum Hauks.
Ábyrgðarferli er nánar lýst hér til
hliðar. Það byggir helst á því að auka
öryggistilfinningu þolanda ofbeld-
is og færa ábyrgð af þolanda og yfir á
geranda, án þess þó að skrímslavæða
þann síðarnefnda.
Konan segist hafa kynnt sér ferl-
ið vel, rætt við fólk sem hafði tekið
þátt í því áður og sagði það hafa mis-
tekist. „Reynslan sem ég las um var
bæði neikvæð og jákvæð. Í öllum til-
vikum hafði hún skapað miklar um-
ræður og mjög oft mikið ósætti og
jafnvel klofning innan vinahópa. Ég
lít reyndar ekki svo á að aðferðin hafi
klofið hópinn heldur ofbeldið sem
var beitt,“ segir hún.
Hún segist skilja það vel að fólk
sem standi Hauki nær vilji ekki trúa
sér, það sé reitt og vilji standa við
bakið á Hauki. „Það verður samt
ekki gert með því að þagga nið-
ur í mér eða þeim sem mig studdu,
eða með því að gera lítið úr því sem
hann gerði mér,“ segir hún en seg-
ir að þau Haukur hafi ekki bara átt
í slæmum samskiptum og að hann
eigi sér góðar hliðar. „Ofbeldið sem
ég varð fyrir er hvorki vafamál né
utan almennra eða viðurkenndra
skilgreininga á ofbeldi þó ég hafi
notað óviðurkennda aðferð til að
takast á við það,“ segir hún og lýs-
ir ofbeldinu í pistlinum á síðunni
www.10jun2013.wordpress.com
„Það sem um ræðir er mér mjög erfitt
og hefur enn talsverð áhrif á líf mitt,“
segir hún.
„Farið til fjandans“
Í seinni pistli Hauks kveður við ann-
an tón. Þann sjötta júní 2013 skrifar
hann pistilinn „Endurskilgreiningar.“
Þar er hann mjög harðorður í garð
ábyrgðarferlisins og þeirra sem tóku
þátt í því. Hann tekur ábyrgð á því
að hafa skaðað konuna og skamm-
ast sín. Hann segist hafa beitt sér á
niðurlægjandi hátt og að hegðun
hans hafi borið sálrænar afleiðingar.
Hann segist hafa verið ruddi, en ekki
talið vera nógu djúpt tekið í árinni í
lýsingum á því sem gerðist. Hann er
gagnrýninn á sjálfan sig og segir að
játning sín opinberlega hafi verið
„mannorðssjálfsgereyðingarvopn.“
Hann segir að málinu sé ekki lokið
og að því ljúki ekki.
Hann segist ekki samþykkja að
mál eigi sér aðeins eina hlið og má
af því skilja að hann mótmæli því að
aðeins hlið konunnar hafi verið höfð
til hliðsjónar af þeim sem tóku þátt í
ferlinu. Í pistli hans má lesa að sögur
gengu um hann og konuna og hann
hafi óttast félagslegar afleiðingar ferl-
isins, bæði fyrir sig og eiginkonu sína.
Hann segir að félagsleg virkni hafi
orðið til á milli þeirra sem tóku þátt
16 Fréttir 14.–18. júní 2013 Helgarblað
„Mannorðssjálfs-
gereyðingarvopn“
Ósáttur „Hér koma máttlítil orð,
síðbúin en einlæg, til ykkar sem
gekk gott eitt til: Farið til fjandans,“
segir Haukur við þá sem stóðu að
ábyrgðarferlinu.
Erfitt að leiða til lykta
Ábyrgðarferlið er umdeilt
og árangur þess er misjafn.
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
blaðamaður skrifar asta@dv.is
n Haukur Már játaði á sig kynferðisofbeldi í pistli n Gagnrýnir ábyrgðarferli og þá sem að því stóðu
Þeir sem DV hefur rætt við hafa ólíkar sögur að segja af reynslu sinni af slíku ábyrgðarferli. Einn
þeirra sem DV ræddi við sagði erfitt að leiða slíkt til lykta. Hann var hluti af hópi sem tók þátt í
ábyrgðarferli sem hófst vel og blés brotaþola byr undir báða vængi. Þegar líða fór á ferlið gekk
það hinsvegar ekki upp og segir hann að undir
lok þess hafi bæði gerandi og þolandi upplifað
hálfgerða útskúfun þar sem vinahópurinn sem
að ferlinu stóð klofnaði.
Markmiðið með ábyrgðarferli er ekki að út-
skúfa fólki heldur láta það sæta ábyrgð, hindra
frekara ofbeldi og breyta hegðun. Samfélags-
leg ábyrgð er tekin á ofbeldinu án þess að of-
beldismanni sé útskúfað eða að þolandi þurfi
að bera harm sinn í hljóði.
Sá sem verður fyrir ofbeldinu stýrir ferlinu
og mætir ofbeldismanninum á einhvern hátt
enda markmiðið að færa þeim sem verður fyr-
ir ofbeldi aftur vald yfir lífi sínu. Í raun er þetta
nokkurs konar uppgjör, frekar en dómstóll.
Vinir eða nákomnir einstaklingar taka þátt og eiga að mynda stuðningsnet um báða aðila.
Ofbeldismanninum er gerð grein fyrir ofbeldinu, afleiðingunum og þess krafist að hann taki
ábyrgð á því. Sá eða sú sem varð fyrir ofbeldinu setur í kjölfarið fram kröfur og eru þær til þess
gerðar að brotaþoli upplifi öryggistilfinningu aftur sem skortir eftir kynferðisofbeldi.
Þá er það tekið til greina að kynferðisofbeldi er ekki alltaf á þann veg að réttarkerfið geti
tekið á því, ofbeldið geti verið alls konar og byggir á upplifun brotaþola. Ef ofbeldismaðurinn
er tilbúinn til að taka ábyrgð og leita sér aðstoðar er hægt að fara í gegnum slíkt ferli. Stuðn-
ingur ætti bæði að vera veittur geranda og þolanda, gerandi á ekki að vera „skrímslavæddur“
eða honum úthýst, heldur takast á við vandamálið og bera ábyrgð. n
í ferlinu sem geti verið lífshættuleg og
líkir þeim sem tóku þátt við trúarhóp.
„Hér koma máttlítil orð, síðbúin en
einlæg, til ykkar sem gekk gott eitt til:
Farið til fjandans,“ segir Haukur við
þá sem stóðu að ábyrgðarferlinu.
Aðstandendur Hauks telja að
hon um hafi í raun verið úthýst, en
þeir sem standa konunni nær segi
það vera fjarri lagi. Þess ber að geta
að hvorki konan né Haukur Már
vildu tjá sig um málið eða ábyrgðar-
ferlið þegar eftir því var leitað. Hauk-
ur er ekki búsettur á Íslandi um þess-
ar mundir og heimildir DV herma að
ástæður þess að hann er búsettur er-
lendis megi rekja til ábyrgðarferlisins
sem hann undirgekkst. n
Umdeilt ábyrgðarferli