Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.2014, Qupperneq 24

Útgáfufélag: DV ehf. • Stjórnarformaður: Þorsteinn Guðnason • Ritstjóri: Reynir Traustason • Aðstoðarritstjóri: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir Ritstjórnarfulltrúi: Ingi
Freyr Vilhjálmsson • Umsjónarmaður innblaðs: Viktoría Hermannsdóttir • Umsjónarmaður helgarblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir • Framkvæmdastjóri
og vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson • Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir • Umbrot: DV ehf. • Prentun: Landsprent • Dreifing: Árvakur
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéttASkot
512 70 70FR jál S t, ó Háð DAg b l Að DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AðAlnÚmeR
RitStjóRn
áSkRiFtARSími
AUglýSingAR
Sandkorn
24 Umræða Helgarblað 4.–7. apríl 2014
Þeir þurfa að leggja sig meira fram
ef lausn á deilunni á að finnast
Eina heimsmetið sem hér kemur við sögu er
heimsmet í óábyrgum kosningaloforðum
Föst í fjötrum
Aðalheiður Steingrímsdóttir, formaður samninganefndar framhaldsskólakennara. – Vísir Steingrímur J. Sigfússon gagnrýndi kosningaloforð stjórnarflokkanna. – mbl.is
S
tundum er ég alveg að kafna,“
sagði Ingibjörg Magnúsdóttir
um veikindi eiginmannsins,
Sveins Isebarn, þegar þau hjón­
in ræddu opinskátt um aðstæður sín­
ar og sorgina sem fylgir sjúkdómn­
um. Sjúkdómi sem veldur því að
Sveinn hverfur smám saman frá fjöl­
skyldunni. Hann er með heilabilun en
býr heima þar sem hún annast hann.
Ástæðan fyrir þessari opinberun
var vonin um aukna þekkingu, auk­
inn skilning og stuðning. Að talað
verði um aðstæður þeirra og annarra
í þessari sömu stöðu, svo eitthvað
verði að gert. „Þetta er sjúkdómur sem
sjaldan er talað um,“ útskýrði Ingi­
björg.
Heilabilun er lævís, óvæginn og
grimmur sjúkdómur sem leggst á fólk
allt frá 45 ára aldri. Birtingarmynd­
irnar eru margar og mismunandi, en
smám saman tapar sá veiki minninu,
orðunum og sjálfum sér. Færni hans
til að takast á við verkefni lífsins hverf­
ur og hann verður öðrum háður.
Víða um land býr fólk með heilabil­
un inni á heimilum þar sem makar
eða aðrir nákomnir aðstandendur,
oftast dætur eða tengdadætur, ann­
ast það daga og nætur. Sjúkdómurinn
tekur yfir allt, draumar og væntingar
verða að engu og það sem áður þótti
sjálfsagt verður fjarlægur veruleiki.
Einangrun, streita, kvíði, vanmátt­
arkennd og vonleysi sækja að þeim
sem sinna umönnun ástvina sam­
hliða sorg og söknuði eftir því sem
áður var og því sem aldrei varð. Sum­
ir finna fyrir skömm og þora ekki að
viðurkenna vanmátt sinn þegar álagið
verður of mikið og ábyrgðin óbærileg.
Í verstu tilfellum getur langvarandi
sorg og vanmáttur leitt til þunglyndis
ef ekkert er að gert.
Unnur Einarsdóttir lýsti því hvern­
ig henni varð við þegar eiginmaður
hennar greindist með Alzheimer
aðeins 51 árs. „Fyrst eftir að hann
greindist leið mér eins og það væri
fjallgarður fyrir framan mig og ég væri
í algjöru myrkri. Ég sá ekkert, vissi ekki
í hvaða átt ég ætti að fara, eða hvað
væri að gerast.“
Fleiri eru í sömu stöðu og þær
Unnur og Ingibjörg, þótt ekki sé vit­
að fyrir víst hversu margir þeir eru, því
upplýsingar um það eru hvergi teknar
saman hér á landi. Ekki frekar en upp­
lýsingar um hversu margir eru veikir
af heilabilun.
Reyndar virðist stefnuleysi stjórn­
valda algjört í málefnum heilabil­
aðra. Þessi málaflokkur er í algjörum
ólestri. Aðsóknin á minnismóttök­
una á Landakoti er meiri en ráð­
ið verður við. Margra mánaða bið er
eftir skoðun, rannsóknum og loks
greiningu. Þessi bið er þungbær
þeim sem bíða milli vonar og ótta og
vita ekki hvað verður.
Þá er hún ekkert skárri, biðin eftir
sérhæfðri dagvistun fyrir heilabilaða,
sem getur tekið hátt í ár. Á meðan er
sá sjúki inni á heimilinu allan daginn
alla daga, stundum aleinn, einmana
og óöruggur, eins og Sveinn lýsti því
í viðtali við DV, og með tilheyrandi
álagi á þá sem annast hann.
Þeir sem geta ekki lengur verið
heima hjá sér fara á hjúkrunarheim­
ili. Þar er fjárþörfin er öskrandi, eins
og dæmin sýna. Fyrr í vikunni birti
landlæknisembættið úttekt á Sól­
vangi. Fram kom að notkun sterkra
geðlyfja, róandi lyfja og svefnlyfja er
meiri en mælt er með. Sama gild­
ir um notkun líkamsfjötra, meira en
fimmtán prósent heilabilaðra vist­
manna eru fjötruð daglega að jafn­
aði.
Það er ekki ástæða til að ætla að
ástandið sé betra eða verra á Sólvangi
en annars staðar. Starfsfólk gerir sitt
besta við erfiðar aðstæður. Ástandið
er fyrst og fremst afleiðing fjársvelt­
is og manneklu. Vegna niðurskurðar
hefur stöðugildum fækkað verulega
frá árinu 2011, þar til þeir sem eft­
ir stóðu voru orðnir of fáir til að geta
tryggt öryggi þjónustunnar. Það er
ekki hægt að ætla fólki að vinna við
þessar aðstæður, enda er hjúkrunar­
deildarstjórinn hættur og farinn.
Fyrirséð er að vandinn vaxi á kom­
andi árum. Talað er um heilabilun
sem heimsfaraldur. Engin lækning er
til við sjúkdómnum, engin leið er að
stemma stigu við honum og enginn
veit hver veikist næst. Á fjögurra sek­
úndna fresti greinist einhver. Nú eru
44 milljónir með heilabilun en með
hækkandi lífaldri og betri lífsskilyrð­
um fer heilabiluðum fjölgandi. Árið
2030 verða þeir orðnir 66,7 milljónir
og 115,5 árið 2050.
Fleiri festast í þeirri stöðu að
bera sjúkdóminn á herðum sér, ein­
ir og óstuddir að hjúkra hinum sjúka
heima, ef ekkert verður að gert. Stjórn­
völd þurfa að marka sér stefnu í þess­
um efnum, það þarf að stytta biðina
eftir hjálpinni, fjölga úrræðum og
veita aðstandendum sem og hinum
sjúka mun meiri stuðning en nú er
gert.
Um leið þurfa stjórnvöld að tryggja
að aðstæður á hjúkrunarheimilum
séu eins og best verður á kosið. Stjórn­
völd þurfa að svara því hvort það sé
réttlætanlegt að álag á starfsfólk sé svo
mikið að það hafi ekki tíma til að sinna
félagslegum þörfum fólks. Og að suma
daga komast ekki allir fram úr rúm­
inu vegna þess að það er undirmann­
að á vaktinni. Ef ekki, þá þarf að veita
meira fé til þessara stofnana. n
Aftur í Kastljós
Fréttamaðurinn Jóhannes Kr.
Kristjánsson sneri aftur í Kast­
ljós af miklum krafti þegar hann
skúbbaði því að Gunnar Þor-
steinsson, kenndur við Krossinn,
hefði verið kærður til sérstaks
saksóknara vegna fjármála sem
tengjast Krossgötum. Jóhann­
es mun þó ekki hafa fengið starf
sitt aftur heldur vinnur hann sem
verktaki efni fyrir Kastljósið. Nú
bíða menn þess spenntir að sjá
hvort hann verði endurráðinn.
Æfir út í Vilhjálm
Innan Framsóknar eru menn
æfir út í Vilhjálm Bjarnason, þing­
mann Sjálfstæðisflokksins, sem
virðist vera harð­
asti gagnrýnandi
sem fyrirfinnst
á skuldalækk­
unartillögur Sig-
mundar Davíðs
og segir hverjum
sem heyra vill að
keisarinn sé í engum fötum. Þykir
þeim hann mun harðskeyttari en
forystumenn stjórnarandstöðunn­
ar samanlagt. Vilhjálmur segir við
alla fjölmiðla sem við hann tala að
tillögurnar bjargi engum skuldara
sem er í vanda, láti fjölda manns
sem þurfi ekkert á aðstoð að halda
fá milljónir, og að verðbólguáhrifin
af aðgerðunum séu vanmetin.
Framsóknarmenn gnísta tönn­
um og vilja að forysta Sjálfstæðis­
flokksins þaggi niður í Vilhjálmi.
Ástþór styður Ólaf
Ólafur Ragnar Grímsson forseti
hefur verið gagnrýndur harka­
lega fyrir meint dekur við Rússa.
Pawel Bartoszek stærðfræðing­
ur tók forset­
ann til bæna á
Sprengisandi á
sunnudag, og
sagði að hann
skuldaði skýringar
á því að hafa kom­
ið í veg fyrir gagn­
rýni á framferði Rússa í Úkraínu
þegar hann setti ofan í við norsk­
an aðstoðarráðherra sem gagn­
rýndi Pútín. Pawel gagnrýndi Ólaf
Ragnar líka fyrir að hafa farið á
Ólympíuleikana í Sotchi án þess
að vilja taka upp mannréttinda­
brot Rússa. Í kommentakerfi við
frétt um ummæli Pawels birt­
ist flestum að óvörum Ástþór
Magnús son, gamall andstæðingur
Ólafs Ragnars, og varði forsetann
af mikilli hörku. Pútín virðist því
hafa unnið það þrekvirki að koma
á sáttum milli Ástþórs og Ólafs.
Martröð Róberts
Þingmaðurinn Róbert Marshall er
á batavegi eftir að hafa lent í mikl­
um lífsháska þegar hann hrapaði
um átta metra við
Hlöðufell á vél­
sleða sínum. Þykir
ganga kraftaverki
næst að hann lifði
af þegar sleðinn
lenti ofan á hon­
um. Viðtal var
við Róbert í Kastljósi Ríkissjón­
varpsins þar sem hann lýsti þeirri
martröð sem hann gekk í gegn­
um. Endurhæfing hans mun taka
marga mánuði.
Stjórnin klúðraði ESB
R
íkisstjórninni varð illilega á
í messunni, þegar hún flutti
tillögu á Alþingi um að aft­
urkalla aðildarumsókn Ís­
lands að ESB. Síðan það
gerðist hefur fylgið hrunið af stjórnar­
flokkunum, 52 þúsund landsmanna
hafa skrifað undir mótmæli gegn til­
lögunni og skoðanakannanir sýna, að
um 80% landsmanna vilja fá þjóðar­
atkvæðagreiðslu um það, hvort halda
eigi viðræðum við ESB áfram eða
ekki.
Hvers vegna snerist þetta mál
svona í höndunum á ríkisstjórninni?
Jú, það er vegna þess, að allir ráð­
herrar Sjálfstæðisflokksins lofuðu því
fyrir kosningar, að það yrði lagt í dóm
þjóðarinnar, í þjóðaratkvæði, hvort
halda ætti viðræðum við ESB áfram
eða ekki. Framsókn lýsti þessu sama
yfir og Sigmundur Davíð Gunnlaugs­
son forsætisráðherra sagði við mynd­
un ríkisstjórnarinnar á Laugarvatni,
að þjóðaratkvæðagreiðsla mundi fara
fram um framhald aðildarviðræðna.
Um leið og ríkisstjórnin lagði fram
þingsályktunartillögu um að aftur­
kalla aðildarumsókn að ESB og slíta
viðræðum var það yfirlýsing um svik
á kosningaloforðunum um að þjóðin
fengi að greiða atkvæði um málið.
Bjarni Benediktsson fjármálaráð­
herra er kominn í mikil vandræði út
af þessu máli. Hann hefur nú gripið
til þess ráðs að segja, að þegar búið
sé að samþykkja þingsályktun á Al­
þingi um slit viðræðna megi leggja
þá niðurstöðu í dóm þjóðarinnar til
staðfestingar! Það er ekki það sama og
lofað var fyrir kosningar. Því var lofað,
að það yrði borið undir þjóðina hvort
slíta ætti viðræðum aða halda þeim
áfram. Við það verður ríkisstjórnin að
standa.
Unga fólkið vill
halda dyrum opnum
Ljóst er að þjóðin er mjög viðkvæm
í þessu máli. Hún vill ekki láta ljúga
að sér. Hún vill ekki láta loka fyrir sér
neinum dyrum. Ef viðræðum við ESB
er slitið nú, getur það tekið 15–20 ár
að koma þeim í gang aftur, ef ný ríkis­
stjórn vill gera það. Unga fólkið á Ís­
landi er vel menntað. Það veit, að úti
í Evrópu eru ýmis tækifæri. Það hef­
ur ekki gert upp hug sinn um það,
hvort það vilji ganga í ESB en það vill,
að dyrnar verði áfram opnar og eng­
um dyrum lokað. Þetta er skynsam­
leg afstaða. Og það er ekkert sem
kallar á slit viðræðna. Það má ein­
faldlega gera hlé á viðræðunum án
þess, að aðildarumsókn sé afturköll­
uð. Bæði fulltrúi stækkunarstjóra ESB
og sendiherra ESB á Íslandi hafa sagt,
að Ísland geti tekið sér góðan tíma í
þessu efni.
Afnám hafta og
nýr gjaldmiðill skipta miklu
Enda þótt svik á kosningaloforðun­
um snúist ekki um það, hvort Ísland
vilji ganga í ESB heldur um það, hvort
halda eigi aðildarviðræðum áfram
reynir ríkisstjórnin alltaf að láta mál­
ið snúast um inngöngu í ESB. Og að
sjálfsögðu blandast þessi mál saman
í umræðunni.
Mín afstaða varðandi hugsanlega
aðild að ESB er skýr. Ég vil ganga í
ESB, ef við fáum nægilega hagstæðan
samning um sjávarútvegsmál annars
ekki. Ég er nokkuð bjartsýnn á, að
það takist. Ísland mun fara fram á,
að landið og fiskimiðin í kringum Ís­
land verði samþykkt af ESB sem sér­
stakt sjálfstjórnarsvæði Íslands í sjáv­
arútvegsmálum. Fáist það samþykkt
munum við halda fullum yfirráðum
yfir fiskveiðiauðlindinni.
Góðar líkur eru á, að þessi krafa
okkar nái fram að ganga, einkum
vegna þess að Íslendingar eru eina
þjóðin sem hefur veiðireynslu við
Ísland síðustu áratugina. ESB læt­
ur veiðireynslu ráða. En önnur mál
skipta einnig miklu máli fyrir Ísland í
sambandi við ESB svo sem gjaldmið­
illinn og gjaldeyrishöftin. Ef Ísland
heldur viðræðum áfram við ESB, þ.e.
verður áfram umsóknarríki, eru góð­
ar líkur á því, að ESB eða Evrópski
seðlabankinn mundu aðstoða Ís­
land við að afnema gjaldeyrishöft­
in. Afnám haftanna er gífurlega mik­
ið hagsmunamál fyrir Ísland og því
skiptir það mjög miklu máli að fá að­
stoð við afnám þeirra.
Gjaldmiðilsmálin skipta einnig
miklu máli fyrir Íslendinga. Krónan
er ónýt og við getum ekki haldið
henni áfram. Við verðum að taka upp
nýja mynt. Evran kemur þar helst til
greina. En það tekur langan tíma að fá
evru. Á meðan gætum við, ef aðildar­
viðræður halda áfram, fengið aðstoð
evrópska seðlabankans við að tengja
krónuna við evru. Það eru með öðr­
um orðum miklir hagsmunir tengd­
ir því fyrir okkur að vera áfram um­
sóknarríki að ESB. Í því felst engin
skuldbinding um það, að Ísland ætli
að gerast aðili að ESB. Það ræðst af
endanlegum aðildarsamningi og úr­
skurði þjóðarinnar í þjóðaratkvæða­
greiðslu. n
Björgvin Guðmundsson
form. kjaranefndar Félags eldri borgara
Aðsent „Ég vil ganga í
ESB, ef við fáum
nægilega hagstæðan
samning um sjávarút-
vegsmál annars ekki.
Hjálpast að Hjónin Ingibjörg
og Sveinn ræddu opinskátt
um veikindi hans til að rjúfa
þögnina um heilabilun. Hann
býr enn heima þar sem hún
annast hann. MynD SiGtRyGGUR ARi
ingibjörg Dögg
Kjartansdóttir
ingibjorg@dv.is
Leiðari „Engin lækning er
til við sjúkdómn-
um, engin leið er að
stemma stigu við honum
og enginn veit hver veik-
ist næst.