Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.2014, Qupperneq 30

Helgarblað 4.–7. apríl 201430 Fólk Viðtal
opið og fordómalaust. Ég varð
snemma alþjóðasinni og áhuga­
samur um mannréttindi, en ég var
hvattur til að rökræða og skilja sjón­
armið annarra. Það hefur alltaf fylgt
mér.
Ég hef alltaf haft ímugust á ein­
sýni. Þegar menn sjá bara eina af­
stöðu og taka engum rökum sem
þeir nota svo til að berja mótað­
ilann með, frekar en að reyna að
finna meginlínurnar sem sameina
okkur. Enn þann dag í dag finnst
mér skemmtilegast af öllu að sann­
færast og skipta um skoðun. Ég næri
meðvitað efa minn og leita sífellt
eftir rökum sem grafa undan þeirri
afstöðu sem ég hef mótað.“
Einn fárra drengja í kór
Árni Páll segist hafa tekið hóflegan
þátt í íþróttum sem barn þótt nú
á seinni árum hafi hann náð að
hlaupa maraþon og hafi stundað
hestamennsku. Hann var hins
vegar einn fárra drengja sem stund­
aði kórstarf og þakkaði fyrir sig á
dögunum þegar gamli kórstjórinn
hans, Þórunn Björnsdóttir, átti sex­
tugsafmæli.
„Ég tók þátt um daginn í fallegri
uppákomu og söng fyrir hana. Við
vorum fjölmargir fyrrverandi nem­
endur sem komum saman og sung­
um henni til heiðurs. Einn kórfélagi
gantaðist þá með það að hún bæri
ábyrgð á því að enginn hefði vax­
ið í upp í vesturbæ Kópavogs síð­
ustu 40 árin sem væri hægra megin
í stjórnmálum eða væri afreksmað­
ur í íþróttum. Allir soguðust í kór­
inn og undir áhrifavald Tótu. Ég var
10 ára gamall þegar ég byrjaði í kór
hjá henni og það var mér til mikils
þroska. Hún var sjálf ung og hlægi­
lega nálægt okkur í aldri, en hafði á
hópnum góða stjórn og trúði að allir
gætu sungið. Þetta var skemmtileg
upplifun um daginn: Mörg hund­
ruð manns komu saman til að gefa
henni afmælisgjöf og það var gjöfin
sem hún gaf okkur, söngurinn sem
hún kenndi okkur ungum.“
Varð faðir á barnsaldri
Framtíðin var óráðin, Árni Páll gekk
hefðbundinn menntaveg en þurfti
snemma að bera ábyrgð. Hann varð
faðir aðeins sautján ára að aldri.
„Ég var alltaf frekar opinn gagn­
vart því hvað ég vildi gera. Hugur­
inn stóð alltaf til félagsvísinda eða
tungumála. Ég var aldrei með neitt
ákveðið plan. Á endanum varð það
mjög praktískt val, í samræmi við
tíðarandann. Árið 1986 var efn­
ishyggjan alls ráðandi og það var
bara ekki búið að finna upp krútt­
kynslóðina,“ segir Árni Páll og hlær.
„Ég byrjaði í lagadeildinni strax
eftir menntaskóla. Lögfræðin
reyndist eftir á að hyggja frábær
kostur því hún gefur svo marga kosti
um skemmtilegt starfsval. Ég hef
bæði verið embættismaður og lög­
maður og líka kennt í háskóla og
haft mjög gaman af öllum þessum
hlutverkum.“
Ekki auðvelt, en yndislegt
verkefni
Árni Páll glímdi við föðurhlutverkið
af æðruleysi. Ábyrgðin mótaði hann
til lífstíðar og hann tók út þroska
sem flestir gera mun seinna á
lífsleiðinni þegar hann tókst ungur
á við föðurhlutverkið. „Það yndis­
lega við mannlegt eðli, er að maður
bara tekst á við það sem gerist.
Þegar maður horfir yfir söguna þá
veit maður að fólk hefur oftar haft
tilhneigingu til að rísa undir þeirri
ábyrgð sem það þarf að takast á við
heldur en ekki. Það virðist vera sem
þroskageta mannsins sé alveg ótrú­
lega mikil. Maður sér kannski ekki
fyrir sér hvernig maður geti leyst
eitthvað verkefni og svo bara áttar
maður sig á því nokkrum mánuðum
seinna að maður hefur bara klárað
sig ágætlega af því. Þetta var ekki
auðvelt verkefni, en þetta var yndis­
legt verkefni. Að takast á við það að
eiga barn og því sem það fylgir.
Ég verð stundum var við að fólk
heldur að þetta hafi verið einhvers
konar alvarlegt áfall. Því fer fjarri.
Áföll eru sjúkdómar eða ástvinamis­
sir eða eitthvað slíkt. Þessi reynsla á
ekkert skylt við það. Þetta er verk­
efni sem maður bara tekst á við eftir
bestu getu og ég var svo gæfusamur
að eiga góða og stuðningsríka fjöl­
skyldu.“
Árni Páll segir þó að þessi lífs­
reynsla hafi breytt honum. „Allur
þroski kemur í kippum. Ég hugs­
aði um barnauppeldi og heimilis­
hald á þeim tíma sem félagar mínir
voru að klára menntaskóla og byrja
háskólanám. Ég hef ábyggilega eitt­
hvað þroskast öðruvísi en annars
vegna þessa, en hvernig er erfitt að
segja til um.“
Eins og að vera á skipi
Árni Páll lauk embættisprófi í lög­
um frá Háskóla Íslands árið 1991 og
stundaði framhaldsnám í Evrópu­
rétti við Collège d'Europe í Belgíu.
Það nám reyndist honum gjöfult og
hafði mótandi áhrif á hann.
„Það var hollt að komast burt
frá Íslandi og fá að vera til á eigin
forsendum. Þessi skóli var einstak­
ur að því leyti. Hann er frekar lítill
– einungis á þriðja hundrað nem­
endur – og þeir allir hver úr sinni
áttinni. Í honum voru engir heima­
menn, þetta var svolítið eins og að
vera saman á skipi. Enginn á heima­
velli, allir á útivelli. Afskaplega hollt
fyrir Íslending, sem kemur úr litlu
samfélagi þar sem allir þekkja alla.
Maður er svo vanur að gefa sér eitt­
hvað um fólk á Íslandi áður en mað­
ur kynnist því. Við erum alltaf eitt­
hvað, synir foreldra okkar, úr þessu
eða hinu hverfinu, vinir þessa eða
hins. Mér finnst stundum enginn
hlusta fordómalaust á neinn í þessu
landi, allir telja sig vita við hverju er
að búast frá öllum sem taka til máls.
Þarna var engin gróin klíka og hver
og einn þurfti að standa fyrir sjálf­
um sér. Þessi frábæri skóli og góða
nám mótaði mig mjög og þarna
eignaðist ég nána vini fyrir lífstíð.“
Afahlutverkið mikilvægast
Eiginkona Árna er Sigrún Eyjólfs­
dóttir og starfar sem flugfreyja. Þau
eiga samtals þrjú börn sem öll eru
nú uppkomin.
„Það hefur sína kosti að verða
ungur faðir og ég á nú tvo dóttur­
syni. Það er undur að upplifa að
ást manns til barnabarns er annars
eðlis en ást til eigin barna. Hún er
skilyrðislausari og alveg án kröfu.
Barnabörn þurfa ekkert að hegða
sér vel þótt manns eigin börn þurfi
það. Mér verður sífellt oftar hugs­
að til bóndans á næsta bæ við okk­
ur á Snæfellsnesinu, Guðmundar
heitins bónda í Dalsmynni. Þau
hjónin, hann og Margrét áttu 11
börn og voru alltaf með fjölda barna
í sumardvöl. Heimilið var alltaf fullt
af börnum. Mamma kom í heim­
sókn í Dalsmynni þegar Guðmund­
ur var orðinn háaldraður og lék sér
með tveimur langafabörnum. Hún
spurði hann hvort hann þreyttist
ekki á þessu barnastússi. Hann
svaraði með ógleyman legri setn­
ingu: „Ég vona að Guð gefi að ég
verði aldrei svo einn að ég hafi ekki
litla hönd að leiða.“ Mér er að verða
líkt farið að þessu leyti og Guð­
mundi í Dalsmynni. Ég óttast mest
að hafa ekki litla hönd að leiða.“
Hugar að heilsunni
Árni Páll hefur hlaupið langhlaup
síðustu ár og náð að hlaupa mara­
þon.
„Ég glími við eymsli í hné en von­
andi verða þau liðin hjá fyrir vor­
ið. Ég hef á tilfinningunni að þetta
verði gott hlaupavor og ég hlakka til
að láta á hlaupagetuna reyna næstu
mánuði. Það er ekkert skemmti­
legra en að hlaupa frá streitu og erli
og sækja kraft í fjölbreytt íslenskt
veðurfar á hlaupum.
Annars hef ég lesið mér til
skemmtunar undanfarið. Á meðan
ég bíð eftir að geta hreyft mig meira.
Ég var að byrja á bók Auðar Jóns­
dóttur, Ósjálfrátt. Þá hef ég verið
að endurlesa bækur Jóns Kalmans
og las af jólabókum ferðasögu Sig­
rúnar og Friðgeirs og Sæmd Guð­
mundar Andra. Allt prýðilegar
bækur. Maður verður samt eigin­
lega að lesa bækur Jóns að sumar­
lagi, manni verður svo agalega kalt
við lesturinn.
Við Sigrún eigum svo hesta­
mennskuna saman sem okkar upp­
áhaldssport. Erill síðustu ára hefur
valdið því að ég hef sinnt henni með
stopulli hætti en ég hefði kosið, en
Sigrún er gríðarlega samviskusöm
og heldur hrossunum í góðri þjálf­
un. Við höfum mjög gaman af því
að fara saman í góða reiðtúra og
njóta afbragðs hrossa.“
Árni Páll lýsir lífi sínu, sem
gæfuríku og ástin í lífi hans hefur
verið gjöful í því sambandi. „Mér
finnst lífið hafa verið eins og fögur
rósabraut. Ég hef hlotið endalaus
tækifæri og notið ríkulega af þeim
réttindum sem jafnaðarmenn hafa
barist fyrir í meira en hundrað ár
– fríum skóla, námslánum og heil­
brigðisþjónustu. Ég fæddist bestu
foreldrunum og systkinunum,
kynntist bestu konunni og eignaðist
bestu börnin.
Mun taka langan tíma
að vinna aftur traust
Árni Páll mældist með fremur lítið
traust í síðustu könnun MMR.
Hann segist lítið hafa velt því fyrir
sér, vinsældirnar séu ekki markmið
í sjálfu sér. Hann hafi þurft að axla
mikla og þunga ábyrgð sem öfluðu
honum óvinsælda.
„Nei, og ég hef hef lítið velt því fyr­
ir mér. Stjórnmálaþátttaka mín hefur
aldrei snúist um mig eða mínar vin­
sældir. Ég þurfti sem ráðherra að axla
ábyrgð á niðurskurði, atvinnuleysi
og skuldum heimilanna og gerði mér
alltaf grein fyrir að það væru ekki
verkefni sem væru til vinsælda fallin.
Eina sem máli skiptir er að vinna af
heilindum og ábyrgð. Sama á nú við
þegar ég er formaður flokksins. Þá
skiptir bara máli að flokkurinn nái
árangri. Það er að gerast, fylgið er að
vaxa og traust og ánægja stuðnings­
manna flokksins með málflutning
hans fer vaxandi. En það mun taka
langan tíma að vinna aftur traust
allra þeirra sem kusu að styðja aðra
flokka við síðustu kosningar og afla
flokknum nýs stuðningsfólks.“
„Eins og ég næði ekki andanum“
Átökin á þingi eftir hrun eru enn í
baksýnisspeglinum. Hrunið reyndi á
Árna Pál. Segist oft hafa liðið eins og
hann væri að drukkna. Eins og hann
næði ekki andanum.
„Ég held að hrunið sjálft –
haustið 2008 – séu hrikalegustu at­
burðir sem ég eigi nokkurn tíma eft­
ir að lifa í stjórnmálum. Ég upplifði
svo sterkt áfallið, sorgarferlið. Dag­
ana eftir hrunið lagði ókunnugt fólk
lykkju á leið sína til að færa fram
hvatningu og góðar óskir. Nokkrum
vikum seinna stóð maður á félags­
fundi í kjördæminu þar sem fullt
var út úr dyrum og vonleysið var
alls ráðandi. Enn nokkrum vikum
seinna hafði reiðin tekið völd.
Stjórnvöld áttu erfitt með viðbrögð
því ráðamenn voru líka í áfalli og
sama mátti segja um embættiskerf­
ið allt. Þetta var ótrúlegur tími og
mikilvægt að við látum þessa lífs­
reynslu lifa með okkur og lærum af
hruninu og aðdraganda þess. Þess
vegna þarf ný vinnubrögð í íslenska
stjórnsýslu og stjórnmál. Við þurf­
um fagmennsku, verðleikasamfé­
lag og hvatningu til málefnalegrar
umræðu, ekki þöggun, klíkuskap og
vinasamfélag.
Ráðherratíðin rétt í kjölfar hruns
var ægilegt verkefni, að þurfa að
gera það sem enginn jafnaðarmað­
ur vill gera, skera niður framlög til
velferðarmála á sama tíma og þörf­
in var brýnust. Atvinnulausum
fjölgaði um þúsundir frá mánuði
til mánaðar og tugþúsundir stóðu
frammi fyrir að tapa húsnæði sínu
vegna skulda. Engin úrræði voru til
og þau þurfti að skapa frá grunni í
kapphlaupi við tímann. Mér leið
oft eins og ég væri að drukkna,
eins og ég næði ekki andanum.
Sama hversu seint ég fór heim úr
vinnunni, var ég með samviskubit
og þótti ekki nóg að gert.“
Sér ekki eftir neinu
Hann sér þó ekki eftir neinu og vill
horfa fram á veginn. Mistök eru til
að læra af, trúir hann. „Ég kann ekki
að sjá eftir neinu – það gleymdist
að setja í mig eftirsjána. Ég trúi því
að mistök séu til að læra af og því
sé ekki ástæða til að sjá eftir þeim.
Allt sem ég hef ákveðið að yfirveg­
uðu máli hef ég ákveðið eftir bestu
yfirvegun og þekkingu á þeim tíma
sem ákvörðun var tekin og get því
ekki séð eftir þeim ákvörðunum.“ n
„Mér leið oft
eins og ég
væri að drukkna,
eins og ég næði
ekki andanum.
Áfall og sorg „Sama hversu seint ég fór heim úr vinnunni, var ég með samviskubit og þótti ekki nóg að gert,“ segir Árni Páll.