Dagblaðið Vísir - DV - 08.07.2014, Qupperneq 16

Vikublað 8.–10. júlí 201416 Fréttir Erlent
Endalok Íraks
n Uppreisn súnníta n kúrdar nýta tækifærið n sjítar í vörn n Endalokin blasa við
E
ndalok ríkisins Íraks blasir við.
Gífurlega öflug uppreisn öfga-
sinnaðra súnníta hefur sölsað
undir sig nærri þriðjung lands-
ins. Hermenn Íslamska rík-
isins - oft nefnt eftir enskri skamm-
stöfun, ISIS – eru við borgarmörk
höfuðborgarinnar Bagdad og bendir
fátt til að ríkisvaldið ráði við uppreisn-
arbylgjuna. Hinn venjulegi her lands-
ins er kominn að þolmörkum og segja
má að nú berjist fylkingar sín milli - en
ekki ríki á móti uppreisnarmönnum.
Kúrdar, sem hafa lengi þráð sjálfstæði,
nýta sér upplausnina og vilja þjóðarat-
kvæðisgreiðslu um sjálfstæði.
Í fréttaflutningi af borgarastríðinu í
Írak nýverið hefur sjónum nær alfarið
verið beint að Íslamska ríkinu, en átök-
in eru þó nokkuð flóknari og má segja
að sjö mismunandi fylkingar berj-
ist um framtíðar yfirráð í Írak. Kortið
sem er hér til hliðar sýnir glögg-
lega að í grófum dráttum er í
raun um að ræða þrjár
megin fylkingar.
Íslamska ríkið stýrir því svæði þar
sem súnnítar eru í meirihluta, rík-
isvaldið stýrir því svæði þar sem
sjítar eru í meirihluta, og
að lokum stýra Kúrd-
ar þeim svæðum
þar sem þeir eru
í meirihluta. Lík-
ur eru á að Írak
klofni í þessa
þrjá hluta innan
skamms. Rekja má
uppreisnarbylgj-
una að einhverju
leiti til valda-
misvægis á milli
sjíta og súnníta,
þeir fyrrnefndu
eru rúmlega sex-
tíu prósent og
leiða ríkis-
stjórn lands-
ins. n
Hjálmar Friðriksson
hjalmar@dv.is
Þ
ví lengur sem dregur á uppreisn
súnníta því minni munur verður á
íraska ríkinu og hersveitum sjíta.
Raunar má segja að ein helst ástæð-
an fyrir því að soðið hafi upp úr er að sjítar
eru langvaldamesti í ríkisstjórninni. Rúm-
lega sextíu prósent íbúa Írak eru sjítar og
varð það til þess að flokkur núverandi for-
sætisráðherra fékk nærri þriðjung atkvæða
í þingkosningum í apríl. Nouri al-Maliki
forsætisráðherra er sjíti. Afleiðing þessa
valdamisræmis er að fylkingar svo sem
Naqshbandi bræðrareglan, sem er með ver-
aldlegar áherslu, og Íslamska ríkið, sem stýrt
er af ofsatrúarmönnum, hafa unnið saman
fremur en að berjast gegn hvor öðrum.
Hinn venjulegi her íraska ríkisins er
kominn að endamörkum, meðal annars
vegna gífurlegs liðhlaups. Uppistaða þeirra
sem berjast nú gegn Íslamska ríkinu og
öðrum uppreisnarhópum er því nær alfar-
ið sjálfboðaliðar úr röðum sjíta. Þrettánda
júní síðastliðin gaf erkiklerkur sjíta í Írak,
Ali Sistani, út almennt herútboð og svöruð
margir því kalli. Afleiðing valdaeinokun-
ar sjíta er því í dag að ríkisvald Írak ræður
einungis yfir því svæði þar sem trúarhópur-
inn er í meirihluta.
Ríkisstjórn sjíta
Tannlaus her
Sjálfstætt
Kúrdistan
Írakska ríkið
Íslamski her Íraks
Kúrdar
U
m tíma stóð Íslamski her Íraks ekki al-
veg undir nafni því í kjölfar fráhvarfs
Bandaríkjahers frá Írak árið 2011 lagði
fylkingin að mestu niður vopn. Í stað
uppreisnarhers kom stjórnmálaflokkur sem
leggur áherslu á stofnað verði til ríkis allra
súnníta Araba. Í upphafi árs virðist fylkingin
þó hafa vígbúist á ný og segja talsmenn fylk-
ingarinnar að þúsundir vígamanna standi
undir gunnfána sínum. Það er þó talið ólík-
legt að slíkar yfirlýsingar endurspegli raun-
veruleikann. Hermáttur Íslamska hersins
veiktist mjög í kjölfar þess að þeir lögðu nið-
ur vopn og margir herskáustu meðlimir fóru
yfir til Íslamska ríkisins. Hefur Íslamski her-
inn gefið ríkisstjórn Írak þann afarkosti að
annaðhvort verið gefið eftir og stofnað verði
ríki súnníta Araba eða að gera sig tilbúna fyrir
hertöku Bagdad. Samband Íslamska hersins
og Íslamska ríkisins einkennist fremur af
samstarfi en togstreitu. Bakland Íslamska
hersins er í Diyala og Salahuddin fylkjum.
Forsætisráðherra
Nouri al-Maliki kýs í þing-
kosningum í apríl. Rekja
má borgarastríðið að miklu
leyti til valdamisræmis
milli súnníta og sjíta.
l
íkt og sjá má á kortinu þá stjórna
Kúrdar nokkuð stóru landsvæði
í norðaustur hluta Írak, en Kúrd-
ar hafa barist fyrir sjálfstæðu ríki
um áratugaskeið. Her Kúrda nefnist Pes-
hmerga, sem þýða mætti sem þeir sem
standa andspænis dauðanum. Þrátt fyrir
að Kúrdar njóti
þess að hafa sitt
eigið sjálfstjórnarríki
innan Írak þá berjast
þeir leynt og ljóst fyrir
algjör sjálfstæði, og gæti
það orðið ein afleiðing
borgarastríðsins og hafa
Kúrdar því ákveðna lykil-
stöðu. Höfuðborg Kúrda
er Erbil. Enn sem komið er berst her Kúrda eingöngu
við uppreisnarfylkingar en óvíst er þó hvort þeir
skili aftur því landsvæði sem þeir hertaka til
íraska ríkisins. Á dögunum hertók Peshmerga
borgina Kirkuk af Íslamska ríkinu, en óvíst
er hvort Kúrdar nái að halda henni. Fyr-
ir helgi kallaði Massoud Barzani, forseti
ríkisstjórnar sjálfstjórnarsvæð-
is Kúrda, eftir atkvæðagreiðslu
um sjálfstæði Kúrda. Verði
atkvæðagreiðslan að
raunveruleika
mun það þýða
endalok Írak,
þar sem telja
má líklegt
að hún
yrði af-
gerandi í
þágu sjálf-
stæðis.
n Kúrdar
n Íslamska ríkið
n Íraska ríkið
Mosul
Falluja
Kirkuk
Basra
Bagdad
Arbil