Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.2008, Blaðsíða 15

föstudagur 3. október 2008 15Helgarblað
fimmtudagur 3. apríl 20088
Fréttir DV
Stefán Úlfarsson
Ásgeir Jónsson
Stefán Úlfarsson, hagfræðingur hjá
Alþýðusambandi Íslands, segir vel
mega búast við því að vaxtagjöld
sem hlutfall af ráðstöfunartekj-
um heimilanna hafi aukist veru-
lega samhliða efnahagsþróuninni
að undanförnu. ASÍ vinnur nú að
því að kanna hversu mikið vaxta-
byrði heimilanna hefur breyst síð-
ustu 2 til 3 árin. Árið 2005 námu
vaxtagjöldin hátt í 10 prósentum
af ráðstöfunartekjum, miðað við 6
til 7 prósent fyrir tíu árum. Ætla má
að afborganir og vextir af húsnæði
vegi í dag að meðaltali um 20% af
útgjöldum heimilanna.
Íþyngjandi vaxtabyrði
Stefán bendir á að undanfarin ár
hafi sum heimili getað létt á vaxta-
byrði sinni með endurfjármögnun
lána, lengingu lánstíma eða lán-
töku í erlendri mynt. Nú eru þessir
möguleikar ekki lengur fyrir hendi
og hafa fjármálaleg skilyrði heim-
ila farið versnandi. „Þetta má bæði
sjá í verðtryggðum lánum, þar sem
verðbólga mælist nú 8,7 prósent
á ársgrundvelli og höfuðstóllinn
hækkar samsvarandi þeirri þróun.
Þá hefur veikari króna áhrif á er-
lendu lánin, þar sem æ fleiri krón-
ur þarf til að borga til baka erlendu
lánin. Það er ekki hægt að skjóta á
hver vaxtabyrðin er í dag, en hún er
þegar orðin íþyngjandi þegar hún
er orðin 10 prósent af ráðstöfunar-
tekjum,“ segir Stefán.
Frá árinu 1994 til ársins 2005
jukust vaxtagjöld úr 6,7 prósentum
í 9,8 prósent sem hlutfall af ráðstöf-
unartekjum, eða um 45 prósent. Til
samanburðar er hlutfallið 4 til 5
prósent innan Evrópusambands-
ins, á milli 3 og 4 prósent í Svíþjóð
og enn minna í Finnlandi.
Þorvaldur Gylfason, prófessor í
hagfræði við Háskóla Íslands, seg-
ir almennt gilda að húsnæðis-
kostnaður megi vera allt
að þriðjungur af ráð-
stöfunartekjum
heimilanna.
„Það er aft-
ur á móti
ekki al-
gild
regla,“
seg-
ir Þor-
vald-
ur.
Erfitt fyrir
fyrstu
húsnæðis-
kaup
Stefán segir
þessa þróun sér-
staklega erfiða
fyrir þá sem eru að
stíga sín fyrstu skref
í húsnæðiskaupum.
Árni Mathiesen fjár-
málaráðherra
hefur lagt
frumvarp fyrir Alþingi þar sem
gert er ráð fyrir að stimpilgjöld af
fyrstu íbúðakaupum verði afnum-
in 1. júlí. Stefán segir aðgerðirnar
vissulega koma til með að minnka
kostnaðinn af því að koma sér upp
húsnæði. „Þetta skiptir samt eng-
um sköpum miðað við
hvað húsnæðislánin
eru há, hve verð-
bólgan er mik-
il og hversu
veik krón-
an er.
Þessir
þættir
valda
því að
byrðin
verður
mjög
þung.
Hags-
munum
allra er
langbest
borgið með
því að
vinda
ofan af verðbólgunni, sem dreg-
ur úr kaupmætti og hefur áhrif á
vaxtagjöldin. Þó meðalheimilið
geti tekist á við þetta, getur þetta
verið mjög íþyngjandi fyrir þá
sem eru að koma inn
á húsnæðismark-
aðinn. Okkur hjá
ASÍ langar að
skoða sérstak-
lega áhrifin á
þann hóp,“
segir Stef-
án.
Önnur
útgjöld
hækka
einnig
Stefán
segist einn-
ig búast við
því að aðr-
ir stórir út-
gjaldaliðir,
líkt og matar-
innkaup og sam-
göngur, hafi hækk-
að verulega. Stefán
segir matvælaliðinn
hafa minnkað á und-
anförnum árum
eftir því sem
landið hef-
ur þróast. „Í
tengslum
við boðað-
ar verð-
hækkanir á
matvæla-
verði má
þó búast
við því að
umskipti
verði á
þessu,“
segir Stef-
án.
Fjárhagsstaðan góð
Ásgeir Jónsson, forstöðumaður
greiningardeildar Kaupþings, segir
að þrátt fyrir að vaxtabyrðin hækki
sé fjárhagsstaða heimilanna góð al-
mennt séð. „Þegar talað er um fjár-
hagsstöðuna er hún að ýmsu leyti
öruggari en áður hjá þeim sem hafa
tekið verðtryggð lán. Seðlabanki Ís-
lands hefur hækkað stýrivexti al-
mennt til að þyngja vaxtabyrðina
og minnka einkaneyslu. Þeir sem
hafa komið nýir inn á markaðinn
bera þyngstu byrðina, ásamt þeim
sem þurfa á yfirdráttarlánum að
halda eða þeir sem tóku gengis-
bundið lán,“ segir Ásgeir.
Ásgeir telur að afnám stimp-
ilgjalda á fyrstu íbúð komi ekki
til með að hafa mikil áhrif á hús-
næðismarkaðinn eins og staðan
er núna, í ljósi hárrar verðbólgu og
hárra vaxta. Hann telur að skyn-
samlegast væri að stimpilgjöld
væru afnumin almennt.
Vaxtabyrðin
út fyrir öll mörk
róbErt hlynur baldurSSon
blaðamaður skrifar: roberthb@dv.is
„Þetta skiptir samt engum sköpum miðað vi
ð
hvað húsnæðislánin eru há, hve verðbólgan
er
mikil og hversu veik krónan er.“
afborganir af húsnæði stór hluti af ráðst
öfunartekjum
Hlutur húsnæðiskostnaðar af ráðstöfunart
ekjum hefur aukist
síðustu árin. Síðasta vor var hann í kringum
20 prósent en
búist er við því að hann hafi hækkað mikið
á því ári sem nú er
liðið. almennt gildir að hlutfallið megi ekk
i fara yfir þriðjung.
Erfiðleikar hjá fyrstu húsnæðiskaupendu
m
Stefán Úlfarsson segir verulega erfitt fyrir f
ólk að koma inn
á markaðinn til fyrstu húsnæðiskaupa eins
og staðan er.
Hann segir að afnám stimpilgjalda af fyrstu
íbúð breyti litlu. Staða heimilanna góð Ásgeir Jónsson segir
stöðu
heimilanna almennt góða þrátt fyrir aukna
vaxtabyrði.
F r j á l s t , ó h á ð d a g b l a ð
þriðjudagur 29. aPrÍL 2008 dagbLaðið vÍsir 77. tbL. – 95. árg. – verð kr. 295
besta rannsóknarblaðamennska ársins
dv.is
glímir við
rólegan
markað
Vernharð þorleifsson:
SkrímSlið í
auSturríki
fréttir
Jósef fritzl lét líta út fyrir að 18 ára dóttir hans hefði strokið að heiman árið 1984.nú er ógeðslegt leyndarmál hans komið upp á yfirborðið. hann hélt henni fanginni í 24 ár og eignaðist með henni sJö börn beint undir fótum grunlausrar eiginkonu sinnar.
erfiðara að vinna í lottóinu
Verðbólguskotið Vegur að íbúðakaupendum:
Risahækkun
fasteigna
lána
versta verðbólga í 18 ár
ríkisstjórnin fylgist með
fréttir
lottótölunum Verður fJölgað í 40 í næsta mánuði. sá sem kaupir 10 raðir í Viku ætti að fá stóra Vinninginn innan 150 þúsund ára.
Þriðjudagur 29. apríl 20088
Fréttir DV
Verðbólga í 20 ár
25,2%
Desember 1989
12,0%
september 1990
íslendingar bjuggu
við óðaverðbólgu.
Eitthvað varð að gera
og svarið var þjóðarsátt.
9,2%
nóvember 1990
Síðasta skipti sem
verðbólga mældist
meiri en í dag.
Verðbólga lækkaði hratt
við þjóðarsátt og fór undir
tíu prósent og niður í
fimm prósent næsta vor.
8,2%
nóvember 1991
-0,1%
nóvember 1994
Verðbólga hækkaði
tímabundið á fyrsta ári
Viðeyjarstjórnar.
Mikill samdráttur
einkenndi kjörtímabilið
1991 til 1995 og þá varð
verðhjöðnunar vart, en
aðeins í einn mánuð.
0,9%
október 1998
Verðbólgan var lítil
seinni hluta tíunda
áratugar síðustu aldar.
RISAHÆKKUN FASTEIGNALÁNA
„Ég er þeirrar skoðunar að samfé-
laginu beri að aðstoða þetta fólk.
Auðvitað eigum við hvert og eitt að
bera ábyrgð á því sem við gerum, ég
tala nú ekki um þegar lagt er í stórar
fjárfestingar líkt og íbúðarkaup. Það
breytir því þó ekki að fólk var nánast
teymt inn í þetta. Bankarnir komu
með lánasprengju á tiltölulega lág-
um vöxtum og ég lái ekki ungu fólki
að hafa stokkið til,“ segir Grétar Þor-
steinsson, forseti Alþýðusambands
Íslands.
Aðstoð samfélagsins til handa
þeim sem vaða nú skuldafen vegna
stórra fjárfestinga á undanförn-
um árum þyrfti að útfæra frekar að
mati Grétars en gæti komið til með
greiðslufrestun, svo dæmi sé tek-
ið. Honum finnst það allt of mikil
einföldun að setja alla ábyrgðina á
hendur þeirra sem fjárfestu.
Verðbólga á Íslandi hefur ekki
verið meiri í átján ár. Síðastliðna tólf
mánuði hefur vísitala neysluverðs
hækkað um 11,8 prósent. Undan-
farna þrjá mánuði hefur hún hækk-
að um 6,4 prósent sem jafngildir 28
prósent verðbólgu á ári.
Verðbólgan er töluvert meiri held-
ur en greiningardeildir bankanna
höfðu spáð. Glitnir komst næst með
10,2 prósenta spá sinni. Landsbank-
inn spáði 10,1 prósents verðbólgu og
Kaupþing tíu prósent.
Horfa á lánin sín hækka
Venjuleg húsnæðislán hækka
gífurlega í júní þegar verðtrygg-
ing vegna verðbólguskotsins í mars
kemur inn í lánaupphæðina. Þeir
sem í dag borga af 20 milljóna króna
láni þurfa í júní að borga af tæpum
700 þúsund krónum til viðbótar.
Lánið hækkar sem því nemur á ein-
um mánuði, eingöngu vegna verð-
bólguhækkunar.
Húsnæðislán sem stendur í 30
milljónum verður orðið að 31 millj-
ónar króna skuld í júní. Þannig lækk-
ar lánið ekki eins og eðlilegt væri,
heldur hækkar. Verðbólgan leiðir
því til þess að 40 milljóna króna lán
verður von bráðar að 41,4 milljóna
króna láni. Miðað við 12 mánaða
verðbólgu í 11,8 prósentum hækkar
lánið í 44,7 milljónir á einu ári.
Bílalánin hækka hlutfallslega
jafnt en snerta budduna síður.
Tveggja milljóna króna bílalán er
orðið 68 þúsundum krónum hærra í
sumarbyrjun, en þá er ekki tekið til-
lit til afborgana í millitíðinni. Fjög-
urra milljóna lán hækkar á sama
tíma um 136 þúsund krónur vegna
verðbólgu. Hjá mörgum verður
staðan því væntanlega sú að höfuð-
stóll lánsins stendur í stað þrátt fyrir
að borgað sé af því.
Máttvana ríkisstjórn
„Engin ríkisstjórn í tuttugu ár
hefur verið jafnmáttvana gegn efna-
hagsástandinu,“ segir Guðni Ágústs-
son, formaður Framsóknarflokks-
ins. Verðbólgan hefur ekki hækkað
jafnmikið í tvo áratugi og ekki verið
hærri í átján ár. „Forsætisráðherra
ber þar meiri ábyrgð en nokkur ann-
ar,“ sagði Guðni.
Í upphafi óundirbúinna fyrir-
spurna á Alþingi í gær kom Guðni
upp í pontu. Hann beindi spurning-
um sínum til Geirs H. Haarde for-
sætisráðherra, en ekki fyrr en Guðni
hafði hrósað Geir fyrir að mæta yfir-
höfuð á þessum viðsjárverðu tímum.
„Það verður að segja honum til virð-
ingar að hér situr hann. En það verð-
ur að segja eins og í Njálu að hann
striti við að sitja,“ sagði Guðni.
Vítavert gáleysi
forsætisráðherra
Að mati Guðna er nauðsynlegt að
ríkisstjórnin bretti upp ermarnar í
stað þess að firra sig ábyrgð og horfa
til Seðlabankans. Þar hafa vextir nú
verið hækkaðir í 21 skipti í röð án
þess að nokkuð bíti á verðbólguna
sem nú er orðin sú hæsta í heimi.
Því má líkja því við vítavert gáleysi
forsætisráðherra að grípa ekki inn
í sjálfur. Guðni er harðorður. „Verð-
bólgan vex, vandræðin vaxa. Ég tel
að ríkisstjórnin eigi að segja af sér.“
Geir lét sér fátt um finnast og
gantaðist með þessi orð Guðna: „Nú
vantaði bara að háttvirtur þingmað-
ur segði að hann sjálfur byðist til að
taka við.“ Þó viðurkenndi Geir að nýj-
ar verðbólgutölur væru mjög slæm-
ar, mun verri en búist hafði verið
við. Hins vegar hafi legið fyrir að við
myndum fara í gegn um verðbólgu-
kúf og sú staðreynd að verðbólgan
hafi aukist þetta mikið á jafnskömm-
um tíma og raun ber vitni sýni að lík-
legt sé að verðbólgan muni fara hratt
minnkandi.
Leysir aðeins hluta
af vandanum
Lækkun á gengi íslensku krón-
unnar og hækkun hrávöruverðs á al-
þjóðamörkuðum hefur leitt til mik-
illar verðhækkunar. Til að reyna að
sporna við þessu var í gær tilkynnt
að ríkisstjórnin ætli að leggja fjór-
ar milljónir í verkefni sem unnin
verða í samvinnu við ýmsar stofnan-
ir og fyrirtæki. Fjárveitingin var veitt
að beiðni Björgvins G. Sigurðsson-
ar viðskiptaráðherra sem lagt hefur
„Það breytir því þó
ekki að fólk var nánast
teymt inn í þetta. Bank-
arnir komu með lána-
sprengju á tiltölulega
lágum vöxtum.“
ErLa HLynsdóttir
blaðamaður skrifar: erla@dv.is
Húsnæðislán hækka Þrjátíu milljóna
króna íbúðalán verður orðið að láni upp
á rúma þrjátíu og eina milljón í júní,
eingöngu vegna vaxandi verðbólgu.
DV Fréttir
Þriðjudagur 29. apríl 2008 9
9,4%
janúar 2002
Netbólan sprakk og
verðbólgan fór á fullt
skömmu eftir aldamót.
8,6%
ágúst 2006
11,8%
apríl 2008
Mesta
verðbólga frá því
landsmenn náðu
óðaverð-
bólgunni niður
með þjóðarsátt.
Verðbólga hefur
verið mikil hin síðari
ár og tók kipp fyrir
tæpum tveimur árum.
sérstaka áherslu á neytendur eftir að
hann tók við embætti.
Alþýðusamband Íslands mun
beita sér í auknu verðlagseftirliti í
takt við verkefni viðskiptaráðuneyt-
isins. Grétar Þorsteinsson, forseti
sambandsins, segir þessi verkefni
vissulega skref í rétta átt en þó ljóst
að vandamálið verði ekki leyst með
þeim einum. „Þessar aðgerðir hafa
klárlega áhrif á verðlagið, sérstak-
lega á sviði matvöru. Hins vega eru
allar vörur undir og allar tegundir
þjónustu. Þó að við sinnum matvör-
unum erum við ekki að leysa vand-
ann nema að takmörkuðu leyti,“ seg-
ir hann.
„Þvílík háðung!“
Guðni sagði í pontu að hann hefði
rætt við Grétar fyrr um daginn þar
sem hann sagðist sakna þess sam-
takamáttar sem einkenndi viðbrögð
ríkisstjórnarinnar á árunum 2001
og 2002 þegar grípa þurfti inn í erfitt
efnahagsástand. Munurinn, að mati
Guðna, lá í því að þá var Framsókn-
arflokkurinn í ríkisstjórninni ásamt
Sjálfstæðisflokki, í stað Samfylking-
ar nú.
Honum finnst lítið koma til þeirra
fjögurra milljóna sem ríkisstjórnin
virðist halda að eigi eitthvað í té við
verðbólgudrauginn: „Þvílík háðung!“
sagði Guðni og spurði Geir: „Er virki-
lega svona erfitt að eiga við Samfylk-
inguna í efnahagslegum úrræðum?“
Geir sagðist þó lítast svo á að Guðni
gerði sér ekki grein fyrir eðli verð-
bólgunnar.
Óprúttnir aðilar hækka í
skjóli verðbólgu
Í samtali við DV segir Grétar Þor-
steinsson að hækkun á verðlagi stafi
ekki eingöngu af verðbólgunni: „Það
er deginum ljósara að ýmsir hafa í
skjóli þessara verðhækkana nýtt sér
ástandið. Það er auðvitað skelfilegt
og kemur þessum aðilum sjálfum í
koll að lokum,“ segir Grétar. Hann
vill þó ekki gefa upp um hverja er að
ræða.
Miklar verðhækkanir að und-
anförnu skýrast margar hverjar af
hækkandi heimsmarkaðsverði, til
dæmis á olíu og kornvörum. „Ég ætla
ekki að leggja dóm á hvort einhverjar
þeirra séu um of,“ segir Grétar. Hon-
um þykir hins vegar alvarlegt að sum
fyrirtæki hafi notfært sér ástandið til
að græða enn meira á neytendum.
Grétar líkir ástandinu nú við stöð-
una fyrir um 30 árum þegar verð-
bólgan var í hámarki. „Þá hækkuðu
menn í skjóli hækkana sem rök voru
fyrir. Það var eitthvað sem ég hélt að
ég myndi ekki upplifa aftur,“ segir
hann.
Geir tók undir þessi orð Grétars á
Alþingi í gær og sagði ástæðu til að
vara sig á óprúttnum aðilum sem
hækka verð án gildra raka en halda
að þeir komist upp með það vegna
ríkjandi ástands.
Lægri tolla og lægri
vörugjöld
Jóhannes Gunnars-
son, formaður Neyt-
endasamtakanna,
bindur vonir við millj-
ónirnar fjórar og verk-
efnin í heild sinni:
„Með þessum aðgerð-
um er vonast til þess að
ákveðinn þrýstingur
verði settur á framleið-
endur, smásala og inn-
flytjendur að leita allra
ráða áður en hækkanir
komi út í verðlag. Síðan er
þetta líka hugsað þannig
að auka upplýs-
ingamiðlun og
hvetja neyt-
endur til
að láta vita
þegar þeim
finnst hækk-
anir vera
of miklar,“
segir Jó-
hannes.
Þó svo að Jóhannes sé nokk-
uð vongóður segist hann
hafa viljað að litið væri
til lengri tíma. „Ég vildi til
dæmis sjá yfirlýsingar um
lækkun vörugjalds og tolla
til að koma verðlagi niður.
Eftir því sem ég best veit er
ekki búið að útiloka neitt í
þessum efnum. Til dæmis
varðandi vörugjaldið. Við
eigum vonandi eftir að
sjá margþættari aðgerðir,
því stjórnvöld geta gert
meira.“
Til bjargar ungu fólki grétari
Þorsteinssyni finnst að samfélagið eigi
að aðstoða þá sem tekið hafa íbúðalán
að undanförnu. Hann láir ekki ungu fólki
að hafa stokkið á gylliboð bankanna.
Aukið aðhald að beiðni Björgvins g.
Sigurðssonar leggur ríkisstjórnin fram fjóra
r
milljónir til að auka aðhald í verðhækkunu
m.
Verðbólgan fer
minnkandi geir
Haarde viðurkennir
að verðbólgan sé
mun meiri en búist
var við en telur víst
að hún fari nú hratt
minnkandi.
Vill afsögn
ríkisstjórnarinnar
guðni Ágústsson
hvetur ríkisstjórnina
til að segja af sér
vegna þeirrar
óráðsíu sem nú ríkir
í efnahagsmálum.
að hans mati ber
geir Haarde
höfuðábyrgð á
ástandinu.
Íbúar í nágrannalöndum Íslands glím
a nú við
miklar verðhækkanir á heimsmarkaðsv
erði. En
vandi Íslendinga er meiri og umfangs
meiri en
vandi nágrannaþjóða okkar. Kjaftshög
gið sem
Íslendingar fá er þrefalt því auk þess a
ð glíma
við verðhækkanir á heimsmarkaði glím
a Íslend-
ingar við hækkanir vegna lækkunar kr
ónunnar
og í þriðja lagi vegna hækkunar á verð
tryggðu
og gengistryggðu lánununum.
Á áttunda og níunda áratugnum einke
nnd-
ist íslenskt efnahagslíf af óðaverðbólgu
. Seðla-
bankinn greip þó ekki inn í heldur var
það fyrst
og fremst fyrir tilstilli fulltrúa vinnumar
kaðarins
og almennings sem tókst að stilla verðbó
lgunni í
hóf. Árið 1990 var hin svokallaða þjóðar
sátt milli
aðila vinnumarkaðarins og hins opinb
era gerð.
Markmiðið var að auka jafnvægi í efnah
agsmál-
um sem höfðu verið í miklum ólestri
. Sáttin
byggðist á tímabundinni skerðingu ka
upmátt-
ar og gengisfestu sem leiddi til verðstöð
ugleika.
Þannig var fyrirtækjum í landinu gert
kleift að
ná betra jafnvægi í rekstri en mörg þei
rra voru
nálægt því að leggja upp laupana eð
a höfðu
þegar gert það. Kaupmáttur jókst hæg
t og ró-
lega eftir að þjóðarsáttin var gerð og v
ar fjögur
prósent árið 1991. Efnahagskerfið á Ísl
andi var
nánast komið að hruni. Með samstil
ltu átaki
var hægt að koma í veg fyrir efnahagsle
gt hrun.
Verðbólgan lækkaði og hefur haldist í
skefjum,
allt fram til dagsins í dag.
ÞREFALT KjAFTSHöGG „Við getum ekki hækkað verðið núna því þá vitum við að eftirspurn-
in minnkar og við töpum á því. Við
erum ekki í neinni aðstöðu til að
hækka einhliða. Þess vegna tökum
við á okkur höggið yfir sumarmán-
uðina og töpum vissulega á þessu,“
segir Þorsteinn Guðjónsson, forstjóri
Úrvals-Útsýnar.
Verðið á utanlandsferðunum í
sumar hækkar ekki fyrr en eftir sum-
arið en hækkun á utanlandsferð-
um hefur nú þegar orðið í Bretlandi.
Mesta álagning á utanlandsferð-
ir í Bretlandi hefur verið til Íslands
og Sikileyjar með ferðaskrifstofunni
Cox & Kings Travel. Fjögurra manna
fjölskylda þarf að borga 600 evrum
meira fyrir ferð sem átti að kosta
6000 evrur eða 73.200 krónur. Sterk-
ara gengi evrunnar en pundsins ger-
ir það að verkum að það er 17 pró-
sent dýrara að leigja bíl eða að fara
út að borða í þeim löndum sem hafa
evru fyrir gjaldmiðil. Þetta kemur
fram á fréttavef Daily Mail. Fyrirtæki
geta hækkað upprunalegt gjald um
tíu prósent.
Tapa á sumarferðum
Þorsteinn bendir á að flugið sé
borgað í dollurum og gistingin í evr-
um. „Kostnaðurinn á bak við sumar-
ferðirnar hefur hækkað en við erum
búin að semja við hótelin og flugfé-
lögin úti hvað mörg sæti og gisting-
ar við ætlum að kaupa, og við get-
um ekki breytt verðinu á ferðunum
núna.“
Eldsneytisverð 40 prósent af
heildarverði
Þorsteinn Guðjónsson reiknar
með því að ferðirnar hafi hækkað
um 40 prósent síðastliðið ár vegna
hækkandi eldsneytisverðs. „Það má
reikna með því að fyrir hverja krónu
sem olían hækkar hækkar heildar-
kostnaðurinn á fluginu um 0,4 pró-
sent,“ segir Þorsteinn. Hann bætir
við að áður hafi eldsneytið verið um
20 prósent af heildarverðinu. Spurð-
ur um horfur fyrir næsta sumar segir
Þorsteinn að hann geti ekkert sagt
fyrir um hvernig það verður. „Það
væri eins ég ætti að spá fyrir um
hvernig veðrið yrði næsta sum-
ar. Ég get frekar svarað því í
október, núna erum við
að horfa á veturinn
og við stöndum
frammi fyrir
krónunni
og elds-
neytis-
verðinu
eins og
það er. Ég
sé fram á
hækkan-
ir í vetur
og þess-
ir tveir
áhrifavaldar munu hafa áhrif á verð-
ið í vetur,“ segir Þorsteinn.
Hækkandi olíuverð hækkar
fargjöld
Björgólfur Jóhanns-
son, forstjóri Icelandair
Group, segir að ef olíu-
verðið heldur áfram
að hækka leiði það til
hækkandi verðs á far-
gjöldum. „Ef olíuverð-
ið heldur áfram að vera
í þessum hæðum eru
engir hagræð-
ingarmögu-
leikar innan
félaganna
til að takast
á við það,
þannig
að ég
sé ekki
ann-
að en
að far-
miðar hækki til jafns við olíuverð-
ið. Það er auðvitað verið að vinna á
fullu til að sporna við þessu en þetta
eru það miklar hækkanir að fargjöld-
in koma til með að hækka. En ég get
ekkert sagt um hvernig þetta verður
næsta sumar.“
Olíugjald ófrávíkjanlegt
Icelandair setti olíugjald ofan á
flugfargjald í apríl og hækkaði þá
hvert flugfar um 3-5 evrur. Björgólf-
ur segir að olíugjaldið muni hækka
seinni hlutann í ágúst. „Olíugjaldið
sem slíkt er að verða eðlilegur hluti
af fargjaldinu,“ segir Björgólfur. „Það
hefur mikil áhrif á fargjaldið ef þú
ferð frá Evrópu til Bandaríkjanna. Þá
ertu jafnvel að borga 88 evrur í olíu-
gjald og 35 evrur frá Íslandi til Lond-
on. Flest flugfélög eru með varnir
á olíu og búin að festa verðið fyrir
sumarið. Fyrir okkur er það ljóst að
það verða töluvert miklar hækkanir
og ég kalla miklar hækkanir ef þarf
að hækka gjaldið um tíu prósent.“
ásTrún friðbjrönsdóTTir
blaðamaður skrifar astrun@dv.is
fyrir ódýra utanlandsferð
SíðaSti SénS
Olía „Farmiðar
hækka til jafns
við olíuverðið.“
ströndin á góðu verði „Kostnaðurinn á bak við sumarferð-
irnar hefur hækkað en við erum búin að semja við hótelin og
flugfélögin úti hvað mörg sæti og gistingar við ætlum að
kaupa, og við getum ekki breytt verðinu á ferðunum núna.“
Ódýrar sÓlarlandaferðir
Plúsferðir bjóða upp á gott tilboð á flugsætum til Alicante
fram í júlí sé bókað á Netinu. Flugvallarskattar innifaldir.
Verð frá 9.900 kr. aðra leið
Sólarlottó Plúsferða er ódýr kostur. Áfangastaðirnir eru Krít,
Marmaris, Costa del Sol og Mallorca. Ferðalangurinn velur
áfangastaðinn og ferðadaga, en tekur þátt í lottóinu varðandi
gistingu.
Verð frá 39.900 kr.
Fyrir þá sem vilja sól með haustinu getur ferð Úrval-Útsýn til
Albir reynst ódýr kostur. Verð miðast við þriggja manna
fjölskyldu í hálfu fæði og gistingu á fjögurra stjörnu hóteli í
viku frá 28. ágúst.
Verð á mann: 48.040 kr.
Heimsferðir bjóða „stökktu tilboð“ á sólarlandaferð til
Mallorca 25. júní eða 9. júlí í tvær vikur. Ferðalangar bóka flug
og gistingu og fá að vita um gististaðinn með fjögurra daga
fyrirvara. Verð miðast við 4 manna fjölskyldu í íbúð.
Verð á mann: 49.990 kr.
þriðjudAgur 17. jÚNí 200810
Fréttir DV
DV GEFUR MILLJÓN Farðu inn á dv.is og sláðu inn leyniorð dagsins.
Leyniorð dagsins
Geymið miðann
ADRENA38LINVið gef
um fim
m
10.000
kr
matark
örfur h
vern
virkan
dag
í júní
FERÐIR
DV fer hringinn um landið og kannar hvert hægt er
að fara og hvað er hægt að gera í sumarfríinu.
M I Ð V I K U D A G U R 2 5 . J Ú N Í 2 0 0 8
U M S J Ó N : K R I S T A H A L L k r i s t a @ d v . i s
leiðir liggja til allra átta
F r j á l s t , ó h á ð d a g b l a ð
dv.is
besta rannsóknarblaðamennska ársins
EldsnEytisvErðið hEfur náð nýjum og áður óþEkktum hæðum:
miðvikudagur 25. júní 2008 dagblaðið vísir 113 tbl. – 98. árg. – verð kr. 295
Á BARA
EFTIR AÐ
HÆKKA
GuðleG ábendinG
um að Gæta sín gunnar í krossinum spyr hvort þetta sé lokahrunið.
Hvít mynd af
svartri konu?
jón halldórsson Er ósáttur við að fá Ekki landvistarlEyfi fyrir Eiginkonu sína.
skjölum þEirra var hafnað og þótti mynd á ljósrituðu vEgabréfi hEnnar of dökk.
stjörnurnar
styðja börnin
56 blaðsíðna sérblað um fErðalög
innanlands fylgir dv í dag .
ég fer
í fríið
ríður til
að mótmæla
sigurveig sara Björnsdóttir hefur fengið nóg af háu Bensínverði og fer á hestBaki í vinnuna.
fréttir
Fékk Fisk á sjöundu
F r j á l s t , ó h á ð d a g b l a ð
dv.is
besta rannsóknarblaðamennska ársins
þriðjudagur 15. júlí 2008 dagblaðið vísir 127. tbl. – 98. árg. – verð kr. 295
Nýjar óhugNaNlegar upplýsiNgar koma fram í
raNNsókN á fósturheimiliNu illræmda á jersey.
Börnin myrt og
líkin Brennd
Fáum ekki
halldór BragasoN úr ViNum dóra
leNti í óVæNtri uppákomu þegar
haNN lék golf í stórViðri.
Fréttir
olíufélögiN hækkuðu eldsNeytisVerð eNN eiNu siNNi í gær:
Fólk
íslaNd uppfyllir ekki Nema tVö af fimm skilyrðum fyrir þátttöku í myNt-
BaNdalagi eVrópusamBaNdsiNs. VerðBólga og Vextir eru alltof há.
Fréttir
evruna
Bensínreikningurinn hækkar gíFurlega
kallað eFtir rannsókn á olíuFélögunum
Peningarnir
Búnir peNiNgaskortur fótBoltafélaga getur leitt til mikilla BreytiNga. lauN leik-maNNa koma til með að lækka.
Þu borgar
115 Þusund
kronum
meira
Fréttir
miðvikudagur 25. júní 20086
Fréttir DV
Sigurveig Sara Björnsdóttir
Ríður til að mótmæla
„Ég vil að menningin verði aftur
eins og hún var fyrr á öldinni sem
leið, að menn fari bara á hrossum út
í búð,“ segir Sigurveig Sara Björns-
dóttir, starfsmaður Íshesta, en hún
hefur fengið sig fullsadda af háu
bensínverði. Sara tók málin í sínar
hendur og ferðast nú ríðandi til og
frá vinnu.
Sara hefur útbúið hina bestu
aðstöðu fyrir hrossin úti í garði hjá
leigusala sínum, en sá fer að sögn
með henni í útreiðartúra. „Við ætl-
um bara að hafa þessar sláttuvélar
í garðinum,“ segir Sara og bendir á
að kostir hestsins sem fararskjóta
séu fleiri en bara bensínsparnaður.
„Þetta bæði dregur úr mengun og
fækkar banaslysum í umferðinni,“
bætir Sara við, auk þess sem hrossin
spara vinnuna í garðinum.
Yfirmaður Söru hjá Íshestum,
framkvæmdastjórinn Einar Bolla-
son, er einnig mikill fylgismaður
útreiða við dagleg störf. Hann lýsti
lausninni á bensínvandanum fyrir
hlustendum Bylgjunnar í viðtali um
daginn.
„Ég sagði bara mína skoðun á því
að ég vildi láta breyta þessum stóru
bílastæðahúsum niðri í bæ að hluta
til í hesthús og þjálfa bílastæðaverð-
ina upp í að sjá um hesta,“ segir Ein-
ar og bætir við að viðbrögðin hafi
ekki látið á sér standa. Yfir hann hafi
rignt bæði símtölum og tölvupóst-
um þar sem fólk lýsti hrifningu sinni
á þessum hugmyndum. „Menn hafa
gaman af þessu.“
Guðbrandi Sigurðssyni, aðal-
varðstjóra umferðardeildar lögregl-
unnar á höfuðborgarsvæðinu, líst
afar illa á aukna hestaumferð inn-
anbæjar. „Það gefur augaleið að það
færi ekki saman við borgarumferð-
ina,“ segir Guðbrandur og vísar í ný-
útgefna reglugerð um lögreglusam-
þykkt því til stuðnings.
Sigurveig Sara og
fararskjótinn Segir
hesta bæði ódýrari og
öruggari farkost en bíla.
Bensínið mun
hækka áfram
„Það varð smávægileg breyting á
heimsmarkaðsverðinu til hækk-
unar. Það sem reið baggamuninn
var gengi krónunnar,“ segir Magn-
ús Ásgeirsson, innkaupastjóri elds-
neytis hjá N1, um hækkun elds-
neytisverðs. Forsvarsmenn annarra
olíufélaga tóku í sama streng. Bens-
ínstöðvar landsins hækkuðu elds-
neytisverð umtalsvert í gær.
Hækkun um allt að fimm
krónur í gær
Flestar bensínstöðvar á land-
inu hækkuðu verð á bensín- og
dísilolíulítranum um þrjár krónur
í gær. Þess eru dæmi að verð ein-
stakra stöðva hafi hækkað um allt
að fimm krónur milli daga. Til sam-
anburðar lækkaði bensínverð um
tvær krónur á árs tímabili frá júní
2006 til sama mánaðar 2007.
Um er að ræða síðasta verð-
stökkið í þeirri röð hækkana sem
dunið hefur yfir undanfarið. Ekki
sér enn fyrir endann á hækkunun-
um.
Þegar blaðamaður ræddi við
Magnús upp úr hádegi í gær sagði
hann heimsmarkaðsverð hráolíu-
tunnunnar hafa hækkað um rúm-
an dollar frá því hann mætti til
vinnu fyrr um morguninn. Magnús
vildi þó ekki segja til um hvort fleiri
hækkanir væru í vændum.
Herkvaðning
neytendafrömuða
Síðasta útspil sjálfskipaðra neyt-
endafrömuða er eins konar her-
kvaðning sem gengur eins og sinu-
eldur manna á milli í tölvupósti. Þar
eru kaupendur eldsneytis hvattir til
að sniðganga tvö stærstu olíufélög
landsins til að koma af stað verð-
stríði. Þó er ljóst að ekki er við olíu-
félögin ein að sakast.
16. júní síðastliðinn náði heims-
markaðsverð á olíu methámarki
þegar tunnan kostaði tæpa 140
dollara. Síðan þá hefur verðið
lækkað um fimm dali, þótt enn sé
það æði sveiflukennt. Ofan á það
leggst lágt gengi krónunnar. Hún
tók hressilega dýfu í gær og lækkaði
um tæp þrjú prósent. Líkt og Magn-
ús bendir á er þar fólgin aðalástæða
hækkunar bensínverðsins í gær.
Tæp helmingshækkun
á aðeins ári
Með ólíkindum er hversu hratt
bensínverð hefur hækkað síðast-
liðið ár. Í júní á síðasta ári seldi
Skeljungur bensínlítrann á 124,6
krónur. Síðan þá hefur lítrinn hækk-
að um tæpan helming og kostar nú
hjá sama félagi 176,4 krónur. Bens-
ínverðið hafði ekki tekið nándar
viðlíka stakkaskiptum árin áður.
Fyrir ári kostaði 6.230 krónur að
fylla fimmtíu lítra bensíntank. Nú
fást aðeins um 35 lítrar fyrir sama
fé.
Lítrinn fer yfir tvö
hundruð krónur
„Það er stöðugt vaxandi eftir-
spurn eftir orku, sérstaklega olíu og
bensíni,“ segir Guðmundur Ólafs-
son, lektor í hagfræði við Háskóla
Íslands. „Sú eftirspurn mun ekki
minnka í bráð.“ Guðmundur telur
öruggt að bensínverð sé ekki á leið
niður, heldur komi þvert á móti til
með að hækka áfram.
Sá ótti sem verst
hrjáir marga er að
bensínlítrinn læð-
ist yfir hið geigvæn-
lega tvö hundruð króna
mark. Aðspurður hvort
honum finnist líklegt
að verðið fari svo hátt
fyrir áramót segist Guð-
mundur telja það geta
gerst.
HafSTeinn gunnar HaukSSon
blaðamaður skrifar hafsteinn@dv.is
Guðleg ábending
um að gæta sín
„Auður heimsins safnast til
þess landsvæðis sem aldin-
garðurinn var í upphafi. Þetta
held ég að sé guðleg ábend-
ing til allra um að gæta sín og
gera sig klára,“ segir Gunnar
Þorsteinsson, forstöðumaður
Krossins, um þær miklu bens-
ínhækkanir sem landsmenn
og fólk um allan heim hafa
orðið áþreifanlega vör við. „Við
eigum að hafa það í huga að
það er einn sem öllu stýrir og
stjórnar. Atburðarásin er fyrir-
sögð og þetta er hluti af henni.
Hækkandi bensínverð kemur
mér ekki á óvart. Auður er vald
og valdið er flutt á þennan
stað og það verður notað gegn
hinum vestræna manni. Menn
skyldu gæta sín. Það er tími til
kominn að skoða stöðu sína.
Maður spyr sjálfan sig
þegar þessar fjár-
málahremming-
ar eru um allan
heim og eng-
inn ræður við
neitt hvort
þetta sé þetta
lokahrun
sem við
eigum von
á eða hvort
við fáum
einhvern frest.
Kannski Geir H.
Haarde komi því
til leiðar.“
„Guðmundur telur öruggt að bensínverð
sé ekki á leið niður, heldur komi þvert á
móti til með að hækka áfram.“
Verð
bensín-
lítrans
20
04
1
05
,9
0
k
r
ó
n
u
r
20
05
1
09
,6
0
k
r
ó
n
u
r
20
06
1
26
,9
0
k
r
ó
n
u
r
20
07
1
24
,6
0
k
r
ó
n
u
r
20
08
1
76
,4
0
k
r
ó
n
u
r
29.04.2008
17.06.2008
25.06.2008
15.07.2008
bear sterns
styrkti
háskólann
Borgum
tíund
í vexti
F r j á l s t , ó h á ð d a g b l a ð
Fimmtudagur 3. aPrÍL 2008 dagbLaðið vÍsir 61. tbL. – 98. árg. – verð kr. 295
besta rannsóknarblaðamennska ársins
Vaxtaáþján þjóðarinnar hefur stóraukist síðasta áratug:
„býr rasisti í
þínu hverfi?“
fréttir
vinsælir í
kanada
>> Sprengjuhöllin
ætlar að gefa út aðra
plötu í haust. Sveitin mun spila á tveimur
tónlistarhátíðum í Kanada í maí og henni
var boðið á þá þriðju.
íslenskur meðaljón Borgar 10 prósent af ráðstöfunartekjum sínum í vaxtagjöld. Hlutfallsleg útgjöld íslendinga í Húsnæðisvexti eru þrefalt Hærri en Hjá svíum og
meira en tvöföld miðað við íBúa í evrópusamBandinu.
Þrefalt meira en Svíar
„Býr rasisti í þínu hVerfi?“ er yfirskriftin á dreifiBlaði sem andrasistar hafa dreift um hVerfi Viðars guðjohnsen, formanns landssamBands ungra frjálslyndra. Viðar segir að þar sé Verið að Vísa til sín Vegna gagnrýninnar umræðu um útlendingamál.
sex
smygluðu
kókaíni
í skóm
>> Sex menn hafa verið
ákærðir fyrir að smygla
rúmlega hálfu kílói af
kókaíni til landsins.
fréttir
leno
særir
samkyn-
hneigða
neytendur
hannar
galla-
buxur
Hún hefur verið valin í ástralskan
raunveruleikaþátt og beðin um að
hanna nýja gallabuxnalínu fyrir
Skandinavíumarkað. Ásdís Rán
Gunnarsdóttir er á uppleið.
>> Háskóli Íslands fékk tveggja millj-
óna króna styrk frá bandaríska
fjármálafyrirtækinu Bear Sterns sem
nýverið fór í nauðungarsölu.
bónus 4,6%
ódýrari
en krónan
03.04.2008
fréttir
F r j á l s t , ó h á ð d a g b l a ð
þriðjudagur 15. aPrÍL 2008 dagbLaðið vÍsir 69. tbL. – 98. árg. – verð kr. 295
besta rannsóknarblaðamennska ársins
að stela frá saMherjuM sínuM í liðinu.
ÁtjÁn Ára stúlka leitar lausna Á fjÁrhagsvanda:
Davíð lét
HeNDa ljóði
mattHíasar
skuldug
skólastúlka
í netvændi
Bankarnir lána ungu fólki án reynslu
„mistökin mín voru að fá mér visa-kort“
Þú tapar tveimur
milljóNum á ári
fréttir
ef þú Átt 20 milljóna króna fasteign Á 100 prósenta lÁni tapar þú tveimur
milljónum króna Árlega til 2010 samkvæmt spÁ seðlabanka Íslands.
>> Davíð Oddsson lét skipta út rúðu í Ráðhúsinu með ljóði Matthíasar Johannessen, ritstjóra Morgunblaðsins, því hann var ósáttur við leiðara.
15.04.2008
ingur í greiningu Glitnis, segir erfitt
að setja fram verðbólguspá í því sí-
breytilega árferði sem nú einkenn-
ir efnahagslífið. Hún býst þó við
að þegar verðbólgan verði mæld
á milli september og október hafi
hún hækkað um tvö prósent. Þannig
megi gera ráð fyrir að verðbólgan á
ársgrundvelli verði um sextán pró-
sent.
Hækkun verðbólgunnar merkir
að verðtryggð húsnæðislán hækka
sömuleiðis. Afleiðingarnar eru þó
víðtækari en þegar bylgja hækkana
reið yfir húsnæðismarkaðinn. Allir
landsmenn finna fyrir hækkun verð-
bólgunnar enda eiga þeir það sam-
eiginlegt að þurfa að hafa í sig og á.
Matvöruverslanir hafa verið treg-
ar til að gefa út hversu mikil hækkun
sé væntanleg enda gætu forsendur
þeirra hæglega breyst með skömm-
um fyrirvara eins og ástandið er nú.
Emil B. Karlsson, forstöðumað-
ur Rannsóknarseturs verslunarinn-
ar, segir ómögulegt að spá fyrir um
verðhækkanir á neysluvöru á næst-
unni. „Það væri eins og ég myndi
í byrjun fótboltaleiks giska á hver
staðan yrði í hálfleik. Þetta yrði bara
skot út í loftið,“ segir hann.
Fjórðungur af dagvöru sem seld
er beint til neytenda er innfluttur og
þegar gengið fellur um meira en
fimmtíu prósent á einu ári líkt og
nú hefur gerst, hefur það vitanlega
afleiðingar.
„Heildsalar hafa talað um að ef
hækkanir eru á bilinu fimm til tíu
prósent taki þeir hækkunina á sig
en þetta er auðvitað orðið miklu
meira. Ég held að enginn viti
neitt um framhaldið. Það
er algjör óvissa,“ segir
Emil.
Borga
aðeins
vextina
Fjöl-
skylda, sem
tók tuttugu
milljóna
króna verð-
tryggt lán
hjá Íbúða-
lánasjóði í september í fyrra, borgaði
157 þúsund þegar fyrsti gjalddagi var
1. október í fyrra. Nú er mánaðarleg
afborgun hins vegar komin upp í 175
þúsund krónur og hefur því hækkað
um átján þúsund á mánuði. Lánið
sjálft hefur einnig hækkað og stend-
ur í 22 milljónum.
Frjálsi fjárfestingabankinn hef-
ur vegna markaðsaðstæðna hætt að
veita bæði húsnæðis- og bílalán. Að-
alstarfsemi bankans felst nú í því að
þjónusta útistandandi lán.
Hans A. Hjartarson, sér-
fræðingur hjá Frjálsa fjárfestinga-
bankanum, segir bankann hafa hætt
útlánum í febrúar á þessu ári vegna
þess að markaðsaðstæður hafi ekki
boðið upp á það.
Fasteignalán eru um 99 prósent
útlána bankans og bílalán um eitt
prósent. Hans segist undanfarna
mánuði hafa fundið fyrir því að van-
skil hafi aukist en hefur ekki sundur-
liðað yfirlit yfir vanskil eftir gerð lána.
Til að koma til móts við viðskiptavini
í greiðsluerfiðleikum hefur bankinn
farið þá leið að bjóða fólki að greiða
aðeins vextina af láninu. „Ef þú ert
með fjörutíu ára lán helmingar það
greiðslubyrðina,“ segir Hans.
Viðskiptavinum léttir gjarn-
an að heyra af þessum mögu-
leika. „Engum þykir gott
að vera í þeirri stöðu að
þurfa að gera það en
fólki finnst ánægju-
legt að möguleikinn
sé fyrir hendi. Það
er kannski einhver
lausn á vandanum,“
segir Hans.
Hann vonast til
þess að bankinn
geti fljótlega far-
ið að veita útlán
á ný en segir að
í sveiflukenndu
efnahagsástandi
sé engin leið að
vita hvenær það
verði.
Bílum á nauðung-
aruppboði fjölgar
Hjá Vöku er haldið
uppboð á bílum á sex til
átta vikna fresti að jafn-
aði. Þar má segja að eins
dauði sé annars brauð
enda hafa flestir þeir bíl-
ar sem þar enda verið
teknir af eigend-
um sínum. „Það
er harmleik-
ur að baki
nauð-
ÞJÓÐARSKÚTA Í ÓLGUSJÓ
Framhald á
næstu síðu
Gefur á
algjör óvissa ríkir um
framhaldið. Menn halda í
vonina um að hagurinn
vænkist en óttast hið versta.
Skellur fyrir heimilin knútur
signarsson segir að verðlag komi til með
að hækka til muna sem verður enn einn
skellurinn fyrir íslensk heimili.
Mynd SiGurjón raGnar SiGurjónSSon
„Heimilislífið gæti hald-
ið áfram án þess að fólk
þyrfti að lýsa sig gjald-
þrota og stunda svarta
vinnu, lánveitendur
fengju meira af skuld-
inni greitt til baka.“
HópuppSaGnir í SaMHenGi
Hópuppsagnir það sem af er ári: 1.460
Samanlagður íbúafjöldi Seyðisfjarðar
og dalabyggðar: 1.422
SvörtuStu atvinnuleySiSSpár
7% atvinnuleysi: 11.992 manns án atvinnu
íbúafjöldi Garðabæjar: 10.139