Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.2008, Blaðsíða 40

föstudagur 3. október 200840 Helgarblað
ist svo sem skipaverkfræðingur frá
Norges Tekniske Högskole árið 1980.
Hann keypti í félagi við frændur sína,
Þorstein og Kristján Vilhelmssyni,
nær allt hlutafé í Samherja hf. árið
1983. Þorsteinn hefur verið forstjóri
félagsins allar götur síðan og Kristj-
án starfar þar sem framkvæmdastjóri
útgerðarsviðs. Þorsteinn Vilhelms-
son klauf sig hins vegar út úr rekstr-
inum eftir sársaukafullar deilur sem
lýst hefur verið nákvæmlega annars
staðar og verða því ekki raktar hér.
Upphafið að útgerðarveldinu
Samherja má rekja til þess að Þor-
steinn Már hafði séð ryðkláf liggja í
höfninni í Hafnarfirði. Þetta var tog-
arinn Guðsteinn GK sem gerður
hafði verið út frá Grindavík af útgerð-
arfélaginu Samherja með vægast sagt
lélegum árangri. Á endanum neydd-
ist útgerðin til að leggja skipinu.
Þorsteinn, sem hafði sérhæft sig í
því að frystivæða togara, sá tækifæri
í því árið 1983 að kaupa skipið og
breyta því í frystitogara. Hann kall-
aði til Þorstein Vilhelmsson sem var
skipstjóri á togaranum Kaldbaki EA.
Þorsteinn var þrátt fyrir ungan aldur
mikill aflaskipstjóri og augljós kost-
ur til að stjórna skipinu. Hann sló til
ásamt bróður sínum, Kristjáni vél-
stjóra. Það varð úr að þeir frændur
náðu samkomulagi við Landsbank-
ann um að kaupa útgerðina og Sam-
herji hf. varð til.
Á þessum tímapunkti var aðeins
einn frystitogari á Íslandi, Örvar HU,
sem rekinn var með góðum árangri.
Eftir miklar breytingar á togaranum
Guðsteini var hann orðinn fullbú-
inn frystitogari. Samherjafrændur
breyttu nafni hans í Akureyrin EA og
eitt mesta útgerðarævintýri Íslands-
sögunnar hófst. Skipið mokveiddi
og peningarnir streymdu inn. En svo
virtist ætla að koma babb í bátinn.
Kvótakerfið var tekið upp og svo virt-
ist sem Samherjaútgerðin færi illa út
úr þeirri aðgerð. Skip fengu skammt-
aðan kvóta eftir veiðireynslu undan-
farinna þriggja ára. Það þýddi að afli
Guðsteins GK var lagður til grund-
vallar og það dugði svo sannarlega
ekki til að halda skipinu úti. Stjórn-
völd brugðust við og sú undantekn-
ing var gerð að í stöku tilvikum mátti
miða kvóta við aflareynslu einstakra
skipstjóra. Það varð úr að kvóti Akur-
eyrinnar EA var grundvallaður á veiði
Kaldbaks í skipstjóratíð Þorsteins.
Þannig kom til svokallaður skip-
stjórakvóti en það fyrirkomulag var
gagnrýnt af mörgum þar sem gríðar-
leg verðmæti urðu til úr engu.
Samherji hf. tók strax flugið og
frændurnir möluðu gull með því að
veiða botnfisk og frysta. Farsældin
réðst af skipstjóra sem mokveiddi, og
þá ekki síður forstjóranum Þorsteini
Má sem rak fyrirtækið af snilld. Hann
lærði strax á kvótakerfið og rekstur-
inn blómstraði á sjó og landi. Skip-
ið kom með fullfermi að landi, mán-
uð eftir mánuð, og ryðkláfurinn frá
Grindavík var orðinn að sannkallaðri
gullnámu. Samherjafrændur urðu á
skömmum tíma stórefnaðir og sann-
kallaðir sægreifar í jákvæðustu merk-
ingu þess orðs. Sú saga er sögð af Þor-
steini Vilhelmssyni að hann hefði hitt
sjómann á mannamóti sem spurði
hvort hann væri ekki ríkur. Hermt er
að Þorsteinn hafi horft á hann drykk-
langa stund en síðan svarað: „Nei, ég
er ekki ríkur. Ég er moldríkur.“ Hvort
sem flökkusagan er sönn eða ekki er
ljóst að þeir frændur voru orðnir flug-
ríkir. Útgerðinni óx stöðugt fiskur um
hrygg og skipum útgerðarinnar fjölg-
aði hratt.
„Dýrasti skilnaður
Íslandssögunnar“
Þorsteinn Már kvæntist Helgu
Steinunni Guðmundsdóttur í apríl
1983, sama ár og hann eignaðist Sam-
herja. Þau skildu í fyrra og kallaði Séð
og heyrt það dýrasta hjónaskilnað
Íslandssögunnar. Þar var því einnig
haldið fram að skilnaður þeirra hefði
komið eins og þruma úr heiðskíru
lofti fyrir alla Akureyringa. Þorsteinn
og Helga eiga tvö uppkomin börn,
Kötlu sem er fædd 1982 og Baldvin
sem er árinu yngri. Þorsteinn er með
skráð lögheimili á Akureyri en sam-
kvæmt heimildum DV á hann einn-
ig íbúð í miðbæ Reykjavíkur. Helga er
bæði með skráð heimili á Akureyri og
á Seltjarnarnesi. DV náði tali af Kötlu,
dóttur Þorsteins. Hún vildi lítið láta
hafa eftir sér um föður sinn en sagði
þó að hún væri mjög stolt af honum
og að hann væri mjög góður faðir.
Þorsteinn er með mikla hand-
boltadellu og sleppti sér oft á KA-
leikjum áður fyrr að sögn þeirra sem
til þekkja. Varð jafnvel alveg arfa-
vitlaus. Ein frægasta sagan er þegar
hann stökk úr stúkunni í íþróttahöll-
inni niður á gólf, sem er um þriggja
metra fall, til að ná tali af dómurum
leiksins. Sagan segir að eftir leikinn
hafi Þorsteinn elt dómarana alla leið
út á flugvöll til að lesa þeim pistilinn.
KA ku ekki eiga algjörlega hug hans
og hjarta enn í dag því hann sé einn-
ig tengdur Val nokkrum tilfinninga-
böndum. Ekki óeðlilegt í ljósi þess
að sonurinn, Baldvin, hefur spilað
handbolta með Valsmönnum und-
anfarin ár.
Sjálfur æfði Þorsteinn skíði á yngri
árum og var mjög efnilegur. Einn við-
mælenda sagði að hann hefði getað
orðið á meðal þeirra bestu í greininni.
Hann hafi hins vegar haft vit á því að
hætta því engin framtíð væri í skíða-
mennsku á Íslandi. Handboltanum
gutlaði Þorsteinn aðeins í framan
af en fórnaði honum snemma fyrir
skíðin.
Ekki á heimavelli í
fjármálageiranum
Æskufélagi Þorsteins sem get-
ið var í upphafi telur hann ekki vera
á heimavelli í fjármálageiranum.
„Ég held að hann gæti plummað sig
áfram í þessum heimi, en held samt
að hann ætti að hafa vit á því að stíga
frá borði og snúa sér að því sem hann
er bestur í. Ég er alls ekki að segja að
hann sé slæmur í bankamálunum, en
miðað við það sem er búið að ganga á
og allt það sem er búið að segja und-
anfarna daga teldi ég skynsamlegt af
honum að ganga frá borði og eyða
kröftum sínum í annað.“
Eins og nærri má geta hefur for-
maður Sjómannafélags Eyjafjarðar,
Konráð Alfreðsson, haft mikil sam-
skipti við Þorstein í gegnum tíðina.
Konráð lýsir þessum norðlenska sæ-
greifa sem hörðum stjórnanda og
samningamanni.
„Og hefur alltaf verið. Það sem
mér hefur á hinn bóginn alltaf líkað
vel við í karakter Þorsteins er að hann
tekur rökum. Ef lögð eru fram rök fyr-
ir öðru en hann heldur fram gefur
hann sig með það. Hann er ekki einn
af þeim sem hangir á einhverri af-
stöðu eins og hundur ef haldbær rök
fyrir hinu gangstæða eru lögð fram.“
Óttinn fór, virðingin ekki
Margrét Ólafsdóttir hefur unnið
náið með Þorsteini síðastliðin sex ár,
eða frá því hún hóf störf sem aðstoð-
arkona hans hjá Samherja. Hún seg-
ir það forréttindi að fá að vinna með
honum. En til þess að það gangi upp
þurfi að hafa hraðar hendur. „Hann
hugsar hraðar og meira en við flest,“
segir Margrét. „Hann er oft á hraðferð
og menn þurfa að hafa sig alla við til
að halda í við hann.“ Til marks um
hversu mikið sé um að vera hjá Þor-
steini flestum stundum segir Margrét
að oft sjáist hann með tvo síma á lofti
í einu.
Þorsteinn er sanngjarn og kröfu-
harður að sögn Margrétar, og ekki síst
á sjálfan sig. „Hann vill vanda til verka
og gera allt vel sem hann tekur sér
fyrir hendur. Og það er ótrúlegt, þrátt
fyrir hraðann, hvað hann dettur nán-
ast alltaf niður á rétta ákvörðun.“ Að-
spurð um galla Þorsteins segir Mar-
grét engan gallalausan, en hún vill
ekki ræða gallana neitt sérstaklega.
Flestir viðmælenda blaðsins minnast
á skapið í Þorsteini og Margrét kann-
ast við þá hlið á honum. „En almennt
er hann mjög ljúfur í umgengni. Hitt
er orðið mjög sjaldgæft núorðið.“
Hvað ólgusjóinn í kringum Glitn-
ismálið varðar kveðst Margrét sjá
ákveðin líkindi með því og þegar eitt
af skipum Samherja, Baldvin Þor-
steinsson, strandaði á Meðallands-
fjörum fyrir fjórum árum. „Þetta er
sambærilegt að því leyti að hann
lendir í erfiðu verkefni og er þá á
fullu í því að bjarga hlutunum. Þeg-
ar skipið strandaði gaf hann sig al-
gjörlega hundrað prósent í það að
bjarga skipinu. Það er sama sagan
núna; hann stendur frammi fyrir erf-
iðu verkefni og gefur sig allan í það.
Björgun skipsins fór vel og við skul-
um vona að honum takist að bjarga
þessu skipi líka.“
Áður en Margrét tók við starfi að-
stoðarkonu Þorsteins fyrir sex árum
var hún aðalbókari Samherja. Hún
segir að fyrst eftir að hún hóf störf hjá
fyrirtækinu hafi hún litið til hans með
óttablandinni virðingu. „En þegar ég
fór að vinna náið með honum fór ótt-
inn en virðingin var áfram til staðar.“
Yfirburðamaður á sínu sviði
Samstarfsmaður Þorsteins í sjáv-
arútveginum til margra ára seg-
ir hann vera yfirburðamann á sínu
sviði. Hann hafi þá greind, áræðni og
þor sem þurfi til að ná toppárangri.
„Auðvitað er hann ekki einn í þessu,
en hann er í ökumannssætinu. Hann
hefur yfirburðaþekkingu í sjávarút-
vegi og þor til að gera hluti.“ Sam-
starfsfélaginn segir að ekki þurfi ann-
að en að horfa til þess sem Þorsteinn
og félagar í Samherja hafa gert; byrj-
uðu með tvær hendur tómar og hafa
byggt upp langstærsta sjávarútvegs-
fyrirtæki Íslands, og eitt stærsta sjáv-
arútvegsfyrirtæki í Norður-Evrópu og
þótt víðar væri leitað.
Þegar Þorsteinn tók við stjórnar-
formennskunni í Glitni fyrr á árinu
lækkaði hann laun allra í stjórninni
úr þeirri upphæð sem fyrri stjórnar-
menn höfðu fengið, þar með talin sín
eigin. Þá tilkynnti hann að starfsloka-
samningar heyrðu sögunni til á með-
an hann væri stjórnarformaður. Við-
mælendur DV eru sammála um að
það hafi sýnt vel hversu skynsamur
og jarðbundinn maður Þorsteinn er.
Sumir eru á því að Þorsteinn
eigi að halda sig við sjávarútveginn.
Nefndur samstarfsmaður hans seg-
ir hins vegar að þótt bankarekstur
sé ekki grundvallarfag Þorsteins sé
Sjálfstæðismaður Þorsteinn á góðri
stundu með Halldóri blöndal, þingmanni
sjálfstæðisflokksins til margra ára.
Þorsteinn er harður sjálfstæðismaður og
má velta því fyrir sér hvaða áhrif trúnaðar-
bresturinn á milli hans og davíðs hefur á
flokkspólitíska afstöðu hans í framtíðinni.