Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.2008, Blaðsíða 31

föstudagur 3. október 2008 31Helgarblað
Parísar í tíu ár og ráðlagði Svani að
gifta sig aldrei inn í Rockefeller-fjöl-
skylduna. Að hans sögn hafði hon-
um verið úthýst úr þeirri fjölskyldu
og hent úr landi. Svanur minnist þess
þegar götunnar menn voru smúlaðir
og þvegnir. „Svo fengum við ný föt
og að éta og vorum síðan sendir út á
nýjan leik.“
Hungrið var verst
Af ákveðnum ástæðum, sem
Svanur vill ekki fara nánar út í, gat
hann ómögulega farið heim. Hann
varð þreyttur á lífi útigangsmanns-
ins, en því fylgdi mikið hungur og
kaldar, einmanalegar nætur. Hann sá
auglýsingar frá frönsku útlendinga-
hersveitinni stöku sinnum blakta
fyrir framan sig en sagði þó ávallt við
sjálfan sig að hann myndi ekki gerast
hermaður.
En svo kom að því, hungrið og
eirðarleysið tóku að sverfa að og
Svanur hringdi í símanúmer sveit-
arinnar, af hálfum hug að eigin sögn.
Tveir menn frá útlendingahersveit-
inni voru mættir að sækja hann tíu
mínútum seinna og það var ekki aft-
ur snúið. Þeir fóru með hann á klúbb
þar sem nóg var um mat og drykk og
allt fljótandi í efnum. „Ég var orðinn
drukkinn og skrifaði undir pappírana
sem ég skildi ekkert í,“ segir Svanur
sem komst síðar að því hann hefði
skrifað undir algjöran þagnareið um
það sem hann myndi upplifa í sveit-
inni: „Að ég mætti ekki segja orð um
það sem ég sá, heyrði, upplifði eða
gerði.“ Þrátt fyrir það hefur hann
ákveðið að opna sig loks um reynslu
sína í sveitinni.
Þjálfun dauðans
Svanur fór í þriggja mánaða þjálf-
un í Marseille í Suður-Frakklandi.
Þjálfunin miðaðist við það að gera
mennina samviskulausa og meðvit-
aða um að þeir áttu að lifa af.
Sumir komust ekki í gegnum
þjálfunina og þeir hurfu. Svanur
orðar það svona: „Við vissum ekkert
hvort þeir hurfu eða hurfu ekki, en
þeir hurfu. Við getum líkt þessu við
nasistatímann. Þó að menn hafi vit-
að að gyðingarnir væru drepnir, þá
vissu menn það ekki alveg.“ Í kjölfar-
ið fór Svanur ásamt hundruðum her-
manna sveitarinnar í gegnum Líbíu
Gaddafis á eldgömlum rússneskum
trukkum. Hann segir góðan mór-
al hafa verið um borð í þá tvo daga
sem þeir keyrðu í gegnum heita eyði-
mörkina en minnist þess hve oft þeir
„... þurftu að þrífa helvítis byssurnar
vegna sandsins.“
Í Afríku á amfetamíni
Sveitin kom loks til Tsjad sem
liggur sunnan við Líbíu og setti upp
búðir í norðurhluta landsins. Svanur
segir skærur hafa geisað á milli ein-
hverra þjóðflokka en þeim hafi verið
nokk sama um það. Hann segir skila-
boðin hafa verið skýr og að þeir hafi
hlýtt fyrirmælunum. „Þessi þarf að
hverfa og hinn þarf að hverfa. Þessa
þarf að þurrka út og svo framvegis.“
Þeir gengu heilu dagana með 70
kílóa poka á bakinu í gífurlegum hita
og voru alltaf tilbúnir fyrir átök. Allir
hermenn fengu amfetamínskammta
sem Svanur segir að hafi á einhvern
hátt verið frábrugðið því amfetam-
íni sem hann hafði áður prófað. „Við
fengum bara þessa skammta, þetta
var eitthvað öðruvísi en amfetam-
ín, en þetta tókum við upp á hvern
einasta dag til að halda okkur gang-
andi.“ Svanur segir þá ekki hafa verið
komna til Afríku til að bjarga Frakk-
landi. „Við vorum skæruliðar og við
vorum búnir að selja okkur í hern-
að en við vissum ekkert. Okkur var
aldrei sagt hver hafði keypt okkur.
Við vissum ekkert hvert við vorum
að fara.“
Pytturinn
Svanur minnist pyttsins en það
var lítill járnkassi sem hermenn voru
settir í ef þeir óhlýðnuðust. Svanur
fékk einu sinni að dúsa í pyttinum
og lýsir þeirri hræðilegu lífsreynslu.
Hann neitaði að heilsa hershöfð-
ingja sem hafði talað opinskátt um
að auðvelt væri að fá nýja menn í
útlendingasveitina og því skipti litlu
máli þótt þeir færust. Svanur þurfti
að dúsa alsnakinn í þrjá daga í 60°C
heitum pyttinum.
Þegar hann var farinn að missa
þrótt segist hann hafa minnst þess
sem amma hans hafði einu sinni
kennt honum um Mahatma Gandhi.
Hún sagði að hann hefði sagt fólki að
leita inn á við ef það ætlaði að gera
eitthvað gott. „Vegna þess að allt er
hérna inni, guð er hérna inni. Þú ferð
út um allan heiminn en finnur það
ekki þar vegna þess að það er alltaf
hérna inni í okkur,“ segir Svanur sem
ákvað að leita inn á við í pyttinum.
Þar sem hann stóð segist hann hafa
séð eins og að fingur kæmi í gegn-
um stálið og sagt væri við hann: Ekki
leita inn á við, farðu heldur inn á við.
„Ég hugsaði mér að ég þyrfti að fara
inn á við og ég missti meðvitund um
leið.“ Eftir dvölina í pyttinum dvaldi
Svanur marga daga í sjúkratjaldinu
en var í kjölfarið gerður að liðþjálfa
og var settur yfir ellefu menn.
Eyðing þorps
Svanur upplifði margt ljótt í Afr-
íku en honum er minnisstætt þegar
12 manna sveit hans átti að eyða litlu
þorpi í Tsjad. Hann segir þá ávallt
hafa fylgt fyrirskipunum og oft hafi
þeim verið skipað að drepa. „Við vor-
um sendir til þess að eyða litlu þorpi.
Okkur var svo sem skítsama um
þetta þorp. Við þekktum engan þar.“
Þeir voru komnir þangað fyrir sólar-
upprás. Svanur segir þá hafa raðað
sér í kringum þorpið og hann gaf fyr-
irmæli um að skjóta upp ljóskeilum
til að fá karlmennina út úr húsum.
Það ríkti mikil spenna á meðan
þeir biðu með Kalashnikov-rifflana
og Svanur gaf fyrirmæli um að skjóta
upp í loftið. Þá komu karlmennirn-
ir hlaupandi út úr húsunum og her-
mennirnir skutu á hvern þann sem
kom út. Svanur segist stundum hugsa
til þess ef slíkt myndi gerast á Íslandi.
„Ég ímynda mér óttann hjá fólkinu
ef útlendingar myndu umkringja og
gjöreyða Hnífsdal,“ segir hann.
Við drápum allt
Síðar sama dag stóð Svanur uppi
á hól og sá konu kíkja út úr einu hús-
inu með lítinn hágrátandi dreng.
„Grátur þessa barns er mér minnis-
stæðari en þegar sonur minn fædd-
ist,“ segir Svanur tregafullur. Litli
drengurinn hljóp beint í áttina að
Svani sem tók um hálsinn á barninu
og mundaði skammbyssuna.
Hann ætlaði sér að skjóta hann
eins og fyrirmælin sögðu til um en
segir sáran grát barnsins hafa skorið
sér leið inn að hjarta hans. „Ég skaut
hann ekki. Ef einhver hefði séð mig
sleppa honum hefði ég verið leidd-
ur fyrir herrétt og tekinn af lífi. Við
drápum allt, notuðum basúkkuna á
allt saman. Svo fórum við heim og
fengum okkur öl.“ Hann segist enn
þann dag í dag vakna við nístandi
grát barnsins.
Varúð! Ekki fyrir viðkvæma
„Þetta voru þrjú löng ár sem
hefðu allt eins getað verið 30. Stund-
um þegar ég er að skrifa um þetta
setur mig hljóðan og ég hugsa: Gerði
ég þetta virkilega? Var þetta virkilega
svona, eða var þetta draumur? Var
þetta í fyrra lífi?“ Svanur á erfitt með
að segja frá þessu tímabili í lífi sínu
en eftir nokkurn tíma bætir hann við
sögu af atburði sem situr djúpt í sálu
hans.
„Það var eitt atvik, og ég tek það
fram að ég var ekki einn gerenda. Ég
sá nokkra hermenn höggva hend-
urnar af unglingsstúlku. Það var svo
að hún gæti ekki veitt mótspyrnu
þegar þeir nauðguðu henni á meðan
henni blæddi út. Þeir hræktu á hana
á eftir.“ Svanur segir slíkar myndir
ekki hverfa úr minningunni, þær sitji
þar og elti menn allt þeirra líf.
Hann segir tryllinginn hafa ver-
ið orðinn svo mikinn á meðal her-
mannanna. Eilífir bardagar og amf-
etamínvíma gerðu það að verkum
að þeir gátu ekki hugsað skýrt og
þeir óðu áfram í brjálæði. Í dag seg-
ist Svanur helst vilja fara til Afríku og
vinna hjálparstarf til þess að reyna
að byggja upp í stað þess niðurrifs
sem átti sér stað þegar hann barð-
ist með útlendingahersveitinni. Um
daginn fékk hann símtal frá manni
sem hann kallar engil en sá hinn
sami vinnur að hjálparstarfi í Afríku.
Hann bauð Svani að koma til Níger-
íu og vinna í sjálfboðastarfi. Svanur
íhugar það.
Þotur í hausnum
Þegar Svanur kom heim til Ís-
lands 24 ára var hann orðinn háður
amfetamíni. Hann fór til lækna sem
skrifuðu fyrir hann lyfseðla upp á
lyf sem innihéldu
hreina amfetamínkristala. Hann
fékk bæði róandi og örvandi efni til
þess að halda sér í formi. Hann seg-
ir heilann hafa verið orðinn gegn-
sýrðan eftir árin í útlendingaher-
sveitinni. Hann drakk klóral sem er
eitursterkt svefnlyf til þess að jafna
út áhrif örvandi efnanna. Stundum
gat hann ekki sofið svo vikum skipti.
„Hausinn á mér var eins og það væru
hundrað þúsund þotur á fleygiferð.
Ég var að verða vitlaus. Heilinn í mér
var að gefast upp.“ Svanur fékk inni
á Silungapolli þar sem hann var þri-
svar sprautaður með valíum en það
náði ekki að stöðva hávaðann í höfð-
inu. Hann fór aftur heim til sín þar
sem hann átti sterkt svefnlyf, gleypti
fimmtíu töflur og gat þá loks sofið í
tvo tíma. Þannig lýsir Svanur árunum
eftir veruna í útlendingahersveitinni,
áður en hann varð manni að bana.
Kvöldið sem allt breyttist
Það var í nóvember árið 1986
sem Svanur hitti mann á Ölveri. Þeir
ákváðu að fara heim til Svans og tefla
skák. Svanur hafði alltaf haft mik-
ið dálæti á því en pabbi hans hafði
kennt honum að tefla sem barn.
Hann tekur fram að hann hefur ekki
leikið skák síðan þá. Þetta var á laug-
ardagskvöldi en Svanur átti að fara
á Vog á mánudeginum. Hann var
orðinn gjörsamlega trylltur af eitur-
lyfjaneyslu og segist hafa verið gjör-
samlega búinn á því. Þeir tefldu og
drukku, hlustuðu á músík og höfðu
gaman af, segir Svanur. Þegar leið á
kvöldið tók þreytan völdin og Svanur
leyfði manninum að gista í sófanum
hjá sér.
Augnabliks sturlun
„Ég er í öll þessi ár búinn að vera
að reyna að rifja þetta upp en ég man
ekki hvað gerðist. Það sem ég man
er að hann var allt í einu kominn
yfir mig í rúminu, hvort hann hefur
dottið á mig eða ætlað sér það, það
veit ég ekki og get ekki svarað því. En
minningin kom til mín um misnotk-
unina í bernsku. Og ég gjörsamlega
trylltist. Hausinn á mér var steiktur af
öllu þessu rugli og ég hugsaði: NEI!
NEI! NEI! Ég trylltist bara og það sem
ég gerði verður ekki tekið til baka.“
Svanur vill meina að hann hafi
sturlast í eitt augnablik. Þegar það
var liðið hafði hann orðið mannin-
um að bana. Þegar hann vaknaði
morguninn eftir sá hann manninn
liggja í sömu stellingum og áður, þá
áttaði hann sig á því hvað hafði gerst.
Eftir að hafa tekið nóg af örvandi og
róandi lyfjum hringdi hann loks á
lögregluna og lét vita af því sem hafði
átt sér stað.
Síðumúlinn
Yfir 3.000 töflur fundust í herbergi
Svans við rannsókn málsins. Hann
var í haldi í Síðumúlafangelsinu í
fjóra mánuði, í klefa sem hann seg-
ir hafa verið tveir metrar á breidd og
þrír á lengd. Svanur minnist jólanna
í Síðumúlanum og það falla tár þeg-
ar hann lýsir því hversu margar jóla-
gjafir hann fékk. Honum þótti erf-
iðast að fangaverðirnir skyldu opna
gjafirnar fyrir hann. „Þeir opnuðu
gjöfina frá mömmu. Það var stærsta
gjöfin. Svo fékk ég að taka gjafirnar
inn og þá sat ég einn með það allt.
Þetta var erfitt. Ég held ég hafi aldrei
fengið jafn mikið af jólagjöfum, ég
held að klefinn hafi bara verið fullur
af jólagjöfum.“
En Svanur er þeim eiginleikum
gæddur að láta aldrei deigan síga
og við tók tími þar sem hann gerði
æfingar, las bækur og skrifaði ljóð.
Hann fékk landakort af Frakklandi í
klefann sinn og reyndi að átta sig á
því hvar hann hafði verið þegar hann
ferðaðist um Frakkland. Hann fór
einu sinni út í fangelsisgarðinn en
snéri fljótt aftur inn. „Hvað átti ég að
gera þarna? Ég sá bara upp í himin
og búið, í gegnum hænsnanet.“
Dómur fellur
Það var í mars og úti var snjór yfir
öllu og glampandi sól. Svanur lýs-
ir veðrinu sem stillu og eins og hún
gerist best á veturna. Hann man dag-
inn eins og það hefði gerst í gær. „Ég
sat þarna við hliðina á lögfræðingn-
um mínum og horfði á sólina skína
inn um gluggann þegar dómarinn
stóð upp í kuflinum sínum og kvað
upp dóm sinn.“
Svanur, sem þá var 27 ára, hlaut
10 ára dóm í héraðsdómi en 12 ár í
Hæstarétti. Eftir að dómurinn var
kveðinn upp segist Svanur hafa
horft út um gluggann og sagt við
sjálfan sig: Lífið er búið. Lífið fjar-
aði út fyrir augum hans og það var
eins og allt hefði verið slökkt. Hon-
um fannst sem hann myndi aldrei
sjá sólina aftur eða ganga í snjón-
um, hann taldi fegurðina fyrir utan
vera horfna úr lífi sínu. Öllu var lokið
fyrir Svani sem fór í kjölfarið á Litla-
Hraun.
Sigrar á Hrauninu
Svanur var sannfærður um að ef
hann ætlaði að lifa fangavistina af
yrði hann að hætta á lyfjunum, sem
hann gerði smám saman á fyrstu
tveimur árum vistarinnar. Hann var
oft kominn í dyragættina hjá læknun-
um til þess að biðja um lyfjaskammt
en náði að hemja sig og sneri til baka
í herbergi sitt.
Hann fór fljótlega að vinna með
trúnaðarráði fanga og var gjaldkeri í
eitt ár og formaður í þrjú. Hann fór
að stúdera lög og biðla um umbæt-
ur til umboðsmanns Alþingis. Síð-
asta eitt og hálft árið í vistinni vann
hann svo á Stokkseyri við bátasmíð-
ar. Þá var nýlega komin heimild til
þess að gefa föngum leyfi til þess að
vinna utan fangelsisins. Svanur naut
mikils trausts í fangelsinu og var
aldrei í neinum vandræðum eins og
hann orðar það. Gústaf Lilliendahl
var fangelsisstjóri á þessum tíma og
Svanur ber honum góða söguna.
Trúlofun
Svanur tók upp samband við vin-
konu sína þegar hann átti eitt og hálft
ár eftir af fangelsisvistinni. Þau trú-
lofuðu sig ári áður en hann losnaði.
Trúlofunin fór fram í Þrengslunum,
mitt á milli Litla-Hrauns og Reykja-
víkur. „Við klifruðum þarna upp á
fjall um hávetur. Hún setti hring á
mig og ég á hana. Ég elskaði hana
heitt og geri ennþá,“ segir Svanur og
það er ekki laust við að hann tárist.
Hann segir Gústaf Lilliendahl hafa
upp á sitt einsdæmi leyft þeim að
vera á Hótel Örk í sex klukkustund-
ir. Þar fékk hið trúlofaða par sér að
borða og hafði það huggulegt. Svan-
Framhald á
næstu síðu
„Það er sagt að það þurfi heilt þorp til
að ala upp barn og það er alveg rétt.
En svo er líka sagt að það þurfi aðeins
einn mann til að eyðileggja barn. Og
það gerðist í mínu dæmi. Ég var eyði-
lagður þarna.“
Pabbi byggði húsið faðir svans
byggði húsið í bolungarvík með haka
og skóflu og fékk efnið lánað en vann
fyrir því með því að sigla til sjós.
Amma sagði frá Gandhi amma svans, hún
Vagnfríður Vagnsdóttir, var trúuð kona og
sagði honum sögur sem hann gat nýtt sér á
erfiðum tímapunktum í lífinu.
Barnið svanur fæddist í
bolungarvík en varð fyrir
barðinu á barnaníðingum
sem að hans sögn drápu
barnssálina í honum.