19. júní - 19.06.2015, Blaðsíða 16

14 | 19. júní 2015
Aðalbaráttumál kvennahreyfingarinnar,
sem var að vekja þjóðina til umhugsunar
um misrétti kynjanna, vitundarvakningu
og hugarfarsbreytingu, varð að raun­
veruleika. Þessi róttæka kvenna barátta
ruddi brautina fyrir konur á öllum
sviðum samfélagsins og þar er verka­
lýðshreyfingin ekki undanskilin.
Á ráðstefnu um kjör láglauna kvenna
sem nokkur verkalýðsfélög efndu til
ásamt Rauðsokkahreyfingunni í janúar
1975 fæddist sú hugmynd að konur
legðu niður störf í einn dag til að sýna
fram á mikilvægi vinnuframlags kvenna.
Árangur sameiginlegrar baráttu kristall­
aðist í Kvennafrídeginum 1975.
Kvennafrídagurinn 1975 hafði mikil
áhrif á umræðuna í þjóðfélaginu um
stöðu kvenna, jafnrétti almennt og jafn­
réttisáherslur verkalýðshreyfingarinnar.
Í lok árs 1983 var Framkvæm da­
nefnd um launamál kvenna stofnuð
að til stuðlan Alþýðuflokkskvenna með
Jóhönnu Sigurðardóttur, þáverandi
þingkonu Alþýðuflokksins og fyrr ver­
andi forsætisráðherra, í fararbroddi. Þá
voru einnig stofnuð Samtök kvenna á
vinnumarkaði í janúar 1984. Markmið
þessara samtaka var að skipu leggja
aðgerðir til að bæta kjör kvenna á
vinnu markaði.
Þó svo að báðir hóparnir ynnu að
úrbótum á málefnum kvenna á vinnu­
markaði þá voru þetta mismunandi
hópar. Í Framkvæmdanefndinni um
launamál kvenna voru fulltrúar helstu
stéttarfélaga og samtaka í landinu og
áhersla var á launamálin. Samtök kvenna
á vinnumarkaði var grasrótarhreyfing
sem lét sig alla þætti varða sem viðkomu
þátttöku kvenna á vinnumarkaðinum,
meðal annars sinntu þær málefnum sem
þær töldu verkalýðshreyfinguna ekki
hafa sinnt. Þær lögðu sérstaka áherslu
á dagvistunarmál, lífeyrissjóðsmál og
trygg ingamál.
Verkakvennafélögin
eru horfin, en konur í
forystu í sameinuðum
stéttarfélögum
Á síðasta tug liðinnar aldar var
búið að leggja niður flest verka kvenna­
félögin. Það félag sem var stofnað fyrst,
Verka kvenna félagið Framsókn, var
síðasta kvennafélagið til að sameinast
karla félagi þegar það sameinaðist Verk­
amannafélaginu Dagsbrún árið 1997
undir nafninu Dagsbrún & Framsókn –
stéttarfélag.
Það eru misjafnar skoðanir hvaða
áhrif það hefur haft á jafnréttisbarátt­
una innan verkalýðshreyfingarinnar að
hafa lagt niður sérfélög kvenna eða sam­
einað þau öðrum félögum. Sumir vilja
meina að á meðan vinnumarkaðurinn
sé jafn kynjaskiptur og raun ber vitni
og meðallaun kvenna lægri en karla, þá
sé þörf fyrir sérfélög kvenna. Auk þess
legðu konur að hluta til aðrar áherslur
í verkalýðspólitík en karlar. Aðrir svara
sem svo að það sé slæmt fyrir konur
að einangra sig með sínar félagspólit­
ísku áherslur í sérstökum félögum. Þessa
sögu og þróun þarf að rannsaka frekar
með kynjagleraugum.
Jafn réttur og jöfn tækifæri kvenna
og karla til starfa, starfsþróunar og
launa eru meðal þeirra grundvallar þátta
mannréttinda sem verkalýðshreyf­
Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir
(1921–1994) var formaður Sóknar
1976–1987 og lét að sér kveða í kringum
kvenna frídaginn 1975. Hún tók einnig
þátt í starfi Rauð sokka hreyfingarinnar.
Aðalheiður varð þjóðkunn þann 24.
október 1975 þegar hún hélt ræðu á
Lækjar torgi, en ræðan vakti mikla at­
hygl i og var seinna fullyrt að hún hefði
„lyft kvennadeginum“. Sjálf sagði hún
að kvennafjöldinn hafi lyft sér.