Gerðir kirkjuþings - 2001, Page 55

Formáli.
Kirkjuþing 1999 samþykkti að skipuð yrði sjö manna prestssetranefnd, sem
tæki við störfum kirkjueignamefndar Þjóðkirkjunnar. Tilnefna skyldi í nefndina, er
starfa skyldi undir forystu forseta Kirkjuþings, Jóns Helgasonar.
Sr. Sigurður Sigurðarson, vígslubiskup var tilnefndur af biskupafundi, Bjarni
Grímsson af stjórn prestssetrasjóðs og sr. Geir Waage, sr. Halldór Gunnarsson, dr.
Páll Sigurðsson og sr. Þorbjörn Hlynur Arnason voru tilnefndir af kirkjueignanefnd
Þjóðkirkjunnar.
í ályktun Kirkjuþings 1999 segir: "Nefndirt hafi hliðsjón afþeirri stefnu sem
mörkuð hefur verið um eignarréttarstöðu prestssetra í álitsgerð kirkjueignanefndar
frá 1984, ásamtþeim skýrslum um störf kirkjueignanefhdar, sem birtar hafa verið á
Kirkjuþingum og Kirkjuþing hefur samþykkt. Nefndinfialli einnig um önnur álitamál,
er varða kirkjueignir, s.s. um kirkjujarðir, sem eru með kristfiár- og fátœkrakvöðum,
og framkvæmd samkomulags milli íslenska ríkisins ogÞjóðkirkjunnar frá lO.jamiar
1997. Nefndin vinni sérstaklega að því að Ijúka samkomulagi íslenska ríkisins og
Þjóðkirkjunnarfrá lO.janúar 1997 varðandiprestssetrin."
Prestssetranefndin tekur mið af því í þessari greinargerð að eignamál
Þjóðkirkjunnar hafa verið til umíjöllunar allt frá 1980. Hefur verið fjallað um þau hjá
Prestafélagi íslands, á prestastefnum og á Kirkjuþingum, nær árlega frá 1980.
Þann 24.10. 1980 skipaði kirkjumálaráðherra fimm manna starfskjaranefnd um
málefni sóknarpresta, embættin og prestsetrin. Hún skilaði nefndaráliti 27.10.1986.1
12. kafla álitsins var fjallað um prestssetursjarðir og hlunnindin.
Á prestastefnu 1981 var gerð samþykkt að tillögu sr. Geirs Waage um meðferð
kirkjueigna, þess efnis að sala þeirra yrði stöðvuð, þar til niðurstaða hefði fengist um
eignarréttarstöðu þeirra. Athugað yrði hverjar þær hefðu verið við siðbót, hvernig
þeim hefði verið ráðstafað og með hvaða réttarheimildum hverju sinni og hverjar þær
væru sannanlega nú.
Þann23. 12. 1982 skipaði kirkjumálaráðherra fimm manna kirkjueignanefnd,
sem lagði fram fyrri hluta álits síns þann 14. desember 1984 m.a. um málefni
prestssetra, nýbýli úr prestssetrajörðum, kirknaítök, eignir lénskirkna, kristíjárjarðir
og fátækrajarðir, ásamt með fylgiskjölum, m.a. um ítökin, um nýbýli byggð út úr
prestssetursjörðum, prestssetur og prestssetursjarðir. Seinni hluti álitsgerðarinnar var
skrá um kirkjueignir á íslandi frá 1597 til 1984, sem var skilað í október 1992 og
unnin af Ólafi Ásgeirssyni. Þar er að fmna yfirlit um prestssetrin, ásamt með
hjáleigum og nýbýlum frá þeim. Greinargerð prestssetranefndar nú byggir á báðum
þessum álitsgerðum varðandi prestssetrin og því sem þeim fylgir.
Þann 10. 2. 1992 skipaði kirkjumálaráðherra viðræðunefnd af hálfu ríkisins til
þess að ná samkomulagi um það, hver skyldi verða framtíðarskipan kirkjueigna í
landinu og hverjar skyldur kirkjan tæki á sig á móti. I nefndina voru skipaðir 4
ráðuneytisstjórar, en biskup tilnefndi 4 presta undir formennsku séra Þórhalls
Höskuldssonar, en hann lést 1995. Auk hans voru í nefndinni sr. Jón Einarsson, sem
lést 1995, sr. Þórir Stephensen og sr. Þorbjörn Hlynur Árnason. Fyrir liggur handrit sr.
Þórhalls Höskuldssonar í drögum um þessi málefni, m.a. um prestssetur með 8
undirköflum og um jarðir bændakirkna með 5 undirköflum og um kristfjárjarðir og
fátækrajarðir með 4 undirköflum, sem snerta sérstaklega umfjöllunarefni nefndarinnar
og fylgir þessari greinargerð í fsk. 5.
Við formennsku í viðræðunefnd kirkjunnar af sr. Þórhalli tók sr. Þorbjörn
Hlynur Árnason. Sr. Halldór Gunnarsson kom til starfa í nefndinni sama ár og einnig,
til samráðs, vígslubiskup sr. Sigurður Sigurðarson og síðar sr. Geir Waage.
Á prestastefnu 1992 var kosin þriggja manna synodalnefnd um vörslu
kirkjueigna undir formennsku sr. Halldórs Gunnarssonar sem starfaði til 1998 og
51