Málfregnir - 01.12.2002, Blaðsíða 24

talaðar eru eftir virðingarstigi. Konungur
Taílendinga, Ram Kham Heng, ákvað árið
1283 að búa til ritmál og eftir smá-
breytingar gegnum árin varð taílenskt
ritmál til eins og það er í dag. Tungumálið
er í sjálfu sér auðvelt og málfræðin
auðlærð. Ritmálið er þó aðeins flóknara en
talmálið. Taílendingar búa ekki til nýyrði í
stað tökuorða svo að iðulega má heyra
ensk orð inni á milli sem þó eru borin fram
á taílenskan hátt.
Tónar
Taílenska er tónamál sem þýðir að orð geta
haft tvær eða fleiri ólíkar og ótengdar
merkingar eftir tóninum í framburði.
Tónarnir eru fimm alls en ekkert eitt orð er
borið fram með öllum fimm tónunum þótt
allnokkur séu til sem hægt er að bera fram
með tveimur eða þremur. (Stundum er gert
ráð fyrir 6 tónum og er það e.t.v.
nákvæmara þótt hefðbundið sé að tala um
5. Sá sjötti er þá hár, stuttur tónn.) Þótt
tónarnir virðist í fyrstu flóknir að læra þá
eru þeir ekki svo erfiðir jafnvel þótt fólk
hafi ekki gott tóneyra. Mörg algeng orð
notast aðeins við einn tón og jafnvel þegar
orð geta tekið tvo eða þrjá tóna og borið
ólíka merkingu þá hefur samhengið þau
áhrif að merkingin kemst til skila jafnvel
þótt framburðurinn sé ekki fullkominn.
Tónarnir:
Hátónn er ofar venjulegri raddhæð og
mætti líkja við viðvörunartón í íslensku,
sbr. upphrópunina „farðu FRA“.
Stigandi tónn; eins og nafnið bendir til
rís hann úr venjulegri tónhæð raddarinnar
upp í hátón. Líkja má tónfallinu við
spurningar- eða undrunartón, t.d. „ertu
FARINN?“ eða „hvað ertu að GERA?“.
Almennur tónn eða grunntónn er
einfaldlega eðlileg tónhæð mælanda, án
nokkurra blæbrigða eins og getur verið
viðeigandi í venjulegum samtölum.
Lágtónn er án blæbrigða en liggur lægra
en grunntónninn.
Hnígandi tónn er með sterkum blæ,
líkum þeim sem heyrist þegar maður
leggur áherslu á eitthvað. Sem dæmi má
nefna setningar eins og „ég SAGÐI ÞER
þetta“; tónninn fellur niður í lágtón.
Skylt er að nefna að tónninn á alltaf við
eitt atkvæði í senn svo að í löngum orðum
eða margatkvæða geta atkvæðin verið
hvert með sinn tón. I taílensku eru orðin
merkt tónatáknum sem ásamt nokkrum
reglum um tónaflokka sérhljóðanna sýna
hvaða tónn á að vera í framburði.
Nokkur málfræðiatriði
Taílenska er FSA-mál, þ.e. grundvallar-
orðaröð er frumlag, sögn, andlag. Enginn
greinir er til með nafnorðum. Nafnorð og
fornöfn beygjast ekki í kyni, tölu, falli né
öðru, heldur eru þessi atriði gefin til kynna
með notkun annarra orða. Þannig er eign
gefin til kynna líka. Tala er ákvörðuð með
notkun töluorða. Dauðir hlutir hafa ekki
kyn og þar sem greina þarf frá kyni lifandi
fyrirbæra er það gert með sérstökum
orðum. Lýsingarorð koma venjulega á eftir
orðunum sem þau eiga við.
Spurnarsetningar og svör eru lík;
spurnarsetning þekkist á því að spurnarorði
er bætt (venjulega) aftan við setninguna.
Orðið mœ, borið fram með rísandi tóni í
lok setningar, er sennilega algengasta
spurnarorðið. Notkun þess er sambærileg
því að setja spurningarmerki í lok setn-
ingar. Þegar spurnarsetningar hafa orð eins
og hver, hvers vegna, hvenœr, hvar og slík
er ekki þörf á öðru spurnarorði.
Stafróf og stafsetning
Samhljóðar skiptast í flokka eftir tóna-
reglum en sérhljóðar í einfalda og samsetta.
Samsettir sérhljóðar eru annars vegar
einfaldir sérhljóðar í sambandi við ákveðna
samhljóða eða tveir eða fleiri einfaldir
sérhljóðar sem eru notaðir saman sem
einn. Auk þessa eru fjögur tákn sem
standa fyrir hljóð samsett úr samhljóða og
sérhljóða. Þau eru að vísu ekki algeng.
24