Skírnir - 01.01.1984, Qupperneq 32

28
ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
SKÍRNIR
að sætta form- og merkingarkröfur frumtextans við stakk hins
nýja máls. Það getur og í mörgum tilfellum verið viðsjárvert
að tala um tvenns konar jafngildi, eins og sjást mun hér síðar;
skyldu lesendur ætíð vera á varðbergi er ég beiti slíkri tvískipt-
ingu, sem mér finnst þó bráðnauðsynlegt að notast við. Þetta
er raunar orðið langt mál um jafngildi, en ekki að ástæðulausu.
Flest þýðingavandamál snúast á einn eða annan liátt um jafn-
gildi það sem hlutaðeigandi þýðandi setur sér. í Ijósi þess verð-
ur að skoða aðferð hans og meta hvernig til tekst og hvort hann
er sjálfum sér samkvæmur í henni.
Meginhluti ritgerðarinnar, sem hér fer á eftir, fjallar um ýmis
vandamál sem fást þarf við í þýðingum, einkum skáldsagnaþýð-
ingum. (Hér verður því ekki bætt úr þeirri þörf sem er á um-
fjöllun um íslenskar ljóðaþýðingar, en þeim tengjast mörg sér-
stæð vandamál sem ekki síst hljótastaf sterkum hefðum í íslenskri
ljóðagerð.) — Skal strax tekið fram að ég tel sjálfgefiðaðgeramegi
strangar kröfur til þýðinga á skáldbókmenntum og hætti hik-
laust á að vera kallaður smámunasamur (er raunar umdeilan-
legt hvað teljast skuli smámunir í slíkum textum). Flest dæmi
mínerusótt í Vopnin kvödd, þýðingu Halldórs Laxness á A Fare-
well to Arms eftir Ernest Hemingway, en hún kom út hjá Máli
og menningu 1941. Þetta er þýðing sem oft er höfðað til þegar
rætt er um þann fjörkipp er hljóp í íslenska þýðingaútgáfu í og
upp úr síðari heimsstyrjöld. Jafnframt er þetta þýðing sem not-
ið hefur töluverðrar lesendahylli og margir ættu að þekkja; hún
var raunar endurútgefin 1977 (allar tilvitnanir mínar miðast þó
við blaðsíðutal fyrstu útgáfu).19 Öðrum þræði má umfjöllun
mín skoðast sem gagnrýni á þessa þýðingu.
III. Þýðingagagnrýni, þýðingavandamál og jafngildi.
1.
Þegar þýðingagagnrýni fer fram í stuttu máli er gjarnan látið
sitja við að tína til nokkrar rangþýðingar sem finna má í text-
anum. Slíkar villur þurfa í sjálfu sér ekki að segja margt um
ágæti þýðingarverksins í heild, en óneitanlega geta þær verið
athyglisverður vitnisburður um þrautir þýðandans og fræðandi
getur verið að grafast fyrir um orsakir þeirra. Um Vopnin kvödd