Skírnir - 01.01.1984, Page 55
SKÍRNIR
BÓKMENNTIR OG ÞYÐINGAR
51
eðlilega fyrir sig. Efsta stig slíkrar „menningarfærslu" er svo
auðvitað staðfœrsla, þ.e. textinn er bókstaflega látinn eiga sér
stað í liinu nýja málsamfélagi. Slíkt er ógerlegt í skáldsögum
eins og þeirri sem hér er til umfjöllunar, en ætti að vera hugs-
anlegt í vissum leikritunr, smásögum og barnasögum; dálítið
þekkjum við af staðfærðum ljóðaþýðingum íslenskum (t.d. hjá
Magnúsi Ásgeirssyni). Langoftast hlýtur slík aðferð þó að kosta
miklar breytingar á frumverki. — Þetta var hálfvegis útúrdúr
hér, því í undanfarandi dæmum var um að ræða ítölsk orð sem
kannski eru framandi fyrir í enska textanum. Ætti sá framand-
leiki þá ekki að flytjast með yfir í íslenska textann?
Þýðing Halldórs er aftur á móti oft framandleg á óviðeigandi
hátt. Er þá fyrst að geta staðanafna og annarra heita. Stöku
sinnum eru slík heiti þýdd á íslensku. Meinlaust kann að vera
að „Lago Maggiore" heiti ,,Stórisjór“(156) og „Isola Bella“ nefn-
ist ,,Fagurey“(276). Flestir munu átta sig á að „Nýja Jórvík“(318)
sé New York“; en hversu margir skyldu vita að með „Stórugjá"
og „Gullna hliðinu“(319) sé átt við „Grand Canyon“ og „Golden
Gate“? — Hér er þýðandi heldur ekki sjálfum sér samkvæmur.
„News of the World“ verða „Tíðindi heimsins“(80), „Corriera
della Sera“ breytist í „ítalska Kvöldpóstinn“(315), en ritið The
Lancet fer ósnert inn í þýðinguna(75).
Miklu oftar beitir þýðandi samt fyrrgetinni framburðarlík-
ingu í meðferð slíkra heita, án þess þó að fylgja framburði
mjög náið. „Montreux“ verður ,,Montra“(306), „Múrren“
,,Myrna“(162), „Cova“ ,,Kófa“(131) og um sókn hersins segir
að „they had taken Kuk“ sem á íslensku verður „þeir höfðu tek-
ið Kúk“(129). — í formála þýðingar sinnar á Birtingi eftir Vol-
taire segir Halldór Laxness að í landafræðiheitum sé „að forn-
um sið líkt eftir hljómi hinna erlendu nafna.“41 Ekki hef ég
kannað íslenska hefð í þessu efni, en ég tel afar slæmt að þetta
verði að reglu; raunar sýnist mér þetta ekki hafa mjög viðgeng-
ist í nýlegum skáldsagnaþýðingum íslenskum. Vera má að ekki
fari illa á íslenskum lieitum þegar sögusviðið er annað en það
sem við þekkjum úr okkar raunheimi eða okkar samtíma. Skilj-
anlegt er að í íslensku þýðingunni á The Hobbit eftir Tolkien
sem út kom fyrir nokkrum árum séu staðaheiti öll á íslensku;