Skírnir - 01.01.1984, Blaðsíða 131

SKÍRNIR
LOG OG LAGASETNING
127
Er lögsögumaður
skyldur til þess að segja upp lögþáttu alla á þremur sumrum hverjum en
þingsköp hvert sumar.
Skal lögsögumaður
svo gerla þáttu alla upp segja að engi viti einna miklu gjörr. En ef hon-
um vinnst eigi fróðleikur til þess þá skal hann eiga stefnu við 5 lögmenn
hin næstu dægur áður eða fleiri þá er hann má helzt geta af áður hann segi
hvern þátt upp og verður hver maður útlægur 3 mörkum er ólofað gengur
á mál þeirra og á lögsögumaður sök þá.
í lögréttuþætti er tekið fram að lögsögumaður skuli segja upp
lög annaðhvort að lögbergi, í lögréttu eða í kirkju ef veður er
óhagstætt. Er öllum lögréttumönnum skylt að vera viðstaddir
uppsöguna.
Ákvæðin um lögsögumann og lagauppsögu hans verður auð-
veldast að skilja ef hafðar eru i huga þær hugmyndir um mið-
aldalögin sem áður var lýst: að þau séu sameiginlegur forn arfur
sem geymist í minni lögsögumanns og annarra lögfróðra manna.
Því er sérstaklega gaumur gefandi að ekkert er áskilið um að þau
ákvæði sem upp eru sögð séu formlega sett eða leidd í lög.
Hér skiptir það ekki öllu máli hvert einstakar reglur kunna
að eiga rót að rekja — til nýmæla sem menn hafa einhvern tím-
an orðið ásáttir um, til úrskurðar á lögmálsþrætu, eða til venju.
Menn greindu ekki milli einstakra réttarheimilda, settra laga,
venju, fordæma o.s.frv. eins og nú er gert. Meginatriðið er hvaða
hugmyndir menn hafi gert sér um það margslungna regluverk
sem kallað var einu nafni lög, enda engin ástæða til að ætla að
menn hafi haft reiðu á uppruna hverrar reglu.
Fyrir ritöld eru lögin óskráð — í reynd ekki annað en venjur
sem menn fylgja í samskiptum sínum. Eins og síðar verður nán-
ar vikið að er líklegt að snemma sé tekið að skrá minnisgreinar
um lög (hugsanlega með rúnum). Eigi að síður er meginhluti
þeirra óskráður, einkanlega það sem er alkunnugt og ágreinings-
laust. Eðlilegast er að líta svo á að ákvæðin um lagauppsögu
lögsögumanns eigi rætur í þeim tíma. Þótt lögsögumaður og
ráðunautur lians hefðu snemma tekið að styðjast við ritaðar
minnisgreinar eða skrár við uppsögu laga — og það farið vax-