Skírnir - 01.01.1984, Page 201
SKÍRNIR HVAÐ ER RÉTTLÆTI? 197
arsson kvað á síðustu æviárum sínum mikinn sálm til sólarinnar,
og segir þar:
og væri sæll á sínu ævikveldi
hver sá, er raætti gera að vilja sínum,
og verða, sól mín, ögn a£ þínum eldi
og einn af geislum þínum.
Víst er þetta vel sagt. En satt er það áreiðanlega ekki né neitt
sem af því leiðir, hvorki um vilja manns né veröldina. Og ef það
er ekki satt verður enginn réttur reistur á því heldur.
Þetta skýrist kannski betur þegar við höfum hugað að eigna-
rétti um stund. Byrjum þá á þeirri vörn fyrir hann sem rakin
var: að réttlætið ætlaði hverjum sitt, það er að segja eign sína,
og þessi eign hvers og eins væri þar með upprunalegri en rétt-
lætið. Nú vill svo til að þessi vörn er einskis nýt eins og hún
stendur. Það er eins og Schopenhauer sagði: ef maður á eitt-
hvað þá þarf ekki að hafa fyrir því að gefa lionum það.58 Svo
þessi kenning dugar ekki ein til að við getum svo mikið sem
gengið að eignarétti vísum, hvað þá til að við getum sagt að
hann og réttlætið séu eitt. Veður þá heilagur Tómas, sem við
vitnuðum til, villu og reyk um réttlætið? Nei, reyndar ekki. Það
er vegna þess að hann hafði það sem hann gat talið sjálfstœð
rök fyrir því að telja hin margvíslegustu gæði til eigna mann-
anna. Rökin voru að þessi gœði veeru Guðs gjafir; og það sem
okkur er gefið reiknast auðvitað til eigna okkar, líka þegar það
hefur verið af okkur tekið að ósekju. Þessar eignir veitast okk-
ur fyrir eina saman náð; við höfum ekkert gert til að verðskulda
þær. „Því að hver gefur þér yfirburði?" spyr Páll. „Og hvað hef-
ir þú, sem þú hefir ekki þegið? En hafir þú nú þegið, hví stærir
þú þig þá, eins og þú hefðir ekki þegið?“59
Þetta var ekki einasta kenning Páls, og síðan kirkjufeðra og
heilags Tómasar, heldur vill svo til að þetta var kenning Johns
Locke líka, þó svo að Nozick sjáist alveg yfir það þar sem hann
keppist við að gera kenningu Lockes að sinni, með fyrirvaran-
um fræga og öllu saman.60 Locke kenndi að Guð hefði ekki bara
skapað heiminn, heldur eignazt hann um leið úr því hann var