Skírnir - 01.01.1984, Page 318
310
AÐALSTEINN INGOLFSSON
SKÍRNIR
hafi sagt honum að hann „hefði byrjað teikningar sínar á því að búa til
„spil“ og teikna eftir myndunum á spilunum, kóng, drottningu etc.“
Myndabækur og spil. Voru þetta nærtækustu myndir fólks upp til sveita á
íslandi fyrir daga ljósmyndarinnar?
Allt um það er Arngrímur orðinn fullorðinn maður þegar hann fór að
bera við að teikna rétt fyrir 1860. Mér sýnist hafið yfir allan vafa að Sig-
urður málari Guðmundsson hafi átt mestan þátt 1 því að beina Arngrími
út á þá braut. Nákvæm frásögn dr. Kristjáns af samskiptum hins forframaða
listamanns og fíólínspilarans er þungamiðja Arngrímssögu og á allan hátt
sannfærandi. Sigurður málari ferðaðist um Norðurland árið 1856 og teikn-
aði þá andlitsmyndir af ýmsu fyrirfólki. Dr. Kristján telur óyggjandi að
þeir Arngrímur hafi þá hist stuttlega og þykir líklegt að Arngrímur hafi
fylgst með því þegar Sigurður teiknaði mynd af prestinum á Grenjaðarstað.
Á ferðum sínum hefur Arngrímur sömuleiðis haft tækifæri til að sjá um tylft
mannamynda eftir Sigurð sem dreifðar voru um Norðurland. Árið 1862 reit
Arngrímur síðan skýrslu um fornminjarnar í Baldursheimi f Mývatnssveit
fyrir Sigurð, og seint á sama ári hefjast bréfaskriftir þeirra og standa með
ýmsum hléum til 1869.
Bréf Arngrlms til Sigurðar vitna Ijóslega um þá alvöru sem bjó að baki
myndlistariðkun hans (svarbréf Sigurðar hafa ekki fundist) og að því leyti
sker Arngrímur sig úr öðrum áhugamálurum á íslandi á 19. öld. Hann legg-
ur meira að segja á sig að þýða danskt eða þýskt kver um uppdráttarlist, sem
hann hefur komist yfir einhvers staðar (hvar?), byggt á reglum þeirra le
Brun og de Piles, sem þá voru löngu komnir úr tísku á meginlandinu.
Arngrímur byrjar á þvi að teikna andlilsmyndir í svörtu og hvítu og held-
ur því áfram fram á miðjan sjöunda áratuginn, er hann snýr sér að gerð lit-
aðra mynda. Dr. Kristján sér áhrif Sigurðar í fyrstu andlitsmyndum Am-
gríms, telur að ljósmyndavélin hafi knúið hann til að taka upp liti, og á
endanum hafi Ijósmyndin dregið úr áhuga hans á mannamyndum.
Mér sýnist á hinn bóginn sem áhrifa ljósmyndarinnar gæti í mannamynd-
um Arngríms frá upphafi. Dr. Kristján nefnir til sögunnar Tryggva Gunn-
arsson Ijósmyndara, sem tók fjölda mynda af fólki á Norðurlandi, ekki síst í
Svarfaðardal, á árunum 1865—70, og sér samræmi milli fyrra ártalsins og
fyrstu máluðu mannamynda Arngrfms. En ekki er óhugsandi að Arngrfmur
hafi kynnst ljósmyndum nokkru fyrr.
Á Akureyri var t.d. Jón Kristinn Stefánsson byrjaður að taka myndir um
1860* og á betri heimilum var án efa að finna ljósmyndir sem teknar höfðu
verið f Kaupmannahöfn. Ekki er heldur ólíklegt að ljósmyndir teknar í
Reykjavík hafi slæðst norður f land um það levti sem Arngrímur fór að
teikna.
Yfirgnæfandi meirihluti mannamynda Arngríms, bæði í svart/hvítu og
'Ég er þakklátur Ingu Láru Baldvinsdóttur fyrir þessa ábendingu.