Skírnir - 01.01.1984, Side 330

322
PETER HALLBERG
SKÍRNIR
Eiríkur vitnar enn fremur — augsýnilega til stuðnings skilningi sínum á
Jóni Marteinssyni sem nokkurs konar þjóðhetju — í þessi orð Arnæusar við
Jón Hreggviðsson eftir brunann: „Skáldu bjargaði Jón Marteinsson. Þú varst
það eina sem kom í minn hlut“ (bls. 200). En er ekki talið um „björgun"
hér í raun og veru kaldhæðni? Jón Marteinsson stal Skáldu, og hún er
áfram þýfi hans. Það er lítil ástæða að líta á harðsvíraðan handritaþjófinn
sem jákvæða persónu þó að athæfi hans hafi fyrir duttlunga öriaganna orðið
til þess að Skálda varð ekki eldinum að bráð.
I sambandi við málflutning Snæfríðar við Gullinló höfuðsmann f höll
hans 1 Danmörku farast Eiríki meðal annars orð þannig: „Við rök hennar og
reisn, sótt í sögu íslands og bókmenntir" (318) — en við síðastnefnt orð vfsar
hann til neðanmálsgreinar og vitnar þar f nokkur orð mfn um Snæfríði við
þetta tækifæri. Þau hljóða svo: „Den som i Islands klocka f&r föra den is-
landska diktens talen i det hetaste ordalagen, ar emellertid varken Jón
Hreggviðsson eller Arnas Arnæus utan Snæfríður." Þessi setning á að vitna
um að ég hafi „hér annan skilning á" en Eiríkur. Það hlýtur þó að vera
lesendum hulin ráðgáta hvað hér ber á milli. I þessum og öðrum slikum
tilvikum hefur Eiríki alveg láðst að útskýra þann ágreining sem hann segist
hafa fundið, og veldur það nokkrum óþægindum — auk þess sem það getur
vakið grun um að hann hafi ekki gert sér fulla grein fyrir skilningi annarra
manna á textanum.
Þrátt fyrir það sem óneitanlega má setja út á fræðimennsku Eirfks Jóns-
sonar í þessari bók eru Rœtur fslandsklukkunnar mikið afrek og á verkið
líklega eftir að verða hornsteinn undir komandi rannsóknum á skáldsögunni.
Sérstakt verkefni væri þannig að gera grein fyrir sérkennum íslandsklukk-
unnar sem „sögulegrar skáldsögu", í samanburði við önnur öndvegisverk
þessarar bókmenntategundar, bæði innlend og útlend.
3
Halldór Laxness. En monografi (Kpbenhavn 1981; pr. Viborg) eftir Erik
Spnderholm er heildaryfirlit yfir líf og verk skáldsins frá upphafi og fram
að minningabókunum í túninu heima (1975) og Úngur eg var (1976).
Spnderholm hefur kosið að segja frá ævisöguatriðunum f sérstökum inn-
gangshluta, „Biografi" (10—86), en þar notar hann einnig óspart hinar mörgu
greinar skáldsins um ýmis efni. Þetta fyrirkomulag hefur þann kost að
bókarhöfundur getur eftirleiðis einbeitt sér að skilgreiningu skáldverkanna
sem slíkra. Það er fjallað um verkin f tímaröð undir fjórum aðalfyrirsögn-
um. Kaflinn „Ungdomsværker" (88—128) endar með Vefaranum sem eðlileg-
um hátindi. „Det sociale engagement" (130—96) nær yfir Alþýðubókina,
Sölku Völku og Sjálfstætt fólk. „Antivoldslitteratur" (198—262) er ef til vill
dálfdð sviplaust samheiti á Heimsljósi, íslandsklukkunni, Atómstöðinni og
Gerplu. „Frigjorthed" (264—346), sfðasti kaflinn, fylgir verkunum frá og
með Brekkukotsannál. Danska fyrirsögnin hér sem er reyndar erfitt að þýða
á íslensku svo viðunandi sé á augsýnilega við að höfundurinn er f þessum