Skírnir - 01.09.1991, Side 10

272
SIGURÐUR LÍNDAL
SKÍRNIR
Félagið sinnti einnig nokkuð útgáfu fagurbókmennta. Það gaf út tvær
fyrstu útgáfur kvæða Jónasar Hallgrímssonar, Bjarna Thorarensens og
fyrstu útgáfu kvæða Jóns Thoroddsens auk skáldsögu hans Manns og
konu\ ennfremur þýðingar séra Jóns Þorlákssonar á Bægisá á Messíasi eftir
Klopstock og Paradísarmissi eftir Milton (þá útgáfu kostaði reyndar
enskur maður, John Heath að nafni), þýðingu Sveinbjarnar Egilssonar og
Benedikts Gröndals á Odysseifs- og Ilíonskviðu Hómers í bundnu máli og
nokkrar af Shakespeare-þýðingum séra Matthíasar Jochumssonar.
Annars mega menn ekki láta nafn félagsins villa um fyrir sér. Orðið
bókmenntir í nafni félagsins merkir ekki einvörðungu fagurbókmenntir.
Það hafði miklu víðtækari merkingu þegar félagið var stofnað, merkti
einnig hvers konar lærdómslistir tengdar bókum, þannig að það skírskotar
ekki síður til fræða en fagurbókmennta.
III
Starfsemi félagsins á 19. öld var ekki einvörðungu bundin við útgáfu rita.
Félagið áttu drjúgan þátt í stofnun Landsbókasafns Islands árið 1818. Það
stóð fyrir mælingu Islands á árunum 1831-1843 og gaf út fyrsta nokkurn
veginn rétta uppdrátt af landinu árið 1844. Björn Gunnlaugsson átti
reyndar frumkvæði að þessu verki og annaðist framkvæmd, en Bók-
menntafélagið bar kostnað. Þá var unnið að mikilli Islandslýsingu á vegum
félagsins á árunum 1838-1845. Einn þáttur í því verki var að annast veður-
athuganir og safna veðurskýrslum. Frumkvæðið átti Jónas Hallgrímsson
og hann annaðist framkvæmd, en við lát hans 1845 varð ekki framhald á.
Miklum gögnum hafði þó verið safnað, m.a. lýsingum presta á sóknum
sínum, sem nú hafa mikið heimildagildi og á síðari árum hafa margar
sóknarlýsingarnar verið birtar. Loks var á vegum félagsins á 19. öld komið
á fót miklu handritasafni. Var það selt Landsbókasafni árið 1901 og er
Handritasafn Hins íslenzka bókmenntafélags nú sérstök deild í handrita-
safni Landsbókasafns.
IV
Síðast á 19. öld og í upphafi hinnar 20. einkennast athafnir Bókmennta-
félagsins af auknum umsvifum Reykjavíkurdeildarinnar. Fram yfir miðja
19. öld mátti segja að öll starfsemi félagsins hvíldi á Hafnardeildinni. Þetta
breyttist þegar prentsmiðja var sett á fót í Reykjavík árið 1844. Fyrsta rit