Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Blaðsíða 14

Arnfríður Guðmundsdóttir
Saga GuðríÖar Símonardóttur
Guðríður Símonardóttir var fædd 1598 og lést árið 1682, 84 ára að aldri. Þá
hafði hún misst öll börnin sem hún átti með sr. Hallgrími, en ekki er hægt að
fullyrða um afdrif Sölmundar, elsta sonar hennar, sem hún átti með fyrri eig-
inmanni sínum, Eyjólfi Sölmundssyni, og var með henni í útlegðinni.Hún lifði
einnig tvo eiginmenn.2 Guðríður var 29 ára að aldri þegar óboðnir gestir úr
fjarlægu landi ruddust á land í Vestmannaeyjum og höfðu á brott um 240 íbúa
og fluttu með sér í ánauð, ásamt rúmlega eitt hundrað öðrum Islendingum ann-
ars staðar af landinu.3 Með Guðríði var sonur hennar Sölmundur, þá barn að
aldri, en þau voru bæði keypt af sama einstaklingnum þegar til Alsír kom.
Heimildir um dvöl Guðríðar í Barbaríinu herma að hún hafi varðveist í trú
sinni þau níu ár sem hún var í ánauð. Mikilvægasta heimildin um líf Guðríð-
ar í útlegðinni er brot úr bréfi frá henni til Eyjólfs Sölmundssonar, eiginmanns
hennar, sem varðveist hefur í bréfabók Gísla biskups Oddssonar og barst bisk-
upi árið 1635. Um hagi sína og Sölmundar sonar síns segir Guðríður þetta í
bréfi sínu:
... En það, sem er að tala um mína aumu æfi er hið fyrsta, að eg hjari, einkum
fyrir guðs náð og sérlega velgerninga, verandi hér í Barbaríe, og í einum tyrk-
neskum stað, sem heitir Arciel, hjá einum Tyrkja, er mig keypti með það fyrsta
og mína barnkind, hvað að mig gerði bæði að hryggja og gleðja í mínum hörm-
ungum, og undir þessu drottins maklega álagða hrísi og krossins þunga hrygðist
eg og særist daglega að vita hann í þvílíkri neyð og háska, sem oss er upp á lagt
vegna vorra synda, en eg gleðst í guði og í því nokkurn part ...4
2 Sigurður Nordal 1927, s. 129; Ari Gíslason 1989, s. xviii.
3 Sigurður Nordal, 1927, s. 116-118; Helgi Skúli Kjartansson 1974, s. 23. Reisubók séra
Olafs Egilssonar er mjög merkileg samtímaheimild um Tyrkjaránið og örlög þeirra ís-
lendinga sem fluttir voru til Alsír. Ekki minnist Ólafur á Guðríði í bók sinni. Líklegt er
að það hafi m.a. verið vegna þeirrar athygli sem Ólafur „vakti á kjörum íslenskra þræla
í Alsír að Kristján IV Danakonungur lét kaupa út 36 íslendinga árið 1636“ (Ari Gíslason
1989, s. XV).
4 Tyrkjaránið á íslandi 1627 1906-1909, s. 420-21. Þetta er endir bréfsins eins og það er
varðveitt í bréfabók Gísla biskups Oddssonar. Það hafa verið uppi vangaveltur um trú-
verðugleika bréfsins og þá hvort Guðríður hafi getað skrifað bréfið sjálf. Sigurður Nor-
dal dregur það í efa þó að hann telji það hafa að geyma mikilvægar upplýsingar um hug-
arfar hennar og hagi (Sigurður Nordal 1927, s. 125-126). Án þess að taka afgerandi af-
stöðu telur Sigurbjörn Einarsson hins vegar vel koma til greina að Guðríður hafi skrifað
bréfið sjálf, þar sem „Guðríður var enginn meðalmaður að atgervi og hefði vel getað kom-
ið mönnum á óvart í því, eins og ýmsu öðru, að vera skrifandi" (Sigurbjörn Einarsson
1989, s. xxx). Eins og Sigurður er Sigurbjörn sannfærður um að efni bréfsins sé frá Guð-
ríði sjálfri komið, hvort sem hún hafi skrifað það sjálf eða ekki (Sigurbjörn Einarsson
1989, s. xxxi). Þá má geta þess að Ari Gíslason leiðir í niðjatali sínu getum að því að
12