Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Blaðsíða 15

Kristur var eini vinur minn“
Guðríður er eina konan sem varðveist hefur bréf frá úr útlegðinni. Auk þess
að segja frá örlögum þeirra mæðgina, ber bréfið vott um staðfestu Guðríðar
í trúnni á Guð, sem og tryggð við eiginmann sinn. Þrátt fyrir langa fjarveru
heldur hún fast í vonina um að komast aftur heim til Islands. Skrá frá árinu
1635 staðfestir innihald bréfsins, en þar er Guðríður talin með þeim konum
frá Vestmannaeyjum, „sem drottinn varðveitir enn nú við trú og góða sam-
visku ...“* * * * 5
Eftir tæplega níu ára útlegð var Guðríður ein af 36 Islendingum sem sendi-
maður Danakonungs keypti laus úr ánauðinni, 28 konur og 8 karlar. Aðeins
þau sem haldið höfðu trú sinni og ekki turnast til trúar á Múhameð spámann
hlutu frelsi. Ekki var sonur Guðríðar í þeim hópi og ýmist er talið að hann
hafi látist eða verið snúið til annarrar trúar. í formála sínum að niðjatali Hall-
gríms og Guðríðar bendir Ari Gíslason á að á dómþingi í Vestmannaeyjum
vorið 1636 hafi verið rætt um það hvort Sölmundur og frænka hans, bæði út-
lagar í Alsír, ættu að fá arf ef þau hefðu snúist til trúar á Múhameð spámann.
Þetta telur Ari vera „vísbendingu um afdrif þeirra frændsystkina“, þar sem
ekki hefði þurft að hafa áhyggjur af þessu væru þau talin af.6 Hvað Guðríði
viðkemur þá var greitt hvað hæst verð fyrir hana, alls 200 ríkisdalir, sem jafn-
giltu 50 kýrverðum eða stórri bújörð á íslandi. Sjálf greiddi hún tíunda hluta
af því verði.7 Hið háa verð hlýtur að endurspegla verðmæti hennar í augum
eigendanna.8
Leiðin frá Alsír lá ekki beint heim til íslands, en eins og frægt er orðið
dvaldi hópurinn í Kaupmannahöfn veturinn 1636-37. Þar kynntist Guðríður
Guðríður hafi verið skyld báðum prestunum í Vestmannaeyjum, þeim sr. Jóni Þorsteins-
syni og sr. Ólafi Egilssyni (Ari Gíslason 1989, s. XIV). Ef rétt er, er ekki ólíklegt að Guð-
ríður hafi haft möguleika á einhverri menntun, a.m.k. að læra að lesa og skrifa og hafi
því verið fær um að skrifa umrætt bréf.
5 Tyrlcjaránið á íslandi 1627 1906-1909, s. 429-30. í bók sinni um Tyrkjaránið rekur Jón
Helgason málaferli gegn Eyjólfi Sölmundssyni sökum hjúskaparbrots hans og leiðir get-
um að því að bréf Guðríðar hafi átt sinn þátt í harðri afstöðu Gísla biskups gegn því að
Eyjólfi væri veitt leyfi til þess að ganga í hjónaband með barnsmóður sinni. Væri hins
vegar hægt að sýna fram á að maki í útlegð hefði látist eða gengið af trúnni, var viðkom-
andi einstaklingum leyft að ganga í hjónaband að nýju (Jón Helgason 1963, s. 184).
6 Ari Gíslason 1989, s. XVI. Jón Helgason gengur einnig út frá því að Guðríður hafi þurft
að skilja Sölmund eftir, á að gizka tólf ára snáða, upprennandi þegn í veldi íslams"
(Jón Helgason 1963, s. 196). Ólík er niðurstaða Sigurðar Nordals, sem finnst sennileg-
ast að hann hafi verið dáinn. „Annars myndi eitt hafa orðið yfir þau bæði að ganga“ (Sig-
urður Nordal 1927, s. 126).
7 Tyrkjaránið á íslandi 1627 1906-1909, s. 438.
8 Túlkun Magnúsar Jónssonar á hinu háa lausnargjaldi Guðríðar er nokkuð frábrugðin túlk-
un annarra, en hann telur að af hinu háa verði megi álykta að hún hafi verið „fríð kona
sýnum“ (Magnús Jónsson I 1947, s. 37).
13