Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Qupperneq 67

Trúarhefð á Norðurlöndum í Ijósi kirkjusögunnar
sem bjuggu í sveit en þeirra sem bjuggu í stærra þéttbýli. Einnig var mark-
tækur munur á þeim sem höfðu alist upp í sveit og mótast í uppvextinum af
aðstæðum er þar ríkja og hinum sem alist höfðu upp í þéttbýli.27 Þó ber að
gæta þess að á 20. öld tekur að nýju að gæta aukinnar festu í þessu efni a.m.k.
í þéttbýli. Guðsþjónustuhald hvern helgan dag hefur að líkindum verið mun
algengara þar um nokkurt skeið en nokkurn tíman áður á lútherskum tíma hér
á landi. Það helst líklega einnig í hendur við meiri þátttöku safnaðarins í
guðsþjónustunni í seinni tíð en gerðist um langt skeið. Hin trúarsögulega
þróun á 20. öld kann því um margt að vera þveröfug miðað við það sem tíðum
er haldið fram m.a. í félagsfræðilegum könnunum. Af þessum sökum skal því
haldið fram að kirkjusókn hafi ekki farið „stórminnkandi" hér á landi á mörk-
um bænda- og þéttbýlissamfélags heldur sé fámenni við kirkju einkenni á ís-
lenskri trúarhefð til langs tíma er fremur mótist af staðháttum en hugarfari.
íslensk kirkjuguðrækni nú á dögum sver sig að líkindum einnig í ætt við
klassíska íslenska guðrækni í lútherskri kristni í því að sú ástæða sem oftast
er gefin upp fyrir kirkjugöngu er að hlusta á ræðu prestsins og hefur sú ástæða
almennt sterka stöðu hjá svarendum í könnun þeirra Björns Björnssonar og
Péturs Péturssonar óháð aldri, búsetu og trúarafstöðu þótt hún sé ekki efst á
blaði hjá öllum undirhópum.28 Þetta má að sönnu skýra með tilvísun til þeirr-
ar áherslu sem lögð er á boðun Guðs orðs í lútherskri kirkju.29 Það skýtur þó
skökku við þegar tekið er tillit til biblíuviðhorfa landsmanna og uppgefnum
ástæðum þeirra fyrir biblíulestri sé hann á annað borð stundaður.30 Ýmsir aðrir
þættir í trúarviðhorfum svarenda mæla einnig gegn þeirri skýringu. Er þar m.a.
vísað til þeirrar staðreyndar að Islendingar samsama sig aðeins í takmörkuðum
mæli við margar mikilvægar kenningar kirkjunnar.31 í ljósi þess er vart að
vænta að þeir séu mjög uppteknir af kennisetningunni um það á hvern hátt
Biblían og útlegging hennar sé farvegur fyrir orð Guðs (sola scriptura).
Mun líklegra er að hér sé um að ræða leifar af þeirri gríðarlegu áherslu
sem lögð var á prédikunina í trúaruppeldi þjóðarinnar eins og það var
ástundað hér á landi. Sérstaklega var fylgst með þvf að söfnuðurinn hlýddi á
afmarkaðra hópa (t.d. eldri kynslóða, íbúa einangraðra byggðarlaga eða annarra félags-
legra minnihlutahópa).
27 Björn Bjömsson og Pétur Pétursson 1990: 134-135. 138.
28 Björn Bjömsson og Pétur Pétursson 1990: 136-139.
29 Bjöm Bjömsson og Pétur Pétursson 1990: 136.
30 Bjöm Bjömsson og Pétur Pétursson 1990: 126-128, 130.
31 T.d. hefur því verið haldið fram að aðeins tiltölulega lítill hópur eða 10-30% þjóðarinn-
ar hafi skilyrðislaust tileinkað sér grundvallaratriði kristindómsins og játningar kirkjunn-
ar. Bjöm Bjömsson og Pétur Péturson 1990: 223.
65