Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Page 32

Haraldur Ólafsson
Nú hef ég farið fram og aftur og talið upp sitthvað sem hugsanlega telst
til samanburðar á þessum mönnum. En eins og ljóst mætti vera þá er alls
ekki hægt að bera þá saman af nokkurri alvöru, svo ólíkur er uppruni þeirra,
uppeldi og aðstæður allar ákaflega mismunandi. En er þá ekkert svar við
þeirri spurningu hvað valdið hafi því að ég stóð mig að því að fara að hugsa
um Hallgrím Pétursson þegar ég var brjótast í gegnum verk Pascals?
Kannski var þetta bara flótti frá lestrinum, tilraun til að smokra mér undan
að einbeita mér að því að athuga hvað Pascal hafði að segja um mannlega
tilveru, mannfræði hans og tilvistarvanda. Svarið er þó ekki það, hvað svo
sem hefur hrundið þessum hugsunum mínum af stað. Eg held að mér hafi
dottið séra Hallgrímur í hug þegar ég fann hve setningar Pascals túlkuðu
hugsanir hans á einfaldan en sláandi hátt. Þannig eru líka setningar
Hallgríms, einfaldar en áhrifamiklar. Leikur Pascals að orðum og hugmynd-
um leiðir hugann að versum Hallgríms. Hinn veiki reyr sem svignar fyrir
minnsta vindi en er þó allri náttúrunni yfirsterkari af því að hann veit hvað
getur grandað honum, blómstrið eina sem skorið er á snöggu augabragði en
fagnar af því að frelsari mannkyns hefur yfirunnið dauðann. Það var kannski
snilldin sem leiddi þá tvo saman í huga mínum, ekki hvort þeir áttu eitthvað
sérstaklega sameiginlegt eða hvort greina mætti einhver stef í verkum þeirra
sem fléttaði þá saman í huga mínum. En það er allt svo almennt að litlar
ályktanir verða af því dregnar. En þeir skrifuðu og ortu vel, betur en flestir
aðrir.
Enn heyri ég barnabörnin mín fara með versin eftir séra Hallgrím sem ég
lærði í notalegri hlýju, blandaðri neftókbaksilmi, í næsta rúmi við blindan
öldung sem fæddur var um miðja nítjándu öld og ég veit að séra Hallgrímur
mun standa af sér nútíma og síbreytilega þekkingu upplýsingaraldarinnar
meðan lítil börn fara með þetta einfalda bænarvers:
Vertu Guð faðir faðir minn
í frelsarans Jesú nafni.
Hönd þín leiði mig út og inn
svo allri synd ég hafni.
30