Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 137

Andmœli við doktorsvörn Sigurjóns Árna Eyjólfssonar
einfaldlega að viðurkenna að hún hefur farið framhjá mér sé hana á annað
borð að finna í ritinu!
Afmörkun og áhersluþœttir viðfangsefnisins
í framhaldi af þeirri grundvallarspurningu sem hér hefur verið glímt við -
þ.e. um hvers konar rit sé að ræða - er eðlilegt að gaumgæfa enn frekar
hvernig doktorsefni skilgreinir og afmarkar viðfangsefni sitt og ritið að öðru
leyti og hversu vel honum tekst að halda þeirri skilgreiningu til streitu út í
gegnum ritið.
Fyrirliggjandi rit ber eins og þráfaldlega hefúr komið fram titilinn Guð-
frœði Marteins Lúthers í Ijósi túlkunar hans á Jóhannesarguðspjalli 1535-
1540. Hér vekja þrír þættir athygli lesanda: (1) Guðfræði Marteins Lúthers
sem virðist hið eiginlega viðfangsefni, (2) áherslan á túlkun hans á Jóhann-
esarguðspjalli og (3) tímaafmörkunin sem höfðar sérstaklega til lesanda með
kirkjusögulega aðkomu. Það sem einkum þarfnast þó skýringar er orðalagið
„ í Ijósi túlkunar hans á Jóhannesarguðspjalli Það vekur óneitanlega þá
væntingu að höfúndur rýni hið geysimikla og ijölskrúðuga höfundarverk
sögupersónu sinnar út frá þessari Jóhannesaráherslu. Ég segi hér væntingu
af því að hér væri vissulega um nýstárlega, frjóa og að nokkru leyti frumlega
leið að ræða eða eins og höfundur segir sjálfur: „Innan Lúthersrannsókna
hafa menn löngum gert sér grein fyrir mikilvægi Jóhannesartúlkunarinnar,
án þess þó að hún hafi verið tekin sérstaklega fyrir.“ (21).
Endanleg afstaða til hinnar þematísku afmörkunar höfundar og þeirrar
stöðu sem hún fær í verkinu verður þó ekki tekin öðru vísi en með tilliti til
þeirrar tímaafmörkunar sem fram kemur í titlinum (þ.e. tímabilsins
1535-1540). Við afmörkun tímabilsins tekur höfúndur að nokkru mið af á-
herslu sinni á Jóhannesartúlkun Lúthers en hann hóf glímu sína við Jóhann-
esarritin - einkum guðspjallið - á ofanverðri ævi sinni og þá einkum í tengsl-
um við prédikunarstarf sitt. Höfundur bendir þó á að það tekur Lúther 12 ár
að ljalla um meginluta Jóhannesarguðspjalls eða tímabilið 1528-1540.
Heildstæðustu og umfangsmestu Jóhannesartúlkunina telur hann þó vera frá
síðari hluta þessa skeiðs eða árunum 1537-1540. (22) Annað hvort þessara
tímabila, einkum það fyrrgreinda, virðist því hafa verið eðlilegt rannsóknar-
tímabil ef það var ætlunin að gera Jóhannesartúlkunina að þungamiðju
verksins. Með takmörkuninni 1535-1540 gengur höfúndur þvert á þessi
tímabil bæði. Á því skuldar hann lesendum skýringu.
Helsti rökstuðningur höfundar á afmörkuninni 1535-1540 felst í því að á
þessu skeiði (nánar til tekið 1535—1539) lagði Lúther grunn að aðgreiningu
sinni milli hins andlega og veraldlega sviðs mannlegrar tilveru sem er for-
135