Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 59

Nútíminn og hefðir í hnattvœddum heimi
hagsmuni sína. Eins og fyrr sagði geta hirðingjar misst stóran hluta hjarða
sinna í slæmu ári en í erfiðum árum eru það hins vegar venjulega ekki skepn-
ur allra hirðingja sem deyja. Úrkoma er ofitast mjög mismunandi eftir
svæðum og því geta ákveðnir einstaklingar misst meirihluta hjarða sinna á
meðan aðrir verða fyrir tiltölulega litlum missi. Ávinningur fyrir eigenda
verður því tvenns konar: í fyrsta lagi dreifir einstaklingurinn skepnum sínum
yfir stórt svæði í mismunandi hjarðir með því að láta þær af hendi í ákveðinn
tíma og minnkar þar með líkurnar á því að öll dýr hans drepist á sama tíma.
í öðru lagi er viðkomandi að koma sér upp sterku tengslaneti, hópi fólks sem
seinna meir getur e.t.v. lánað honum úr eigin hjörð ef hann þarf að fjölga við
sig dýrum. Með því að lána út kýr er því verið að breyta hluta hjarðarinnar
í auð sem er ekki háður vistfræðilegum og pólitískum sveiflum.
Einstaklingurinn breytir með slíkum gjafaskiptum kúm í félagsleg tengsl
sem stuðla að auknu öryggi í framtíðinni. Kerfið stuðlar jafnframt að jöfnuði
og dreifir áhættu í þessu samfélagi. Hjá hirðingjum þar sem kýr eru aðal
framsleiðsluafl (einstaklingur sem á ekki dýr getur ekki framfleytt sér)
stuðlar Habana ’i kerfið að því að dreifa áhættu. Samhjálp stuðlar að því að
dreifa gæðum og um leið áhættu yfir á stærri hóp. Slík lán eru stunduð af
konum og körlum, en karlmenn eru þó í miklum meirihluta þeirra sem stun-
da slík lán, trúlega vegna þess að margar konur eiga í dag einfaldlega fá eða
engin dýr til þess að lána.
Samhjálp er þó auðvitað ekki einungis tengd hagkvæmisástæðum heldur
er samofin gildum sem snúa að sérkennum WoDaaBe og hugmyndum um
rétt og rangt. Einstaklingar leggja áherslu á að ástundun habana ’i, svo dæmi
sé tekið, sé samofin sjálfsmynd þeirra sem WoDaaBe og sem einstaklingar.
Áherslan á samhjálp er tengd við fyrrnefnd gildi, almennt nefnd mbodagan-
si, sem snúast í kringum þætti eins og þolinmæði, þrautsegju, stjórn á til-
finningum og gjafmildi. Að sama skapi er áhersla á samhjálp og aðstoð við
náungann útskýrð með tilvísun til trúarbragðanna, íslam, en WoDaaBe
benda á áherslu íslam á gjafir og aðstoð til handa þeim sem minna mega sín
er þeir útskýra mikilvægi samhjálpar.
Ég hef hér útskýrt samhjálp og hreyfanleika og þá lagt áherslu á hagrænt
mikilvægi þeirra til að bregðast við óöruggum aðstæðum, en jafnframt
þýðingu þeirra sem hluta af þjóðernislegri sjálfsmynd WoDaaBe. Sem hluti
af þjóðernislegri sjálfsmynd er bæði hreyfanleiki og samhjálp útskýrð af
WoDaaBe sjálfum sem mikilvægar hefðir í samfélagi þeirra. Fræðimenn
hafa lengi bent á hættuna sem því er samfara því að líta á hefðir sem fast og
óbreytanleg fyrirbæri. Eric Hobsbawm og Terence Ranger sýndu fram á í
bók sinni The Invention ofTradition (1983) að hefðir eru þvert á móti sveig-
57