Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Qupperneq 49

Spinoza og spegillinn
útskýringar á henni byrja eins og John B. Henderson hefir bent á í ítarlegum
samanburðarrannsóknum sínum á trúarlegum helgiritasöfnum út um allan
heim.47 En ef heimspekileg áhrif í Nýja testamentinu eru ekki kerfislega
framsett (sem er umdeilanlegt) þá er vissulega um kerfisbundna framsetn-
ingu á ritum þessum að ræða í verkum Markíons frá Pontus (uppi á ofan-
verðri íyrstu öld til u.þ.b. 160), Valentínusar frá Alexandríu (uppi á sama
tíma og Markíon) og Jústínusar píslarvotts (100-160) þegar á undan
Klemensi frá Alexandríu!48
Hvað sem líður skilgreiningum á hlutverki heimspekinnar í dag þá er ljóst
að hún er samofin rótum kristindómsins frá fyrstu öld þessa tímatals til
dagsins í dag. En útskýringar og rökleg hugsun eru ekki einkaeign
kristindómsins heldur sameiginlegt fyrirbæri á meðal allra trúarhefða
jarðarinnar þótt með ólíkum hætti sé. Spinoza er tvímælalaust sá
frumkvöðull á meðal vestrænna hugsuða sem braut trúarheimspekinni leið
undan ofurvaldi hins gyðing-kristna- og íslamska arfs til að vera umljöllun
um trúarbrögð heimsins. Með því að skoða manneskjuna í nánara samhengi
guðsdómsins en forverar hans á öld skólaspekinnar og fyrirennarar hennar
gerðu þá hefir Spinoza gert spurninguna um trú og mennska veru
(trúarheimspekina) áleitnari en nokkurri sinn fýrr. Getur hin margbrotna
útvíkkun, sem birtist til að mynda í ólíkum tilbeiðsluháttum, átt sér nema
eina hind?
47 Scripture, Canoit, and Commentary: A Comparison of Cunfucian and Western Exegesis (Princeton,
NJ: Princeton University Press, 1991), 38-88.
48 Cf. Mack, Who Wrote the New Testament?, 251-273.
47