Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Qupperneq 51

Kristín Loftsdóttir
Nútíminn og hefðir í hnattvæddum heimi
Inngangur
I hinni mikilvægu bók sinni Time and the Other leggur mannfræðingurinn
Johannes Fabian (1984) áherslu á notkun tímans í vestrænni fræðimennsku
og hugsun til að aðskilja „okkur“ frá „hinum.“ Tíminn er tæki sem raðar
samfélögum samtímans upp á gildishlaðinn skala þar sem sum eru nútíma-
leg og önnur hefðbundin. Fjölbreytileiki samtímans birtist því ekki eingöngu
sem afleiðing fjarlægðar í rými heldur vegna ólíkra tengsla samfélaga við
tímann.
Þessi grein íjallar á gangrýninn hátt um slíkar hugmyndir með því að vísa
til aðstæðna og lífs WoDaaBe í Níger. Eg mun í umfjöllun minni leggja
áherslu á WoDaaBe og önnur svipuð samfélög sem hluta af samtímanum,
enda verða aðstæður þeirra ekki skiljanlegar nema sem hluti af sama tíma og
önnur samfélög. Vettvangsrannsókn mín meðal WoDaaBe fólksins átti sér
stað um tveggja ára skeið og byggði á þátttökuaðferð mannfræðinnar.
Rannsóknin fór fram meðal WoDaaBe hirðingja á Tchin-Tabaraden svæðinu
í norð-vesturhluta Níger og hjá WoDaaBe farandverkafólki í Níamey,
höfuðborg Níger. Megin markmið rannsóknarinnar voru í stuttu máli að
skoða sjálfsmynd og þjóðerni WoDaaBe út frá sögulegu og pólitísku sjónar-
horni og varpa ljósi á hvernig breyttar aðstæður móta nýjar sjálfsmyndir.1
Til að nálgast tímann, viðfangsefni mitt hér, mun ég fjalla um afkomu
meðal WoDaaBe og undirstrika hvernig aðstæður þeirra í dag eru eingöngu
skiljanlegar út frá samhengi við söguleg ferli. Ég skoða stuttlega í þessu
samhengi áhrif hnattvæddra fyrirbæra á lífsviðurværi WoDaaBe, en fræði-
legri umræðu um hnattvæðingu hættir oft til að endurtaka sömu tvískipting-
una milli þeirra sem annars vegar standa utan við tímann án atbeina og hins
vegar þeirra sem eru hreyfanlegir innan hans. Jafnframt legg ég áherslu á að
1 Sjá Kristín Loftsdóttir 2000. Rannsóknin átti sér stað frá ágúst 1996 til júní 1998 og var styrkt af
Norrænu Afríkustofnuninni og alþjóðlegu Rotary samtökunum. Ég gerði einnig styttri
vettvangsrannsóknir meðal WoDaaBe fólksins í júní og ágúst 1995 og september 1999.
49