Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 56

Kristín Loftsdóttir
einkennist af þurrum hita og úrkomu sem er óregluleg í tíma og rúmi. Árinu
má gróflega skipta í regn- og þurrkatíma og er regntíminn sérlega mikil-
vægur vegna þess að hann ræður afkomu dýra og manna það sem eftir er
ársins.10 Á tilteknu svæði getur úrkoma verið ákaflega breytileg frá ári til árs.
Meðalúrkoma á ári segir hins vegar ekki alla söguna. Regn verður að falla
nokkuð stöðugt til þess að koma gróðri til góða. Ef löngu þurrkatímabili
fylgir regnskúr, er hætta á að fræ spíri og deyi án þess að ná fullum þroska.* 11
Það verður að undirstrika að Sahel er jaðarsvæði og ástæðan fyrir því að það
kallast jaðarsvæði er sú að þurrkar eru líklegir. Mismunandi úrkoma er því
eðlilegur hluti vistkerfis Sahel en ekki óvenjulegt eða óeðlilegt ástand.12
Samanburðarrannsóknir hafa sýnt að líta megi á hjarðmennsku almennt sem
aðlögun að aðstæðum sem eru áhættusamar að því leyti að þær eru síbreyti-
legar.13
Vistfræðilegur breytileiki er þó ekki eini þátturinn í aðlögun WoDaaBe að
umhverfi sínu, því að umhverfi felur einnig í sér samspil pólitískra og sögu-
legra þátta. Benda má á að félagslegt og náttúrulegt umhverfi eru ekki tvær
aðskildar breytur heldur samofin á margþættan og flókinn hátt. Þurrkarnir á
Sahel svæðinu á sjöunda, áttunda og níunda áratugnum voru í sjálfu sér hluti
af sveiflum vistkerfisins en höfðu hörmulegar afleiðingar fyrir fólk og hús-
dýr. Til að skilja þær slæmu afleiðingar sem þurrkarnir höfðu á ábúendur
verður að skoða söguleg ferli nokkrum áratugum áður.
Stefna nýlendustjórnarinnar miðaði að því að auka ræktað land með
margvíslegum aðferðum. Mikil áhersla var á einhæfa jarðhneturæktun og
bændur voru oft beinlínis neyddir til að taka upp slíka ræktun í stað ræktun-
ar matjurta. Háir skattar leiddu einnig til þess að bændur þurftu að auka
framleiðslu og þannig að auka rými ræktaðs lands. Vegna áhættunnar sem
fylgdi jarðhneturæktun, fóru bændur að nýta svæði sem áður höfðu verið
nýtt af hirðingjum til að rækta matjurtir. Lög sem sett voru á nýlendutíman-
um viðurkenndu einnig almennt ekki landnýtingu hirðingja og drógu því enn
úr framfærslumöguleikum þeirra. Ríkisstjórn sjálfstæðs Níger hélt áfram að
leggja áherslu á framleiðsluaukningu og naut hún aðstoðar alþjóðlegrar
þróunarhjálpar. Þessi áhersla var klædd í umbúðir „framfara“ og „nútíma-
væðingar“ og átti að auka framleiðni með nýjum afbrigðum. Ný afbrigði
gerðu bændum kleift að rækta á svæðum þar sem slíkt hafði ekki verið
10 Beaumont 1989:202.
11 Bernus 1973.
12 Agnew og Anderson 1992:98, 110—111; Park 1993:8.
13 Park 1993; de Bruijn og Dijk 1999.
54