Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Side 88

Agústa Þorbergsdóttir
munur á milli skyldra tungumála, í íslensku er spegill karlkyns og blóm
hvorugkyns en í dönsku er spejl hvorugkyns og blomsl samkyns.
(5) stóll kk. ryksuga kv. borð hk.
spegill kk. sól kv. regn hk.
Jafnrétti og málfrœði
í íslenskum málfræðibókum segir að fomafn í karlkyni sé ráðandi ef líf-
fræðilegt kyn mannvera er óljóst eða látið liggja milli hluta. Þar sem ein-
hverjir kynjaárekstrar verða fáum við síst fornöfn í kvenkyni.6 Þessa mál-
venju gagnrýnir Auður Eir Vilhjálmsdóttir og leggur til að gerð verði breyt-
ing á móðurmálinu til að breyta hugmyndum okkar um forréttindi karla. Hún
telur nauðsynlegt að tekið verði upp svokallað málfar beggja kynja sem miði
bæði við konur og karla. Með því muni nýjar kynslóðir fá nýjar hugmyndir
og nýtt málfar.7
í inngangi Vinkvenna og vina Jesú er tekið svo til orða að það hafi mótað
mismunun kynjanna að lesa texta Biblíunnar í karlkyni. Sagt er að það muni
skipta sköpum fýrir jafnrétti kvenna og karla að mál beggja kynja sé tekið
upp í kirkjunni, í biblíuþýðingum, predikunum, sálmum, bænum, fúnda-
haldi og öllu öðru starfi.8 Þetta eru mjög svipaðar hugmyndir og lesa má um
í inngangi biblíuþýðingarinnar New Revised Standard Version sem kom út
1989 og á einmitt að vera á málfari beggja kynja eða það sem nefnt er á
ensku inclusive language.9 10
Hvað merkir þetta í raun? Hvað er átt við með því að textar Biblíunnar
séu í karlkyni? Er eitthvað sérstakt í málfari Biblíunnar sem mismunar kyn-
junum? Eða er það „venjuleg íslensk málnotkun“ sem mismunar kynjunum?
Afar mikilvægt er að skoða hvemig íslenskt mál er notað og reyna að
finna hver hin meinta mismunun er. Til þess að ijalla um þetta efni finnst
mér heppilegt að nota málfræðihugtökin markaður/ómarkaður.'0 I stuttu
máli er lögð sú merking í þau hugtök að ómarkaður tákni það sem er á ein-
6 Eiríkur Rögnvaldsson 1984:111-112; Kristján Ámason 1980:37-39.
7 Auður Eir Vilhjálmsdóttir 2001:15.
8 Vmkonur ogvinir Jesú 1999:8.
9 New Revised Standard Version 1989:xiii—xiv. Hér eftir er New Revised Standard Version nefnd
NRSV.
10 Lyons 1968:79-80; Eiríkur Rögnvaldsson 1984:106-107. í þýsku er ómarkað karlkyn oft nefnt das
generische Maskulinum og í ensku generic masculine.
86