Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2008, Side 46

Geirstadalven gjenfodt kan bare være kommet opp i en tid da dette var nat-
urligt sak, da forn siðr ikke var langt unna, helst mens Olav enná levde.“6
Hægt er að greina, að ritarar hafi reynt að fela þessa óheppilegu forneskju
um Ólaf helga eða betrumbæta textann í samræmi við kristilegri lífskoðun
t.d. í Flateyjarbókartextanum, þar sem Ólafur helgi er látinn sverja af sér
slíka villu með mærðarfullu tali. „Aldri hafði önd mín tvá líkami, ok eigi
mun hon hafa, eigi nú ok eigi á upprisudeginum, ok ef ek segða annat, þá
er eigi almennilig trúa rétt í mér.“(Flat.II,219). Ennfremur tekur höfund-
urinn fram, að það hafi verið „auðfundit, at Ólafr konungr vildi þessa villu
ok vantrú með öllu eyða ok af má...“(Flat.II.219). Þó eldri ritari Ólafs sögu
helga hafi verið kristinn maður hefur hin forna heimsmynd átt svo sterk
ítök í honum að honum hefur verið fyrirmunað skilja það, að slík sögn var
ekkert annað en heiðnar leifar og því óhæfar í sögu af kristinni hetju.
Kristileg bragarbót
I sagnabálki miklum frá 14. öld; hinni svokölluðu Ólafs sögu Tryggvasonar
hinni mestu, sem settur var saman af guðfræðilegri mennt og upplýstum
lærdómi í byrjun 14. aldar, má m.a. sjá texta ættaðan úr Sturlubókargerð
Landnámu.7 Nú er það svo, að nokkrir landnámsmenn sem nefndir eru í
Landnámu, voru taldir kristnir og fá að vonum umfjöllun. Ekki er hægt að
segja að kristni þessara manna hafi verið í öllu í samræmi við rétttrúnað.
Til að byrja með er hér um að ræða keltneska kristni þar sem vafasamur
dýrlingur eins og Kolumkilla er í afhaldi. Það er athyglisvert að sjá má mun
á því hvernig fjallað er um þessa kristnu menn annars vegar í Landnámu
þ.e. Sturlubók og Hauksbók og svo hins vegar Ólafs sögu Tryggvasonar
hinni mestu. I sögunni er mun kristlegri blær yfir frásögnunum af þessum
kristnu landnámsmönnum. Þessi kristilegi blær lýsir sér bæði í orðalagi og
6 Anne Holtsmark 1969, bls.92.
7 Þetta hefur verið almannarómur fræðimanna langa hríð, Finnur Jónsson segir t.d.af glöggskyggni
um þessa kafla: „Det er ikke den ringeste tvivl om, at disse uddrag er hæntede fra en afskrift af Stb.,
men en anden og bedre end den, vi har.“ (1900, bls.xxxix). Ólafur Halldórsson gerði nákvæman
textasamanburð á þessum textum og komst að sömu niðurstöðu: „að sögusmiðurinn muni hafa
tekið þessa kafla eftir handriti af Sturlubók, en það handrit hafi haft betri texta og staðið nær
frumgerð en Resensbók." (2000, bls.34-35). Vtsað er í kafla Landnámu í sviga.
44
J