Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2008, Page 161

að orðið „atheism“ sé þýtt „trúleysi“. Sömu sögu er að segja um hugtakið
„kona“, þótt hægt sé að skilgreina konu sem „manneskju“ og það sé jafnvel
hafið yfir allan vafa er ekki þar með sagt að rétt sé að þýða enska hugtakið
„woman“ sem „manneskja“ eða „maður“.
Vel kann að vera að þýðandinn hafi kosið að nota hugtakið „trúleysi“ í
stað „guðleysis“ vegna þess að hér á Islandi hafa félög guðleysingja kosið að
nota trúleysishugtakið um sjálfa sig og þýða enska orðið „atheism“ jafnan
sem „trúleysi11.31 Má vera að hann hafi talið ástæðu til að nota orðfæri þeirra
til þess að geta átt við þá samtal með ritinu. En þó svo að sjálfsskilningur
manna skipti máli í því félagslega samhengi sem þeir eru í er ekki þar með
sagt að allir þurfi að beygja sig undir veruleikasýn eins hóps fremur en
annars sem hins eina rétta þegar um þá er fjallað eða við þá rætt. Samtal
fólks með ólík trúarviðhorf getur því aðeins skilað árangri ef það vekur
gagnkvæman skilning á því sem sameinar og aðgreinir og gagnkvæma
virðingu fyrir trúfrelsi og helgi mannlífsins. Það þýðir hins vegar ekki að
samtal verði því aðeins mögulegt ef annar aðilinn hafnar eigin sjálfsskilningi
og ræðir aðeins hlutina út frá forsendum hins. Sá er ekki sjálfum sér
samkvæmur sem kýs að nefna hlutina því nafni sem hann telur að eigi ekki
við um þá. Fræðimaður sem telur guðleysi vera trúarlegt getur ekki talað
um það sem trúleysi. Ef hann myndi nota trúleysishugtakið um það væri
hann að samþykkja veruleikasýn þeirra sem skilgreina sig með þeim hætti
sem hina réttu og viðurkenna að hann sjálfur hafi haft rangt fyrir sér. Sömu
sögu er að segja af fræðimanni sem gerir sér grein fyrir því hversu umdeilt
trúleysishugtakið er og vill auðsýna eins mikið hlutleysi og kostur er. Hann
hlýtur að leita að orði sem flestir geta samþykkt. Guðleysishugtakið er ekki
neikvætt frá sjónarhóli trúarbragðafræða og ætti ekki heldur að vera það fyrir
guðleysingjum. Þar að auki er það rétt þýðing á orðinu „atheism“ en ekki
31 Það eru þó til undantekningar frá þessu hér á landi eins og sjá má af þessum orðum Óla Gneista
Sóleyjarsonar, eins af meðlimum guðleysingjafélagsins Vantrúar sem hefur hvað mest látið
að sér kveða á opinberum vettvangi: „Guðlaus maður trúir ekki á guð. Trúlaus maður hefur
sömu afstöðu og guðlaus maður til guða en bætir um betur og trúir ekki á nein yfirnáttúruleg
fyrirbrigði. Allir trúlausir menn eru guðlausir.“ (Óli Gneisti Sóleyjarson: „Ur samhengi séra
Gunnars." MorgunblaSiS. 24. ágúst 2006. Bls. 28.) Engu að síður er það komið undir því hvernig
trúarhugtakið er skilgreint hvort hægt sé að taka undir notkun hans á trúleysishugtakinu.
159