Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1998, Qupperneq 137

Finnur N. Karlsson
Þýskalandsför Gunnars
Gunnarssonar 1940'
/
apríll939 flutti Gunnar Gunnarsson
heim til Islands eftir þriggja áratuga
vist í Danmörku. Hann stóð á fimm-
tugu, hafði unnið flesta rithöfundarsigra
sína og þeir voru ekki smáir í sniðum.
Hann þótti einna fremstur skálda sem um
þær mundir skrifuðu dönsku. Hann flutti í
nýja húsið á Skriðuklaustri 1939 og árið
eftir bættist enn ein fjöður í hattinn þegar
saga hans Aðventa fór sigurför um
Bandaríkin undir nafninu The Good
Shepherd.* 2 Því er þó ekki að leyna að
síðustu misserin áður en hann flutti heim
þótti ýmsum, sérstaklega vinstrimönnum í
Danmörku, að hann væri hliðhollari
Þjóðverjum en góðu hófi gengdi. Svipuð
viðhorf mættu honum við komuna heim til
íslands.3
Samskipti Gunnars við Þýskaland
hófust þegar á öðrum áratug aldarinnar en
þá byrjuðu verk hans að koma út í
þýðingum en þegar líður á fjórða áratuginn
binst hann Þjóðverjum æ sterkari böndum
og var frá 1934 fastur gestur Þriðja ríkisins.
Enginn ástæða er til að fara í felur með
þennan kafla í lífi Gunnars því þar er ekkert
sem hægt er að telja ámælisvert. I
Þýskalandi átti hann marga aðdáendur og
bækur hans komu þar út í stærri upplögum
en annars staðar, bæði fyrr og síðar. í
heimsóknum sínum var hann oftast nær á
vegum Norræna félagsins þýska en eftir að
nasistar komust til valda varð félagið að
ómerkilegri áróðursvél fyrir hugmynda-
fræðilegum landvinningum til norðurs.
Viðtal það sem hér fylgir á eftir í
íslenskri þýðingu hefur ekki verið dregið
inn í umræðuna um samskipti Gunnars við
Þjóðverja ef frá er talin bók Þórs Whitehead
Milli vonar og ótta. Viðtalið birtist í
Berlinske Aftenavis 3. apríl 1940 þegar
Gunnar hafði stutta viðdvöl í Kaupmanna-
höfn eftir boðsferð vítt og breitt um
Þýskaland sem endaði með fundi þeirra
Hitlers í Berlín. Enn leið vika áður en
Þjóðverjar réðust inn í Danmörku og
Noreg. Þegar þeir atburðir knúðu dyra var
skáldið um borð í skipi á leið til íslands.
Um fund Gunnars og Hitlers eru þrjár
heimildir helstar. Viðtalið í Berlinske Aften-
avis, viðtal sem Morgunblaðið tók við hann
þegar hann var nýkominn heim og viðtöl
Sveins Skorra Höskuldssonar og Þórs
Whitehead þegar Gunnar var orðinn mjög
fullorðinn. Heimildunum ber illa saman.
Viðtalið í Berlinske sýnir betur en
margar greinar og bækur hvað Gunnar var
andvaralaus í afstöðu sinni til Þriðja ríkisins
en einnig kemur berlega í ljós hvað það var
í rauninni sem hann var að sækja þangað:
^ Efni í þessa grein safnaöi ég í Kaupmannahöfn sl. sumar er ég naut styrksfrá danska ríkinu til aö athuga handrit í Árnasafni.
2 Stefán Einarsson: lslensk bókmenntasaga 874-1960. Bls. 366. Reykjavík 1961.
135