Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1998, Blaðsíða 139

Þýskalandsför Gunnars Gunnarssonar
því nokkrum vikum seinna brotnaði hún og sökk í
sviptivindi á Hafnarfirði. Flugmaðurinn og far-
þegamir tveir, báðir þingmenn, björguðust naum-
lega.
Bókmenntir eru Þjóðverjum meira alvörumál
en okkur!
Norræna félagið skipulagði ferð Gunnars í út í ystu
æsar, virðulegar móttökur og fjölmenna upplestra í
fjörutíu borgum. A nokkrum stöðum fór livort
tveggja fram í ráðhúsinu.
- Það segir ekki lítið um eina þjóð, sagði
Gunnar stillilega, að hún skuli hafa áhuga á að
koma og hlusta á skáldskap, meira að segja útlend-
an skáldskap, á stríðstímum, þegar synir hennar
eru á vígstöðvunum.
- Tókst yður að mynda persónuleg tengsl við
áheyrendur?
- Já, það fannst mér svo sannarlega. Þeir hlust-
uðu af áfergju sem er óþekkt hjá okkur og á sér
rætur í djúpstæðri virðingu fyrir skáldskap, og það
sama var uppi á teningnum eftir að lestri lauk, í
þægilegum og óþvinguðum félagsskap. Þarna
tíðkast sú ágæta venja að fara í hópurn, eins stórum
og mönnum sýnist, á eitthvert kaffihús, þar sem
hver pantar og borgar fyrir sig, og tími og tækifæri
gefst til að skiptast á skoðunum. Við slíkar að-
stæður takast margvísleg kynni manna á milli, sum
lausleg en önnur endast ævilangt, öllum til ánægju.
- Er hrifning Þjóðverja á norrænni menningu
bundin því sem er að gerast í landinu núna?
- Engin þjóð í heiminum býr yfir meiri
þekkingu og næmari skilningi á nonænum bók-
menntum en Þjóðverjar. Þetta næmi á norræn
menningarverðmæti á sér djúpar rætur í þjóðar-
sálinni og ástand mála í Evrópu breytir að sjálf-
sögðu ekki nokkm þar um.
En ég held að Þjóðverjar almennt taki meira
mark á bókmenntum en við sem erum alin upp við
aðstæður þar sem gagnýni skipar allt of stóran
sess. Bókmenntir eru þeim alvörumál og þekking
á þeim er ekki eins stéttbundin og í flestum öðrum
samfélögum. Eg tók t.d. eftir að ntargir verka-
menn voru meðal áheyrenda minna og á einunt
stað, þar sem ég kom til að lesa upp, kallsaði konan
í fatahenginu vingjamlega til mín um leið og hún
tók við yfirhöfninni: „Ó, eru það þér! Þér sem
hafið skrifað „Skip heiðríkjunnar“!“
Það gefur lífi rithöfundar aukið gildi þegar
þjóð sem hvorki hefur tíma né peninga leggur við
hlustir. Og þegar maður hittir þetta fólk finnur
maður í auknum mæli ábyrgðina sem fylgir því að
skrifa.
Samtal við ríkiskanslarann Hitler
- Það lítur helst út fyrir að stríðið muni skapa
samstöðu um evrópska menningu.
- Það hafa aldrei selst jafn margar bækur í
Þýskalandi og í vetur. Hvorki forlög né
prentsmiðjur ná að anna eftirspuminni eftir bók-
menntum; það tekur lengri tíma að skrifa bækur
heldur en að selja þær og lesa. Ekki einu sinni
héma hjá okkur skipa fombókmenntimar viðlíka
sess hjá þjóðinni eins og í Þýskalandi. Þar hafa
Eddumar komið í nýjum upplögum sem eru á bil-
inu fimmtíu til hundrað þúsund og fornsögumar í
svipuðum mæli. Það sýnir að þessar bókmenntir
ná langt út fyrir þröngar raðir háskólamanna.
- Yður gafst tækifæri til að ræða við
ríkiskanslarann?
- Já, þetta var einkasamtal.
- Sem sagt áheym með hefðbundnu sniði?
- Nei, alls ekki. Hitler ræðir mjög blátt áfram
og hispurslaust við gesti sína, rétt eins og þegar
maður talar við mann og um þau efni, atburði og
aðstæður sem snerta okkur öll. Hann minntist á
þau miklu byggingaráform sem hafin voru víðs
vegar um landið en styrjöldin stöðvaði. Hann
sagðist aldrei hafa óskað eftir stríði sem gerði ekki
annað en raska áformum hans um allsherjar
viðreisn Þýskalands.
Hve lengi munið þér dvelja í
Kaupmannahöfn?
- Eg er á leiðinni heim til Islands þar sem ég
mun taka upp þráðinn þar sem frá var horfið við
uppbyggingu og rekstur Skriðuklausturs. Okkur
tókst ekki að klára húsið í fyrra en höfum þó getað
búið þar í vetur.