Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1998, Síða 141

Þýskalandsför Gunnars Gunnarssonar
Gunnar Gunnarsson kemur affundi Hitlers 20. mars 1940.
fengi tœkifæri til að hafa tal af
honum.“6 Hann ber Hitler ekki
illa söguna og einasta viðbótin frá
samtalinu við blaðamann Ber-
linske er að þeir hafi rætt um
þegnskylduvinnu. Ef að líkum
lætur hefur Hitler talað allan
tímann sjálfur og skáldið lítið
komist að. Eitthvað mun Gunnar
þó hafa maldað í móinn því í
framhaldi af viðræðunum bað
þýska utanríkisráðuneytið sendi-
ráðið í Kaupmannahöfn að rann-
saka feril hans.7
Þegar Gunnar var kominn á
níræðisaldur ræddi Þór Whitehead
við hann um ferðina til Þýskalands 1940 og
fund þeirra Hitlers vegna bókar sem hann
hafði í smíðum um heimsstyrjöldina.8
Frásögn Þórs af þesssu ferðalagi er
frekar reyfarakennd. Hann byggir framan af
á viðtalinu í Berlinske en fer nokkuð
frjálslega með efnið og oft er erfitt að átta
sig á hvað er sótt í samtímaheimildina og
hvað er haft eftir Gunnari þegar hann var
orðinn háaldraður. Þór kemst þannig að
orði um ferð Gunnars með flugbátnum í veg
fyrir skipið að flogið hafi verið „blindflug í
nokkrar klukkustundir“!! (blændende
Luftfart) og þegar vélin settist á sjóinn við
skipið: „Munaði ekki miklu að þar lyki
þessari ferð að sögn Gunnars“ (bls. 84). I
fyrra tilvikinu er þýðing í hæpnara lagi en í
því síðara um talsvert hressilegar ýkjur að
ræða. Samkvæmt bók Þórs fór Gunnar
þessa ferð til að snúa Þjóðverjum til fylgis
við Finna gegn Rússum í vetrarstríðinu
svonefnda (bls. 96). Það var hins vegar of
seint því meðan Gunnar ferðaðist um
Þýskaland lauk stríðinu með ósigri Finna.
Þór hefur eftir Gunnari að á Hitler hafi
kjaftað „hver tuska“. Þá kemur fram að
honum hafi þótt: „flóðmælska Hitlers og
hroki yfirþyrmandi. Hann hafi ekki haft
minnstu löngun til að leggja orð í belg, enda
enginn hægðarleikur“ (bls. 105). Sam-
kvæmt upplýsingum Þórs lauk samtalinu
með því að Hitler reyndi að kyrrsetja
Gunnar í Þýskalandi (bls. 107). Finnland
virðist ekki hafa borið á góma og það er
óneitanlega einkennilegt að Gunnar skuli
hvorki í viðtalinu við Berlinske né
Mogunblaðið víkja einu orði að því máli.
Fyrmefnda viðtalið fór þó fram áður en
Þjóðverjar réðust inn í Danmörku og
mánuði fyrr en Bretar hernámu Island.
Gunnar hafði því enga sérstaka ástæðu til
að vera myrkur í máli um viðræðumar.
Ummæli Gunnars um þetta samtal eru
fremur þversagnakennd. Því lengri tími sem
leið frá viðræðunum því naprari verður
hann í garð Hitlers. Það var eðlilegt eftir
afhjúpun hroðaverka Þriðja ríkisins; lái
honum hver sem vill.
6 Morgunblaðið 18. apríl 1940, bls.3.
7 „Gegn straumi tímans", bls. 419.
8 Þór Whitehead: Milli vonar og ótta. Reykjavík 1995.
139