Jökull - 01.12.1975, Qupperneq 49

Snjóflóðaannáll áranna 1972 til 1975
SIGURJÓN RIST
VATNAMÆLINGAR, ORKUSTOFNUN
INNGANGUR
Hinn 20. desember 1974 létust 12 manns í
snjóflóðum í Neskaupstað. Hafa þá látist 114
manns í snjóflóðum hér á landi það sem af er
öldinni (sjá aths. á bls. 58).
í stórverkinu Skriðuföllum og snjóflóðum
skrifaði Ólafur Jónsson ýtarlegan snjóflóða-
annál allt frá upphafi íslandsbyggðar til árs-
loka 1957. í greininni Snjóflóð og snjóflóða-
hœtta, sem við Ólafur skrifuðum sameiginlega,
til að reyna að vekja þjóðina af andvaraleysi,
og birtist í Jökli 1971, skrifaði Ólafur framhald
annáls síns yfir tímabilið 1958—1971. Þegar
Ólafur gekk frá handritinu til prentunar, tók
hann fram, að á sig mætti ekki lengur treysta
urn að halda til haga fróðleik um snjóflóð, þar
sem Elli kerling sækti á og kraftar væru að
þrjóta.
Með hjálp góðra manna víðs vegar um land
hef ég tekið saman annál þann, sem hér birtist.
í snjóflóðagreininni í Jökli 1971 drepum við
Ólafur á, hvernig haga þurfi skráningu snjó-
flóða. Þar bendum við meðal annars á, að úti
á landsbyggðinni á snjóflóðasvæðunum þurfi
að vera sérstakir snjóflóðaathugunarmenn. Starf
sjálfboðaliðanna, sem veitt hafa mér liðveislu,
mælt hlauprásir og safnað heimildum, er eins
konar vísir að kerfisbundinni snjóflóðaskrán-
ingu. Kann ég þeim öllum hinar bestu þakkir.
En þrátt fyrir starf þeirra er gagnasöfnunin af
landinu í heild vægast sagt gloppótt, landið er
reyndar æði stórt. I mörgum héruðum er á vor-
degi gengið fram á snjódyngjur — leifar snjó-
flóða — og að sumrinu, þegar jörð er alauð,
niá greina vegsummerki snjóflóða, sem hvergi er
getið.
Aríðandi er að hvert snjóflóð sé skráð, hvort
heldur það veldur skaða eða ekki. Stefna ber að
því að gefa út snjóflóðakort af öllum snjóflóða-
svæðum landsins. Með annálsbrotum þessum er
gerð tilraun til að sýna snjóflóðakort. Valdir
hafa verið Önundarfjörður, V.-Isafj., og Mjói-
fjörður, S.-Múl. Hlutverk kortanna er tvíþætt.
í fyrsta lagi að sýna snjóflóðastaði viðkomandi
byggðarlaga og í öðru lagi, ef vel tekst til, að
vera eins konar leiðarvísir að gerð snjóflóða-
korta. Að Önundarfjarðarkortinu unnu Páll
Ásgeirsson rafgæslumaður á Flateyri, og Jón
Guðjónsson, bóndi, Veðrará, en Vilhjálmur
Hjálmarsson, menntamálaráðherra, dró upp
hlauprásir Mjóafjarðarkortanna og skrifaði kafl-
ann Snjóflóðasvœði við Mjóafjörð. Þeir, sem að
kortunum unnu, biðja þá, sem sjá eitthvað
ábótavant við kortin, t. d. geta gefið frekari og
fyllri upplýsingar, að koma þeim umfram allt
á framfæri, svo að þær verði í handraða, þegar
snjóflóðakort viðkomandi staðar verður gefið
út á ný. Slíkar athugasemdir má senda til mín.
Nokkur snjóflóðakort önnur eru í undirbún-
ingi, nær tilbúin, svo sem af Siglufirði og Dals-
mynni.
Við athugun eftirfarandi frumgagna kemur
greinilega í ljós, að aðalsnjóflóðahrinurnar eru
samfara eða i lok norðan stórveðra. I þessu sam-
bandi má nefna snjóflóðahrinuna á Vestfjörð-
um eftir 13. febrúar 1973, snjóflóð á Norður-
landi 19. desember 1973 og svo miklu snjóflóð-
in á Norðurlandi og Vestfjörðum í og eftir stór-
hríðarveðrið 8.—12. febrúar 1974, og að lokum
snjóflóðin í desember 1974 á Norðurlandi og
Austfjörðum, þegar afdrifarik snjóflóð féllu á
Neskaupstað. Þá hafði hver lægðin af annarri
gengið austur sunnan við land og dælt raka-
mettuðu haflofti úr austri og norðaustri inn
yfir austanvert landið og skafið í brúnir mót
suðri og vestri.
Á milli aðalhrinanna finnast einstök snjóflóð,
hin svonefndu „síðbúnu snjóflóð“, og snjóflóð,
sem eiga sér aðrar veðurfarslegar orsakir en NA-
áttina, venjulegast augljósar og ofur einfaldar,
þegar vel er að gáð.
JÖKULL 25. ÁR 47