Jökull - 01.12.1992, Page 55

Norður-írlands studdu aðrir einnig álit Gardners um
eósen aldur flórunnar þar (Seward og Holttum 1924,
bls. 89; Wright 1924, bls. 486).
Seward (1925, bls. 15-17) var sammála Gardner
(1878 og síðar) um landfræðilegar orsakir þeirra veð-
urfarsbreytinga, er hefðu þrengt heimskautaflóru Ter-
tíertímabilsins suður á bóginn. Berry (1930) og
Chaney (1936) tóku síðan sterklega undir þá tilgátu
Gardners (1879a, 1879-83), að eósenflóra heimskauta-
svæðanna hafi fyrst orðið til þar og breiðst þaðan
suður eftir, þannig að henni svipaði mjög til míósen-
flóru á breiddargráðum kringum 45°. Þessa tilgátu má
rekja til hugmynda breska náttúrufræðingsins Thomas
Huxley um 1870, en auk Gardners áttu m.a. grasafræð-
ingamir Asa Gray í Bandaríkjunum og Adolf Engler
í Þýskalandi mikinn þátt í að koma henni á framfæri
(sjáNathorst 1883,bls.252-3; Þorv. Thoroddsen 1889,
bls. 65; Hollick, 1936). Hún lifði fram til um 1960
undir nafninu „the (warm temperate) Arcto-Tertiary
(geo)flora“, en síðar hafa sumir vestan hafs talið hana
hafa verið hina mestu óþurftarkenningu þar (MacNeil
o.fl. 1961; Wolfe 1977, 1980).
ÁHRIF Á SKOÐANIR UM ALDUR
ÍSLANDS, EFTIR 1885
Um 1880 eða fyrr er farið að benda á það að íslandi
og Færeyjum svipi til basaltsvæðanna á norðanverðum
Bretlandseyjum og Austur-Grænlandi (J. Geikie 1880;
Judd 1886; A. Geikie 1902). Sá síðastnefndi (1895,
1897) telur bæði ísland og skosku tertíersvæðin vera
>,older Tertiary“ að aldri, og eftir að Holmes (1918)
birti efnagreiningar af basaltinu, hefur mörgum þótt
skyldleikinn svo augljós, að þessi svæði allt til Austur-
Grænlands hlytu að vera leifar af einu samhangandi
flæmi. Geikie-bræðumir og sumir aðrir (t.d. Hawkes
1916) höfðu þó ekki mestan áhuga á aldri þessara
svæða, heldur á því hvort þau hefðu byggst upp úr
sprungugosum eða dyngjugosum, hve lengi þau hefðu
verið að myndast (sem meta má t.d. út frá veðrun
hraunyfirborða og millilaga í staflanum) og hve hratt
rof hefði verið eftir að upphleðslu lauk.
Keilhack (1886) telur allan eldri hlutaíslands vera
frámíósen, ogÞorvaldurThoroddsen(t.d. 1889,1896,
1908) segir jafnan að íslenski surtarbrandurinn sé frá
Mynd 7. Bolungarvík. Þykk setlög með surtarbrandi
eru í Breiðhillu ofan við bæinn, og má rekja þau bæði
til Súgandafjarðar og norður á Homstrandir.
— Thick interbasaltic sediments with lignites, Bolung-
arvík, NW-Iceland.
þeim tíma. í síðastnefnda ritinu er hann greinilega
samþykkur því að eitthvað af hraununum undir brand-
lögunum geti verið frá eósen en virðist vera kominn
ofan af því aftur eftir 1913 (Þorv. Thoroddsen 1922).
Tímalengd surtarbrandsskeiðsins hefur eflaust mátt
reyna að meta út frá þykkt setlaganna (7. mynd), mis-
lægi um þau og mismun ummyndunar ofan og neðan
við, en allt er þetta breytilegt frá einum stað til annars.
Sapper (1907) tekur ekki afstöðu í aldursmálinu,
og nefnir aðeins að ísland sé hluti eósen-míósen basalt-
breiðu. Helgi Pjeturss (1896, 1910) hallast að míó-
sen aldursákvörðunum Heers á steingervingum, en
í fyrmefndu greininni nefnir hann samt ekki skýr-
ingu hans á hlýju veðurfari hér, heldur þá að pólar
jarðar hafi flutst til. í þeirri síðari bergmálar Helgi
hinsvegar þá skoðun Gagels, sem nefnd var í kafl-
anum hér á undan, að „Vielleicht sind die altesten
Basalte Islands Eozan"; þessi skoðun bergmálar svo
aftur hjá Jóhannesi Áskelssyni (1939). Helgi (1899)
er sammála Þorvaldi Thoroddsen um það að mikið
land allt kringum ísland hafi sokkið, og tilheyri m.a.
Faxaflói og Breiðifjörðurgreinilegahinu sokkna land-
svæði. Spethmann (1909) er kunnugur sinnaskiptum
Gardners um aldur íslensku steingervinganna. I bók
Knebels (1912) er vitnað til rannsókna Heers en skoð-
anir hans nú hafðar að engu: „Wahrscheinlich gehören
sie ins Eozán“, og er þá átt við plöntumar; staflinn
undir þeim sé frá því snemma á eósen. Svipaðar skoð-
JÖKULL, No. 42, 1992 53